Lặng lẽ ướp trà, lặng lẽ giữ nghề: Người Quảng An giữa mùa sen

Mùa sen Hồ Tây thường bắt đầu từ cuối tháng Năm và kéo dài đến đầu tháng Chín. Đây là khoảng thời gian bận rộn nhưng cũng thi vị nhất của những gia đình có truyền thống làm trà sen ở Quảng An. Không ồn ào, không máy móc công nghiệp, công việc ướp trà diễn ra trong một không gian tĩnh lặng, nơi chỉ có hương sen và hương trà quyện vào nhau, nơi những đôi bàn tay khéo léo và tấm lòng của người nghệ nhân là thứ cốt lõi làm nên giá trị.

Để có được một mẻ trà sen Tây Hồ đúng vị, công đoạn chuẩn bị phải bắt đầu từ tờ mờ sáng. Người hái sen phải đi từ lúc 3-4 giờ, khi bông hoa còn đang hàm tiếu, ngậm chặt thứ hương thơm tinh túy nhất. Loại sen được chọn phải là sen Bách Diệp (trăm cánh) của Hồ Tây, bông to, cánh hồng phớt, hương thơm ngọt dịu mà không gắt, không hắc như sen ở nhiều vùng khác. Những bông hoa sau khi hái về phải được xử lý ngay trong ngày để giữ được hương tươi mới.

Bước vào một gia đình làm trà ở Quảng An giữa mùa sen, ta sẽ choáng ngợp trước hình ảnh hàng ngàn bông hoa được xếp ngay ngắn, tỏa hương thơm ngát cả một góc sân. Công việc quan trọng nhất, kỳ công nhất chính là tách "gạo sen" – những hạt trắng li ti nằm trên đầu sợi chỉ vàng của nhụy hoa. Đây chính là túi hương của bông sen, là nơi lưu giữ trọn vẹn nhất mùi thơm thanh tao. Những người phụ nữ, người già, và cả những đứa trẻ trong gia đình, tất cả đều cặm cụi, nhẹ nhàng dùng đầu ngón tay vê vê từng bông hoa để lấy được những hạt gạo quý giá ấy. Công việc này đòi hỏi sự kiên nhẫn vô song, bởi để ướp được một kg trà, cần tới gạo của cả ngàn bông hoa.

Truyền thống ướp trà sen ở Quảng An đã có từ rất lâu, truyền từ đời này qua đời khác như một dòng sông âm thầm chảy qua thời gian. Không ai nhớ chính xác nó bắt đầu từ khi nào, chỉ biết rằng từ những ngày xa xưa, khi Hồ Tây còn rộng lớn và trong xanh hơn bây giờ, những người dân nơi đây đã biết cách kết hợp hương sen với vị trà để tạo nên một thứ đồ uống tinh tế, thanh cao.

Quy trình ướp trà sen tại Quảng An được thực hiện theo phương pháp truyền thống, cầu kỳ và tỉ mỉ. Vào những đêm trăng sáng của mùa sen, các nghệ nhân thường chèo thúng ra giữa hồ để hái sen. Họ chọn những bông sen vừa nở, còn tươi nguyên và đậm đà hương thơm nhất. Công việc này đòi hỏi sự nhạy cảm đặc biệt, vì hương sen chỉ thực sự đậm đà trong những giờ nhất định trong đêm.

Sau khi hái về, những bông sen được xử lý ngay trong đêm. Các cánh sen được tách ra một cách tỉ mỉ, chỉ giữ lại những cánh đẹp nhất, tươi nhất. Trà được chọn lọc kỹ càng, thường là trà xanh chất lượng cao, có độ khô vừa phải để có thể thấm hút hương sen một cách tối ưu.

Quá trình ướp diễn ra trong nhiều đêm liên tiếp. Trà và cánh sen được xếp từng lớp trong những chiếc hũ sứ, theo một tỷ lệ chính xác mà mỗi gia đình đều có bí quyết riêng. Điều đặc biệt là việc ướp không chỉ đơn thuần là trộn trà với sen, mà còn là cả một quá trình "nuôi dưỡng" hương vị. Mỗi ngày, trà được lấy ra, phơi nhẹ để loại bỏ độ ẩm thừa, rồi lại được ướp với sen tươi mới.

Loại trà dùng để ướp cũng phải được lựa chọn kỹ lưỡng, thường là trà Tân Cương (Thái Nguyên) loại ngon, cánh nhỏ, ít vị chát để nền trà không lấn át đi hương sen tinh tế. Người nghệ nhân sẽ rải một lớp trà mỏng, sau đó lại rải một lớp gạo sen mỏng lên trên. Cứ thế, từng lớp, từng lớp được xếp chồng lên nhau trong những chiếc vại sành hoặc thùng gỗ, đậy kín và ủ trong khoảng một đến hai ngày để trà no hương.

Nghề ướp trà sen không chỉ đòi hỏi kỹ thuật mà còn cần sự kiên nhẫn và tình yêu đặc biệt với công việc. Mỗi mùa sen chỉ kéo dài khoảng ba tháng, từ tháng sáu đến tháng tám, và trong thời gian ngắn ngủi đó, các nghệ nhân phải làm việc không ngừng nghỉ để tạo ra đủ trà sen cho cả năm.

Giữa nhịp sống hối hả của thủ đô, cái nghề ướp trà sen vẫn giữ được cho mình một nhịp điệu riêng, chậm rãi và trầm mặc. Những người nghệ nhân ở đây không coi đây đơn thuần là một nghề mưu sinh. Với họ, mỗi mẻ trà là một tác phẩm nghệ thuật, là sự kết tinh của tinh hoa đất trời, của sương sớm Hồ Tây và của cả tâm hồn người Hà Nội. Họ lặng lẽ làm, lặng lẽ giữ gìn những bí quyết gia truyền mà cha ông để lại, không phô trương, không quảng cáo rầm rộ. Niềm vui của họ đơn giản là thấy những ấm trà mình làm ra được những người sành trà trân trọng.

Những tách trà sen của làng Quảng An, khi được pha trong những ngày đông lạnh, sẽ toả ra hương thơm dịu dàng, thanh thoát như chính những đêm hè yên tĩnh bên Hồ Tây. Trong mỗi ngụm trà, người uống có thể cảm nhận được sự tỉ mỉ, cẩn thận của người thợ, và cả một chút hoài niệm về những ngày Hà Nội còn thơ mộng và dịu dàng hơn.

Và trong những đêm khuya tại Quảng An, khi tiếng thúng lướt nhẹ trên mặt nước và hương sen thoang thoảng trong gió, câu chuyện về những người thầm lặng giữ nghề vẫn tiếp tục được viết. Họ không cần sự hào nhoáng hay phô trương, chỉ cần được làm những gì mình yêu thích và giữ gìn được những giá trị tốt đẹp cho thế hệ sau.

Mùa sen năm nay sắp qua, nhưng trong lòng những người làm nghề, mùa sen mãi không bao giờ kết thúc. Vì đó không chỉ là mùa của hoa và lá, mà còn là mùa của tâm hồn, của tình yêu và sự tận tâm với một nghề đẹp, một truyền thống quý giá của dân tộc.

Tiến Hoàng