Từ những đồi chè xanh mướt trải dài theo triền đồi trung du đến những không gian thưởng trà đậm bản sắc, du lịch làng chè đang mở ra một hướng đi mới cho Thái Nguyên. Không chỉ gia tăng giá trị cây chè bằng sản lượng hay thương hiệu, mô hình này hướng tới khai thác chiều sâu văn hóa, tạo sinh kế bền vững cho cộng đồng và lan tỏa hình ảnh một vùng đất giàu truyền thống.
Thái Nguyên từ lâu được coi là “thủ phủ chè” của Việt Nam, với diện tích trồng chè khoảng 24.000ha.
Từ lâu, cây chè đã gắn bó mật thiết với đời sống kinh tế và văn hóa của người dân Thái Nguyên. Với khoảng 24.000ha chè, phân bố tại nhiều vùng nổi tiếng như Tân Cương, La Bằng, Trại Cài, Phú Lương, Đồng Hỷ…, Thái Nguyên được xem là “thủ phủ chè” của cả nước. Điều kiện thổ nhưỡng và khí hậu đặc trưng vùng trung du đã tạo nên hương vị trà đậm đà, hậu ngọt sâu, làm nên danh xưng “Đệ nhất danh trà”. Tuy nhiên, trong một thời gian dài, giá trị của cây chè chủ yếu được nhìn nhận dưới góc độ nông nghiệp, xoay quanh sản lượng, chất lượng và thị trường tiêu thụ. Khi áp lực cạnh tranh ngày càng lớn, yêu cầu đặt ra không chỉ là trồng chè tốt hơn, mà còn là tìm cách gia tăng giá trị một cách bền vững.
Trong bối cảnh đó, du lịch làng chè xuất hiện như một hướng tiếp cận mới. Không chỉ dừng lại ở một sản phẩm nông nghiệp truyền thống, cây chè Thái Nguyên đang từng bước được “nâng tầm” thông qua các mô hình du lịch làng nghề, du lịch trải nghiệm gắn với văn hóa trà. Những nương chè giờ đây không chỉ là vùng nguyên liệu mà trở thành điểm đến; những xưởng sao chè không chỉ phục vụ sản xuất mà còn là không gian để du khách tìm hiểu quy trình thủ công; còn chén trà trở thành câu chuyện kể về đất, người và tri thức bản địa. Đây được xem là hướng đi phù hợp, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn, tăng giá trị gia tăng cho cây chè, đồng thời tạo thêm việc làm và thu nhập cho người dân địa phương.
Không chỉ ở Tân Cương, nhiều địa phương khác trong tỉnh cũng chủ động phát huy lợi thế vùng chè.
Du lịch làng chè mang lại lợi ích vượt ra ngoài khuôn khổ kinh tế. Đây còn là phương thức hiệu quả để bảo tồn và lan tỏa những giá trị văn hóa lâu đời của vùng trà Thái Nguyên. Từ kỹ thuật trồng, chăm sóc, chế biến chè đến phong tục thưởng trà, cách mời trà, ứng xử với trà, tất cả tạo nên một hệ giá trị văn hóa riêng có. Khi những giá trị ấy được đưa vào hoạt động du lịch, văn hóa trà không bị “bảo tàng hóa” mà sống động trong trải nghiệm thực tế, giúp du khách hiểu và trân trọng chiều sâu phía sau mỗi ấm trà.
Tân Cương, một trong những vùng chè trọng điểm của tỉnh, là minh chứng rõ nét cho sự chuyển mình này. Hiện toàn xã có hơn 615ha chè, với 12 làng nghề truyền thống và 31 hợp tác xã chuyên chế biến, kinh doanh chè. Cùng với phát triển làng nghề, nhiều hợp tác xã đã chủ động đầu tư không gian trải nghiệm, gian trưng bày, khu thưởng trà và giới thiệu sản phẩm OCOP. Đến đây, du khách không chỉ tham quan đồi chè, mà còn trực tiếp tham gia các công đoạn sao, vò, tìm hiểu quy trình tạo nên một ấm trà thơm đúng điệu.
Trải nghiệm thực tế đã để lại ấn tượng sâu sắc với nhiều du khách.
Trải nghiệm thực tế đã để lại ấn tượng sâu sắc với nhiều du khách. Bà Nguyễn Thị Hoa, quê ở Sơn La, trong chuyến du lịch về Thái Nguyên, khi ghé thăm HTX chè Hảo Đạt, chia sẻ: “Không nghĩ rằng giữa vùng đất trung du này lại có một mô hình nông nghiệp bài bản và quy củ như vậy. Càng tham quan, tôi càng cảm nhận rõ sự tâm huyết của người làm nông và thấy chuyến đi thật đáng giá”. Theo bà Đào Thanh Hảo, Giám đốc HTX chè Hảo Đạt, những năm qua HTX chú trọng phát triển kinh tế tập thể theo hướng hiện đại và bền vững. Song song với sản xuất chè, HTX xây dựng điểm du lịch trải nghiệm làng nghề, giới thiệu quy trình trồng – chế biến chè, đồng thời hướng dẫn du khách văn hóa mời trà, cách pha và thưởng trà. Qua đó, hình ảnh vùng đất và con người Tân Cương được quảng bá một cách tự nhiên, gần gũi và giàu cảm xúc.
Không chỉ ở Tân Cương, nhiều địa phương khác trong tỉnh cũng chủ động phát huy lợi thế vùng chè. Tại Đồng Hỷ, các hợp tác xã đã chỉnh trang nương chè, đầu tư khu chế biến, khu trưng bày sản phẩm và không gian thưởng trà phục vụ du khách. HTX Tuyết Hương, bên cạnh xây dựng thương hiệu chè VietGAP, còn phát triển đồi chè có điểm check-in, không gian pha chè và liên kết với doanh nghiệp lữ hành để xây dựng tour “Một ngày ở làng chè”. Những mô hình này cho thấy du lịch làng chè đang dần trở thành một cấu phần quan trọng trong phát triển kinh tế địa phương.
Dưới góc độ phát triển bền vững, du lịch làng chè phù hợp với xu hướng kinh tế xanh và du lịch trải nghiệm. Việc gắn sản xuất chè sạch với du lịch không chỉ nâng cao giá trị thương hiệu, mà còn khuyến khích người dân bảo vệ cảnh quan, giữ gìn môi trường sinh thái và tri thức bản địa – những yếu tố cốt lõi cho sự phát triển lâu dài. Theo định hướng của ngành văn hóa – du lịch, văn hóa trà được xác định là trụ cột quan trọng trong chiến lược phát triển du lịch Thái Nguyên, với mục tiêu xây dựng các điểm du lịch cộng đồng gắn với làng chè và tăng cường liên kết tour, tuyến.
Từ một cây trồng nông nghiệp truyền thống, chè Thái Nguyên đang dần trở thành sản phẩm du lịch đặc trưng, mang đậm bản sắc vùng trung du. Hành trình ấy không chỉ mở ra hướng đi mới cho kinh tế nông thôn, mà còn góp phần khẳng định vị thế thương hiệu chè Thái Nguyên trên bản đồ du lịch quốc gia, nơi du khách không chỉ đến để uống trà, mà còn để hiểu, để cảm và để nhớ về trà như một phần hồn cốt của vùng đất này.