Từ "vua" của các loại quả đến nỗi lo mất mùa
Vải thiều, một loại trái cây đặc sản được mệnh danh là "vua" của mùa hè Việt Nam, đã từng là niềm tự hào của nền nông nghiệp nước nhà. Với hương vị ngọt ngào, thơm mát cùng màu sắc đỏ rực bắt mắt, vải thiều không chỉ chinh phục người tiêu dùng trong nước mà còn vươn xa ra thị trường quốc tế, đóng góp đáng kể vào kim ngạch xuất khẩu nông sản Việt Nam.
Thế nhưng, năm 2024 lại đánh dấu một bước ngoặt đầy lo âu đối với ngành vải thiều. Theo số liệu từ Tổng cục Hải quan, xuất khẩu vải thiều trong nửa đầu năm nay chỉ đạt 23,6 triệu USD, giảm tới 46% so với cùng kỳ năm trước. Các tỉnh trồng vải trọng điểm như Bắc Giang và Hải Dương đều chịu ảnh hưởng nặng nề. Tại Bắc Giang, dù diện tích trồng vải thiều lên tới hơn 22.000 ha, sản lượng chỉ đạt 100.000 tấn, giảm một nửa so với năm 2023.
Nguyên nhân sâu xa: Sự khắc nghiệt của thời tiết
Nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng này là sự mất mùa nghiêm trọng do thời tiết diễn biến thất thường. Mùa đông kéo dài, kèm theo những đợt rét đậm, rét hại đã ảnh hưởng nặng nề đến quá trình ra hoa, đậu quả của cây vải. Bên cạnh đó, mưa lớn và ngập úng trong mùa mưa cũng gây thiệt hại không nhỏ cho các vườn vải.
Theo báo cáo từ các địa phương, sản lượng vải thiều năm 2024 chỉ đạt khoảng 200.000 tấn, giảm 50% so với năm trước. Bắc Giang "thủ phủ" của vải thiều, cũng không tránh khỏi sự sụt giảm này với sản lượng giảm một nửa so với năm 2023.
Sự mất mùa không chỉ ảnh hưởng đến số lượng mà còn ảnh hưởng đến chất lượng vải thiều. Vải thiều năm nay chín muộn hơn, quả nhỏ hơn và không đạt độ ngọt như mọi năm. Điều này khiến vải thiều Việt Nam mất đi lợi thế cạnh tranh trên thị trường quốc tế.
Hệ lụy của cuộc khủng hoảng: Từ thị trường nội địa đến xuất khẩu
Sự sụt giảm sản lượng vải thiều đã gây ra những hệ lụy nặng nề trên nhiều phương diện. Trên thị trường nội địa, giá vải thiều tăng cao chóng mặt do nguồn cung khan hiếm. Người tiêu dùng phải trả mức giá cao hơn nhiều so với mọi năm để thưởng thức loại quả đặc sản này. Vải thiều chính vụ cuối mùa có thời điểm lên tới 180.000 đồng/kg, gấp 3-4 lần so với cùng kỳ năm trước. Các loại vải lai như u trứng trắng, u trứng hồng thậm chí còn có giá bán lẻ lên tới 360.000 đồng/kg.
Trên thị trường xuất khẩu, vải thiều Việt Nam mất dần vị thế. Trung Quốc, thị trường nhập khẩu lớn nhất của vải thiều Việt Nam, ghi nhận mức giảm mạnh nhất (62%) trong top 10 thị trường nhập khẩu. Các thị trường khác như Nhật Bản, Anh cũng chứng kiến sự sụt giảm đáng kể.
Giá vải tăng cao khiến người tiêu dùng trong nước, đặc biệt là những người có thu nhập thấp, gặp khó khăn trong việc tiếp cận loại quả đặc sản này. Vải thiều trở thành một món hàng xa xỉ, chỉ xuất hiện lác đác ở một số hệ thống siêu thị lớn trong thời gian ngắn.
Bài học kinh nghiệm và hướng đi trong tương lai
Mất mùa vải thiều đã đẩy người nông dân vào tình cảnh khốn đốn. Thu nhập giảm mạnh, trong khi chi phí đầu tư cho vụ mùa sau vẫn rất lớn, khiến nhiều hộ nông dân rơi vào cảnh nợ nần chồng chất.
Nhiều nông dân đã phải bán tháo vườn vải với giá rẻ để trang trải nợ nần. Một số khác buộc phải chuyển đổi sang trồng các loại cây khác, hoặc tìm kiếm công việc khác để kiếm sống.
Cuộc khủng hoảng vải thiều là một bài học đắt giá cho ngành nông nghiệp Việt Nam. Nó cho thấy sự cần thiết của việc đầu tư vào nghiên cứu, ứng dụng khoa học công nghệ để nâng cao khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu, dự báo và phòng chống thiên tai.
Bên cạnh đó, việc đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, không phụ thuộc quá nhiều vào một thị trường nhất định cũng là một hướng đi quan trọng. Các doanh nghiệp cần chủ động tìm kiếm và khai thác các thị trường tiềm năng khác, đồng thời nâng cao chất lượng sản phẩm để đáp ứng yêu cầu ngày càng khắt khe của thị trường quốc tế.
Cuộc khủng hoảng vải thiều năm 2024 là một thách thức lớn đối với ngành nông nghiệp Việt Nam. Tuy nhiên, đây cũng là cơ hội để chúng ta nhìn nhận lại những tồn tại, yếu kém và tìm ra những giải pháp bền vững cho tương lai. Với sự nỗ lực của cả hệ thống chính trị, người nông dân và doanh nghiệp, hy vọng rằng vải thiều Việt Nam sẽ sớm vượt qua khó khăn, khẳng định lại vị thế của mình trên thị trường thế giới.
Bảo An