Cây chè đã từ lâu trở thành biểu tượng văn hóa và kinh tế của nhiều vùng quê Việt Nam. Từ Thái Nguyên, Lâm Đồng, Lào Cai đến Phú Thọ, những đồi chè xanh mướt không chỉ tạo ra sản phẩm thơm ngon mà còn nuôi sống hàng triệu hộ nông dân. Tuy nhiên, song song với giá trị ấy, vấn nạn chè giả, chè kém chất lượng, hàng nhái đang ngày càng phổ biến, đe dọa sức khỏe người tiêu dùng và uy tín của ngành chè Việt. Theo số liệu từ Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương), khoảng 70% các vụ vi phạm hàng giả, hàng nhái xảy ra tại chợ truyền thống và cửa hàng nhỏ lẻ. Chỉ riêng năm 2024, lực lượng quản lý thị trường đã xử lý hơn 47.000 vụ, và 9 tháng đầu năm 2025 đã phát hiện trên 15.000 vụ vi phạm.
Hộ chiếu số sản phẩm giúp truy xuất toàn bộ quy trình, ngăn chặn hàng giả và mang đến niềm tin trọn vẹn khi thưởng trà.
Những con số này là lời cảnh báo mạnh mẽ: người tiêu dùng cần được bảo vệ, còn ngành chè cần minh bạch hóa nguồn gốc và quy trình sản xuất. Việc truy xuất nguồn gốc không chỉ giúp phát hiện hàng giả mà còn nâng cao giá trị của sản phẩm chè Việt, tạo niềm tin lâu dài với khách hàng trong nước và quốc tế.
Một bước tiến quan trọng đang được triển khai là “hộ chiếu số sản phẩm”. Đây là hệ thống dữ liệu số hóa, tích hợp thông tin về toàn bộ vòng đời của sản phẩm từ vùng nguyên liệu, quy trình sản xuất, chế biến, đóng gói, phân phối đến tiêu thụ. Mỗi sản phẩm sẽ có mã QR, mã vạch hoặc nhãn điện tử, cho phép người tiêu dùng chỉ bằng một thao tác quét là có thể truy xuất đầy đủ thông tin. Nhờ đó, ai cũng có thể kiểm tra xem sản phẩm có phải là hàng chính hãng hay không, nguồn gốc xuất xứ, cơ sở sản xuất, số lượng và hành trình phân phối.
Theo Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân, Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa (sửa đổi) năm 2025, có hiệu lực từ 1/1/2026, chuyển trọng tâm từ quản lý hành chính sang quản lý theo mức độ rủi ro. Luật này chính thức hóa khái niệm hộ chiếu số sản phẩm, tạo cơ sở pháp lý để người tiêu dùng và cơ quan quản lý dễ dàng truy xuất thông tin và đánh giá chất lượng sản phẩm. Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Bùi Hoàng Phương cũng nhấn mạnh rằng, một hệ thống quốc gia về truy xuất nguồn gốc sẽ giúp mọi người biết rõ cơ sở sản xuất, số lượng sản phẩm và nơi phân phối, từ đó ngăn chặn hàng giả và gian lận thương mại hiệu quả hơn.
Việc áp dụng hộ chiếu số cho nhóm sản phẩm rủi ro cao như thực phẩm, dược phẩm, đồ chơi trẻ em và phân bón đã được triển khai. Chè Việt cũng là nhóm sản phẩm ưu tiên, bởi chè là thức uống phổ biến, tiêu dùng hàng ngày và có vai trò quan trọng trong văn hóa ẩm thực Việt. Nhờ hệ thống này, người tiêu dùng khi mua chè tại chợ, siêu thị hay qua thương mại điện tử có thể yên tâm rằng sản phẩm họ lựa chọn là chè thật, được trồng, thu hái và chế biến theo quy chuẩn.
Bên cạnh lợi ích về sức khỏe, minh bạch nguồn gốc còn nâng cao giá trị thương hiệu. Khi thông tin sản phẩm được số hóa và hiển thị công khai, các cơ sở sản xuất chè có uy tín sẽ được người tiêu dùng nhận diện dễ dàng, từ đó tăng doanh thu, mở rộng thị trường xuất khẩu. Đồng thời, các sản phẩm chè nội địa sẽ đạt chuẩn tương tự hàng xuất khẩu, hạn chế tình trạng kiểm soát lỏng lẻo trong nước.
Người tiêu dùng cũng đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ chất lượng sản phẩm. Khi mỗi khách hàng chủ động quét mã QR, đối chiếu thông tin và lựa chọn sản phẩm minh bạch, họ đồng thời hỗ trợ lực lượng quản lý thị trường phát hiện gian lận, ngăn chặn hàng giả kịp thời. Đây là minh chứng cho một cộng đồng tiêu dùng thông minh, biết cân nhắc giá trị sức khỏe và niềm tin vào sản phẩm nội địa.
Các chuyên gia cũng nhấn mạnh rằng, việc xây dựng nền tảng truy xuất nguồn gốc quốc gia không chỉ giúp Việt Nam chống lại hàng giả mà còn thể hiện cam kết minh bạch trong thương mại, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và thúc đẩy chuyển đổi số toàn quốc. Khi hệ thống liên thông với ngành tài chính, thuế, kiểm định và logistics, mọi sản phẩm lưu thông trên thị trường đều được giám sát chặt chẽ, đảm bảo tiêu chuẩn chất lượng, từ đó giúp Việt Nam tự tin gia nhập nhóm quốc gia xuất khẩu có trách nhiệm và minh bạch nhất thế giới.
Cuối cùng, minh bạch hóa sản phẩm chè không chỉ là vấn đề pháp lý hay thương mại, mà còn là vấn đề sức khỏe cộng đồng. Chọn chè có truy xuất nguồn gốc chính là cách mỗi người tiêu dùng Việt góp phần bảo vệ bản thân, gia đình và cộng đồng khỏi nguy cơ hàng giả, hàng kém chất lượng. Đây cũng là cách thể hiện niềm tự hào khi lựa chọn sản phẩm Việt, đồng hành cùng nông dân và ngành chè trong việc xây dựng thương hiệu bền vững.
Hãy bắt đầu từ hành động nhỏ, quét mã QR trên từng gói chè. Mỗi lần như vậy, bạn không chỉ thưởng thức trọn vẹn hương vị trà sạch, mà còn góp phần xây dựng một thị trường chè Việt minh bạch, chất lượng và đáng tin cậy.