Bí mật sức sống từ quá trình lên men
Kombucha – thức uống được tạo nên từ trà (đen hoặc xanh), đường và “cộng sinh khuẩn men” SCOBY (Symbiotic Culture of Bacteria and Yeast) – có lịch sử hàng trăm năm, bắt nguồn từ châu Á rồi lan tỏa khắp thế giới. Trong quá trình lên men, SCOBY “ăn” đường và “biến hóa” chúng thành acid hữu cơ, enzyme, vitamin nhóm B cùng một chút ethanol, tạo nên vị chua thanh, hơi gas tự nhiên mang đến cảm giác vừa lạ miệng, vừa sảng khoái.
Nhưng kombucha không hề đơn độc trong thế giới thực phẩm lên men. Kim chi, dưa cải, sữa chua, tương miso hay nước mắm… đều là những “di sản vi sinh” giúp con người bảo quản thực phẩm, đồng thời gia tăng giá trị dinh dưỡng qua thời gian.
Một nghiên cứu của Đại học North Carolina (Mỹ, 2024) cho thấy: những người thường xuyên dùng thực phẩm lên men có hệ miễn dịch mạnh hơn và mức viêm thấp hơn so với nhóm còn lại. Không ngạc nhiên khi thực phẩm lên men trong đó có kombucha đang “hồi sinh” mạnh mẽ trong chế độ ăn hiện đại.
Không phải “thần dược,” nhưng là món quà của thiên nhiên
Giá trị sức khỏe của kombucha chủ yếu đến từ hai yếu tố: trà và quá trình lên men.Trong kombucha có polyphenol, chất chống oxy hóa mạnh giúp trung hòa gốc tự do, hỗ trợ tim mạch, hạn chế tiểu đường và ung thư. Ngoài ra, kombucha còn chứa vitamin nhóm B, vitamin C, đồng và kẽm – những dưỡng chất cần thiết cho hệ thần kinh và miễn dịch.
Một nghiên cứu lâm sàng năm 2024 ghi nhận: sau sáu tuần uống kombucha, người tham gia có sự gia tăng lợi khuẩn Bifidobacterium và giảm nhẹ mỡ máu. Tuy nhiên, các tác dụng về giảm cân hay điều hòa đường huyết vẫn cần thêm bằng chứng.
Nói cách khác, kombucha có tiềm năng, nhưng không phải “thuốc tiên” cho mọi vấn đề sức khỏe.
Kombucha là sản phẩm “sống.” Nếu quy trình lên men không đảm bảo vệ sinh, vi khuẩn gây hại hoặc nấm mốc có thể phát triển, dẫn đến ngộ độc hay tổn thương gan. Một số trường hợp tự ủ kombucha tại nhà đã gặp sự cố vì sử dụng bình chứa kim loại hoặc ủ quá lâu, khiến đồ uống bị nhiễm khuẩn.
Ngoài ra, kombucha chứa acid hữu cơ và caffeine. Vì thế, người bị đau dạ dày, phụ nữ mang thai hoặc người nhạy cảm với caffeine nên hạn chế. Với người tiểu đường, cần chú ý lượng đường còn sót lại trong sản phẩm, nhất là loại có hương vị ngọt.
Kombucha và “anh em” đồ uống lên men
Trên hành trình tìm kiếm đồ uống tốt cho sức khỏe, kombucha đang cạnh tranh với kefir – một loại đồ uống lên men từ sữa hoặc sữa hạt, chứa nấm kefir. Hàng trăm nghiên cứu đã chứng minh kefir giúp kiểm soát cân nặng, giảm nguy cơ tiểu đường type 2 và cải thiện sức khỏe tim mạch.
Tuy vậy, kombucha có lợi thế riêng: không chứa sữa, phù hợp với người ăn chay hoặc không dung nạp lactose. Hương vị tươi mát, hơi gas tự nhiên khiến kombucha dễ uống và “hợp trend” hơn trong giới trẻ.
Nếu muốn thử, các chuyên gia khuyên nên bắt đầu từ 100-150 ml mỗi ngày, chọn sản phẩm có thương hiệu uy tín, được kiểm nghiệm an toàn. Kombucha nên bảo quản lạnh, tránh dùng khi quá hạn hoặc có dấu hiệu bất thường như sủi bọt mạnh, đổi màu, hoặc mùi lạ.
Thời điểm “vàng” để uống kombucha là buổi sáng hoặc đầu giờ chiều, khi caffeine tự nhiên trong trà giúp cơ thể tỉnh táo, nhẹ nhõm. Uống cùng bữa ăn cũng có thể hỗ trợ tiêu hóa tốt hơn.
Và một lưu ý quan trọng: kombucha không thể thay thế nước lọc hay thực phẩm bổ dưỡng khác. Nó chỉ nên là một phần nhỏ trong bức tranh tổng thể của lối sống lành mạnh – cùng với chế độ ăn cân đối, vận động thường xuyên, nghỉ ngơi đủ giấc và kiểm tra sức khỏe định kỳ.
Từ những hũ trà lên men xưa kia đến những chai kombucha hiện đại, thức uống này là minh chứng cho sức sáng tạo của con người trong việc “nuôi dưỡng sự sống” qua từng giọt men vi sinh. Không cần “thần thánh hóa,” chỉ cần hiểu và dùng đúng cách – kombucha hoàn toàn có thể trở thành người bạn đồng hành trên hành trình sống xanh và khỏe mạnh.