Trong bối cảnh nông nghiệp Việt Nam chuyển mình theo hướng minh bạch, bền vững và đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế, Lào Cai đang nổi lên như một điểm sáng với mô hình thâm canh chè hữu cơ gắn với liên kết chuỗi giá trị. Việc triển khai tại xã Cao Sơn và A Mú Sung trên diện tích 40 ha, với 87 hộ tham gia, không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế rõ rệt mà còn mở ra cơ hội lớn để xây dựng thương hiệu chè Lào Cai theo hướng chuyên nghiệp, giá trị cao.
Liên kết chuỗi giá trị đang mở ra hướng đi mới cho chè hữu cơ Lào Cai.
Hiệu quả từ liên kết theo chuỗi
Trong nhiều năm, sản xuất chè tại các xã vùng cao chủ yếu dựa vào kinh nghiệm truyền thống, hướng đến an toàn nhưng chưa tạo ra sản phẩm đạt chuẩn hữu cơ. Sự xuất hiện của mô hình thâm canh theo hướng hữu cơ đã thay đổi căn bản cách làm này. Người dân được tập huấn kỹ thuật, được hướng dẫn từng công đoạn như làm cỏ, bón phân hữu cơ, sử dụng chế phẩm sinh học thay cho thuốc hóa học,những yếu tố cốt lõi để nâng chất lượng búp và duy trì hệ sinh thái bền vững.
Mô hình được Công ty Cổ phần Chè Cao Sơn phối hợp cùng Trung tâm Khuyến nông và Dịch vụ Nông nghiệp tỉnh triển khai giai đoạn 2022–2025. Đến nay, 40 ha chè hữu cơ tại Cao Sơn và A Mú Sung đạt năng suất bình quân 7.000–7.500 kg/ha, tương đương 70–75 tạ búp tươi, con số vượt trội so với canh tác truyền thống. Không chỉ vậy, giá thu mua đạt 12.000 đồng/kg, cao gấp 1,5 lần trước đây, tạo mức thu nhập 105–112 triệu đồng/ha, tăng khoảng 20%.
Tác động xã hội của mô hình càng rõ nét hơn khi tạo việc làm thường xuyên cho khoảng 250 lao động địa phương, nhiều trong số đó là đồng bào dân tộc thiểu số. Thu nhập ổn định giúp họ yên tâm gắn bó với cây chè, giảm nghèo bền vững và góp phần ổn định đời sống thôn bản.
Điểm quan trọng nhất nằm ở việc doanh nghiệp ký kết bao tiêu sản phẩm. Điều này giúp người trồng chè không còn nỗi lo “được mùa mất giá”, mà yên tâm đầu tư dài hạn, chăm sóc vườn chè theo đúng quy trình. Nhờ liên kết với doanh nghiệp, các hộ dân có cơ hội tiếp cận công nghệ mới, sản xuất theo tiêu chuẩn thị trường, hướng đến xuất khẩu.
Bà Thào Seo Mỷ, thôn Lồ Suối Tủng, chia sẻ: “Trước đây ai cũng nghĩ làm hữu cơ khó, nhưng khi được hướng dẫn bài bản thì thấy phù hợp và hiệu quả. Chúng tôi mong sớm được cấp chứng nhận để giá chè cao hơn nữa.” Đây không chỉ là kỳ vọng của bà con mà còn là mục tiêu của cả mô hình: xây dựng vùng nguyên liệu đạt chuẩn quốc tế.
Ở A Mú Sung, nơi chè được xác định là cây trồng chủ lực từ lâu, mô hình hữu cơ đã tạo động lực mới, giúp địa phương định hướng rõ ràng hơn về phát triển vùng chè hàng hóa. Không chỉ tăng năng suất, giảm chi phí, mô hình còn tạo ra sản phẩm có truy xuất nguồn gốc, có tiêu chuẩn chất lượng, yếu tố quan trọng để nâng sức cạnh tranh trên thị trường rộng mở.
Thay đổi tư duy – Nền tảng của nông nghiệp bền vững
Một trong những thành công lớn nhất của mô hình nằm ở sự chuyển biến nhận thức. Trước đây, việc bón phân thiếu kiểm soát, lạm dụng thuốc hóa học diễn ra khá phổ biến, khiến đất đai suy giảm độ phì và ảnh hưởng đến chất lượng chè. Khi tham gia mô hình, người dân được đào tạo bài bản, có chuyên gia đồng hành từ khâu chăm sóc đến thu hái. Cách làm mới giúp bà con hiểu rõ lợi ích của canh tác hữu cơ: bảo vệ sức khỏe, bảo vệ đất, nâng cao giá trị sản phẩm và hướng đến thị trường cao cấp.
Việc thay thế phần lớn thuốc hóa học bằng chế phẩm sinh học giúp cải thiện môi trường đất, tăng khả năng hồi phục của cây, đồng thời giúp búp chè có hương vị tự nhiên hơn, một yếu tố được thị trường đánh giá cao. Phương pháp này không chỉ nâng chất lượng mà còn kéo dài tuổi thọ cây chè, giảm chi phí tái canh.
Theo Trung tâm Khuyến nông và Dịch vụ Nông nghiệp tỉnh, mô hình đang mở ra triển vọng nhân rộng ở các vùng chè trọng điểm khác của Lào Cai. Khi doanh nghiệp có cơ sở để mở rộng vùng nguyên liệu, sẽ từng bước hình thành các khu sản xuất chè hữu cơ tập trung, tạo nên chuỗi giá trị hoàn chỉnh từ trồng trọt, chế biến và tiêu thụ. Đây chính là điều kiện tiên quyết để xây dựng thương hiệu chè Lào Cai theo hướng chuyên nghiệp, bền vững và có khả năng cạnh tranh quốc tế.
Hướng tới thương hiệu chè Lào Cai giá trị cao
Liên kết chuỗi giá trị không chỉ là phương thức sản xuất mà còn là chiến lược phát triển thương hiệu. Khi sản phẩm có tiêu chuẩn rõ ràng, vùng nguyên liệu có truy xuất nguồn gốc, doanh nghiệp có hệ thống chế biến, đóng gói và phân phối đạt chuẩn, chè Lào Cai sẽ có cơ hội tham gia sâu hơn vào thị trường trong nước và quốc tế.
Trong bối cảnh người tiêu dùng toàn cầu ưu tiên sản phẩm hữu cơ, minh bạch và bền vững, chè hữu cơ Lào Cai hoàn toàn có tiềm năng trở thành nhóm sản phẩm giá trị cao, không chỉ là nông sản mà còn là tài sản văn hóa của vùng cao.
Mô hình liên kết chuỗi giá trị trong sản xuất chè hữu cơ tại Lào Cai đang cho thấy hiệu quả vượt trội, từ kinh tế, xã hội đến môi trường. Quan trọng hơn, nó tạo nền tảng vững chắc để xây dựng thương hiệu chè Lào Cai theo chuẩn quốc tế. Khi tư duy sản xuất thay đổi, khi doanh nghiệp, người dân, chính quyền cùng đồng hành, vùng chè hữu cơ Lào Cai không chỉ phát triển bền vững mà còn có thể vươn tầm, cạnh tranh mạnh mẽ trên thị trường rộng lớn trong tương lai.