Nếu như trước đây, việc sở hữu một mặt bằng "nhà mặt phố" tại các ngã tư sầm uất hay những con đường trung tâm đắt đỏ được xem là bảo chứng vàng cho sự thành công và đẳng cấp của một thương hiệu, thì nay, gió đã đổi chiều. Một làn sóng dịch chuyển mạnh mẽ của các doanh nghiệp F&B từ những mặt tiền đường phố truyền thống vào sâu bên trong các trung tâm thương mại hiện đại đang diễn ra, đánh dấu một bước chuyển biến đáng kể không chỉ trong chiến lược địa điểm mà còn trong cấu trúc vận hành của toàn ngành. Đây không đơn thuần là một giải pháp tình thế để ứng phó với khó khăn kinh tế, mà là một sự tái cấu trúc chiến lược nhằm thích nghi với hành vi tiêu dùng mới của người Việt.
Cú sốc thị trường và làn sóng thanh lọc khắc nghiệt
Để hiểu rõ nguyên nhân sâu xa của sự dịch chuyển này, cần nhìn vào bức tranh toàn cảnh đầy biến động của ngành F&B trong thời gian qua. Theo số liệu từ Báo cáo thị trường kinh doanh ẩm thực 6 tháng đầu năm 2025 do iPOS.vn công bố, thị trường đang trải qua một giai đoạn vô cùng khắc nghiệt. Cả nước hiện chỉ còn khoảng 299.000 cửa hàng F&B, ghi nhận mức giảm 7,1% so với năm 2024. Đáng báo động hơn, chỉ trong vòng nửa đầu năm, đã có tới hơn 50.000 cửa hàng buộc phải rời bỏ cuộc chơi, đóng cửa hoặc sang nhượng.
Ông Nguyễn Đỗ Anh Quân, Giám đốc iPOS.vn, đã ví von hiện tượng này như một "làn sóng thanh lọc lần thứ hai". Sau giai đoạn khó khăn của đại dịch, thị trường tưởng chừng như phục hồi thì nay lại đối mặt với áp lực lạm phát và thắt chặt chi tiêu. Trong bối cảnh đó, các doanh nghiệp không còn đường lùi, họ buộc phải cơ cấu lại hoạt động một cách toàn diện, tối ưu hóa chi phí đến từng đồng và thay đổi mô hình vận hành để tìm kiếm cơ hội tồn tại. Bài toán địa điểm kinh doanh, vốn chiếm tỷ trọng lớn nhất trong chi phí cố định và là yếu tố sống còn của F&B, dĩ nhiên trở thành đối tượng đầu tiên được các chủ thương hiệu đưa lên bàn cân xem xét lại một cách nghiêm túc.
Sự sụp đổ của huyền thoại 'nhà mặt phố'
Theo tư duy kinh doanh truyền thống đã ăn sâu vào tiềm thức của nhiều thế hệ doanh nhân Việt, vị trí mặt tiền đường phố luôn là lựa chọn tối ưu. Lý do rất đơn giản và thực dụng: khả năng tiếp cận khách hàng tự nhiên. Những cửa hàng nằm ở các khu vực dễ thấy, đông dân cư, hay các góc phố sầm uất được cho là mang lại khả năng hiển thị thương hiệu cao nhất (high visibility) và thu hút lượng khách vãng lai lớn mà không cần tốn quá nhiều chi phí marketing. Tuy nhiên, thực tế khắc nghiệt của những năm gần đây đã chứng minh rằng "vị trí đẹp" không còn là tất cả. Chi phí thuê mặt bằng nhà phố tại các đô thị lớn như Hà Nội và TP.HCM liên tục leo thang đến mức phi lý, trong khi hiệu quả kinh doanh không tăng tương ứng, đã bào mòn lợi nhuận của doanh nghiệp.
Một ví dụ điển hình và mang tính biểu tượng cho sự thay đổi tư duy này là động thái của "gã khổng lồ" Starbucks. Việc thương hiệu này quyết định đóng cửa cửa hàng Starbucks Reserve trứ danh trên đường Hàn Thuyên (TP.HCM) – một vị trí được xem là đắc địa bậc nhất Sài Gòn – để chuyển hướng mở rộng vào các tòa nhà như Bitexco hay Diamond Plaza đã tạo ra một cú sốc nhẹ trong giới quan sát. Hành động này không phải là sự rút lui, mà là một nước cờ chiến lược đầy toan tính: chọn chất lượng và hiệu quả thay vì chỉ chạy theo danh tiếng của vị trí. Không chỉ Starbucks, hàng loạt các ông lớn khác từ chuỗi nội địa như Phúc Long, Highlands Coffee, Trung Nguyên Legend cho đến các thương hiệu quốc tế như KFC, Jollibee, Haidilao hay BanTianYao đều đang âm thầm hoặc công khai mở rộng mạnh mẽ sự hiện diện của mình bên trong các trung tâm thương mại, dần thu hẹp hoặc thận trọng hơn với các mặt bằng nhà phố.
Thay đổi để bắt kịp tâm lý người tiêu dùng hiện đại
Nguyên nhân cốt lõi thúc đẩy làn sóng dịch chuyển này, theo lý giải của các chuyên gia, xuất phát từ sự thay đổi sâu sắc trong thói quen và tâm lý của người tiêu dùng. Khách hàng ngày nay, đặc biệt là giới trẻ và các gia đình đô thị, ngày càng trở nên khó tính và chọn lọc hơn. Việc đi ăn uống không còn đơn thuần là giải quyết nhu cầu no bụng, mà là một trải nghiệm tổng thể. Họ chú trọng hơn đến không gian, môi trường vệ sinh, nhiệt độ mát mẻ và chất lượng dịch vụ. Xu hướng tiêu dùng mới cho thấy người dân có thể ít đi ăn ngoài hơn do thắt chặt chi tiêu, nhưng mỗi lần đi, họ sẵn sàng chi trả nhiều hơn cho một trải nghiệm xứng đáng. Trong bối cảnh đó, mô hình "tất cả trong một điểm đến" (all-in-one) của các trung tâm thương mại trở nên vô cùng hấp dẫn. Tại đây, khách hàng có thể kết hợp mua sắm, xem phim, vui chơi giải trí và ăn uống trong một không gian an toàn, mát mẻ, không phải lo lắng về nắng mưa hay khói bụi, điều mà các cửa hàng mặt phố khó lòng đáp ứng trọn vẹn.
Bên cạnh yếu tố khách hàng, những rào cản vận hành tại các cửa hàng mặt phố cũng là động lực đẩy các thương hiệu tìm đến "bến đỗ" trung tâm thương mại. Các cửa hàng mặt tiền đường phố thường đối mặt với nhiều vấn đề phức tạp như quy hoạch thiếu đồng bộ, vỉa hè bị lấn chiếm khiến khách hàng không có chỗ để xe, hay các vấn đề an ninh trật tự. Đặc biệt, tính minh bạch về mặt pháp lý và các rào cản khi xin giấy phép kinh doanh, phòng cháy chữa cháy tại các nhà phố riêng lẻ đang trở thành cơn đau đầu của nhiều chủ doanh nghiệp. Ngược lại, trung tâm thương mại cung cấp một môi trường vận hành chuyên nghiệp và chuẩn mực hơn hẳn. Tại đây, các chi phí thuê, phí quản lý, phí dịch vụ đều được công khai minh bạch, giúp doanh nghiệp dễ dàng hoạch định tài chính. Hệ thống tiện ích hạ tầng như điện, nước, điều hòa, bảo vệ, vệ sinh luôn được duy trì ở trạng thái ổn định nhất. Hơn nữa, lượng khách hàng tại trung tâm thương mại tuy không ồ ạt như ngoài phố nhưng lại rất ổn định và có tỷ lệ chuyển đổi cao, nhờ sự cộng hưởng từ các dịch vụ giải trí và mua sắm xung quanh.
Nhìn nhận một cách tổng thể, sự dịch chuyển của ngành F&B Việt Nam từ "mặt phố" sang "trung tâm thương mại" không nên được hiểu là một phản ứng tức thời hay co cụm phòng thủ trước bão giá. Đây thực chất là một bước tái cấu trúc chiến lược dài hạn của toàn ngành để hướng tới sự phát triển bền vững hơn. Khi người tiêu dùng đô thị ngày càng đề cao sự tiện nghi, an toàn và trải nghiệm cao cấp, trung tâm thương mại đang dần trở thành "điểm hẹn" tự nhiên và lý tưởng cho mô hình kinh doanh ẩm thực hiện đại. Các doanh nghiệp F&B, dù lớn hay nhỏ, đều đang phải học cách thích nghi với sân chơi mới này, nơi mà sự chuyên nghiệp, chất lượng sản phẩm và trải nghiệm khách hàng được đặt lên hàng đầu, thay vì chỉ dựa vào lợi thế "mặt tiền" như trước kia. Cuộc chơi F&B đã thực sự thay đổi, và những ai nắm bắt được làn sóng dịch chuyển này sẽ là những người nắm giữ chìa khóa thành công trong chu kỳ phát triển mới của thị trường.
Bảo Anh