Matcha có nguồn gốc từ Trung Quốc và được du nhập vào Nhật Bản từ thế kỷ 12. Trải qua hàng thế kỷ, matcha đã trở thành một phần không thể thiếu trong văn hóa Nhật Bản, đặc biệt là trong nghi lễ trà đạo truyền thống. Với hương vị tinh tế, màu sắc bắt mắt và những lợi ích sức khỏe được khoa học chứng minh, matcha đã dần chinh phục khẩu vị của người tiêu dùng trên toàn thế giới.
Sự phổ biến của matcha trong thế kỷ 21 được thúc đẩy bởi nhiều yếu tố. Đầu tiên phải kể đến xu hướng tiêu dùng các sản phẩm tự nhiên, tốt cho sức khỏe. Matcha được biết đến với hàm lượng chất chống oxy hóa cao, giúp tăng cường trao đổi chất, cải thiện chức năng não bộ và giảm nguy cơ mắc các bệnh mãn tính.
Bên cạnh đó, sự phát triển của mạng xã hội, đặc biệt là các nền tảng như TikTok và Instagram, đã góp phần đưa matcha đến gần hơn với giới trẻ. Hình ảnh những ly matcha latte đẹp mắt, những món tráng miệng matcha hấp dẫn được chia sẻ rộng rãi trên mạng xã hội đã tạo nên một cơn sốt matcha thực sự. Các ngôi sao nổi tiếng như Gwyneth Paltrow, Serena Williams và Bella Hadid cũng góp phần quảng bá cho loại thức uống này.
Sự kết hợp giữa lợi ích sức khỏe, yếu tố thẩm mỹ và sức ảnh hưởng của truyền thông đã đưa matcha trở thành một "siêu thực phẩm" được ưa chuộng trên toàn cầu. Matcha không chỉ là một thức uống mà còn là một biểu tượng của lối sống lành mạnh, hiện đại và tinh tế.
Cơn sốt matcha toàn cầu đã đẩy nhu cầu về loại bột trà xanh này lên một tầm cao mới. Tuy nhiên, nguồn cung matcha cao cấp của Nhật Bản lại không thể đáp ứng kịp sự tăng trưởng chóng mặt này.
Các nhà sản xuất matcha hàng đầu của Nhật Bản như Marukyu Koyamaen, Ippodo Tea và Ocha no Kanbayashi đã phải áp dụng các hạn chế về số lượng sản phẩm mà khách hàng có thể mua. Nguyên nhân chính của tình trạng khan hiếm này nằm ở quy trình sản xuất matcha đặc biệt, đòi hỏi thời gian và công sức.
Khác với các loại trà xanh thông thường, matcha được làm từ những lá trà tencha được trồng trong bóng râm. Việc che nắng giúp lá trà sản sinh nhiều chlorophyll hơn, tạo nên màu xanh đặc trưng và hương vị umami đậm đà của matcha. Những lá trà tencha chất lượng cao nhất chỉ được thu hoạch một lần trong năm, trong khoảng thời gian ngắn chưa đầy hai tháng. Sau khi thu hoạch, lá trà được hấp, sấy khô và nghiền thành bột mịn bằng cối đá granite.
Toàn bộ quy trình sản xuất matcha, từ khâu trồng trọt đến chế biến, đều được thực hiện thủ công với sự tỉ mỉ và kỹ thuật cao. Điều này giải thích vì sao sản lượng matcha cao cấp của Nhật Bản luôn có giới hạn và không thể tăng đột biến trong thời gian ngắn.
Tình trạng khan hiếm matcha đã tạo ra những tác động đáng kể đến thị trường toàn cầu. Giá bột matcha tăng cao, khiến người tiêu dùng phải chi trả nhiều hơn để thưởng thức loại thức uống yêu thích. Nhiều cửa hàng và quán cà phê phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt nguyên liệu, ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh.
Tại Úc, nơi cơn sốt matcha đang lan rộng, nhiều cửa hàng đã phải công bố giới hạn mua hàng trực tuyến. Các quán trà, quán cà phê và siêu thị ở Singapore cũng chịu ảnh hưởng, với giá matcha tăng 10-15% kể từ giữa tháng 10.
Siêu thị Nhật Bản Iroha Mart đã tăng giá bột matcha cao cấp lên 10% do thiếu hụt nguồn cung. Một hộp bột matcha Rikyuen 30 gram trước đây có giá 27 USD, giờ đã tăng lên khoảng 30 USD.
Cửa hàng trà trực tuyến Tealife Singapore báo cáo nhu cầu về matcha tăng gấp đôi so với năm 2023. Họ đang cân nhắc áp dụng các hạn chế bán hàng do lượng matcha nhận được từ các nhà cung cấp giảm đáng kể.
Các quán cà phê và trà đạo như Matchaya hay Nana's Green Tea cũng gặp phải tình trạng chậm giao hàng, kéo dài từ hai tuần đến vài tháng.
Trong bối cảnh khan hiếm nguồn cung chính thức, nhiều người tiêu dùng đã chuyển sang các thị trường trực tuyến, nơi giá matcha bị đẩy lên cao gấp 3 lần so với bình thường.
Cuộc khủng hoảng matcha hiện nay là một lời cảnh tỉnh cho ngành công nghiệp thực phẩm và đồ uống toàn cầu. Sự phụ thuộc vào một nguồn cung duy nhất, quy trình sản xuất truyền thống khó mở rộng và sự tăng trưởng nhu cầu bùng nổ đã tạo nên một "cơn bão hoàn hảo" đẩy giá matcha lên cao.
Để giải quyết tình trạng này, cần có sự chung tay góp sức từ nhiều phía:
- Đa dạng hóa nguồn cung: Khuyến khích phát triển các vùng trồng matcha mới, không chỉ ở Nhật Bản mà còn ở các quốc gia khác có điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng phù hợp.
- Ứng dụng công nghệ: Nghiên cứu và ứng dụng công nghệ vào quy trình sản xuất matcha để tăng năng suất và hiệu quả, đồng thời vẫn đảm bảo chất lượng sản phẩm.
- Quản lý nhu cầu: Các doanh nghiệp cần có chiến lược kinh doanh phù hợp, dự báo nhu cầu thị trường và có kế hoạch dự trữ nguyên liệu để tránh tình trạng khan hiếm.
- Tiêu dùng có trách nhiệm: Người tiêu dùng cần có hiểu biết về matcha, lựa chọn sản phẩm từ các nguồn cung cấp uy tín và tránh mua hàng tích trữ, góp phần ổn định thị trường.
Cuộc khủng hoảng matcha cũng là cơ hội để các nhà sản xuất matcha tại các quốc gia khác, bao gồm cả Việt Nam, nâng cao năng lực cạnh tranh, đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của thị trường.
Matcha, "vàng xanh" của Nhật Bản, đang trải qua một giai đoạn biến động chưa từng có. Cơn sốt matcha toàn cầu đã phơi bày những điểm yếu trong chuỗi cung ứng và đặt ra những thách thức mới cho ngành công nghiệp này.
Tuy nhiên, với sự nỗ lực từ các nhà sản xuất, nhà phân phối và người tiêu dùng, hy vọng rằng thị trường matcha sẽ sớm ổn định trở lại, mang đến cho người yêu trà trên khắp thế giới cơ hội thưởng thức loại thức uống đặc biệt này một cách bền vững.
Bảo An