Thêm vào đó, những biến động về chi phí đầu vào và rủi ro từ các chính sách thuế quan mới, đặc biệt là từ thị trường Hoa Kỳ, đang đặt ra những bài toán hóc búa, đòi hỏi các doanh nghiệp phải có sự linh hoạt và những chiến lược thích ứng kịp thời để có thể giữ vững biên lợi nhuận và duy trì đà phục hồi.
Bức tranh kinh tế vĩ mô và vai trò "điểm sáng" dẫn dắt của hoạt động xuất khẩu F&B
Bối cảnh kinh tế vĩ mô của Việt Nam trong quý I năm 2025 đã cho thấy một đà phục hồi vững chắc, là nền tảng tích cực cho nhiều ngành kinh tế. Tốc độ tăng trưởng tổng sản phẩm quốc nội (GDP) đã đạt mức ấn tượng 6,93%, đây là mức cao nhất được ghi nhận trong quý đầu tiên của giai đoạn 5 năm từ 2020 đến 2025. Sự tăng trưởng mạnh mẽ này đến từ sự phát triển cân bằng và đồng đều ở cả ba khu vực kinh tế chính là nông nghiệp, công nghiệp và dịch vụ, trong đó các ngành công nghiệp và dịch vụ đóng góp hơn 93% vào tổng giá trị gia tăng của toàn nền kinh tế. Đáng chú ý, các ngành sản xuất và chế biến tiếp tục giữ vai trò là động lực tăng trưởng chính. Trong bối cảnh lạc quan này, ngành F&B cũng được hưởng lợi đáng kể, khi niềm tin và nhu cầu của người tiêu dùng có những dấu hiệu cải thiện, thúc đẩy sự tăng trưởng chung.
Tổng giá trị xuất khẩu của cả nước trong quý I đã đạt 102,84 tỷ đô la Mỹ, tăng 10,72% so với cùng kỳ năm trước. Dù tốc độ nhập khẩu cũng tăng nhanh, Việt Nam vẫn duy trì được thặng dư thương mại ở mức 3,15 tỷ đô la Mỹ. Ngành F&B đã có những đóng góp quan trọng vào thành tích xuất khẩu ấn tượng này, được hỗ trợ bởi nhu cầu tiêu thụ mạnh mẽ và ổn định ở các thị trường chính như Hoa Kỳ, Trung Quốc, Nhật Bản và Liên minh châu Âu (EU).
Các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của ngành bao gồm cà phê, hải sản và các sản phẩm nông nghiệp chế biến khác. Tuy nhiên, các chuyên gia cũng cảnh báo rằng những rủi ro từ môi trường kinh tế bên ngoài đang có xu hướng gia tăng, bao gồm sự bất ổn của thương mại toàn cầu, áp lực lạm phát tại nhiều quốc gia và những chính sách thuế quan thương mại mới từ Hoa Kỳ. Những yếu tố này có thể sẽ tác động đến động lực tăng trưởng trong tương lai, nhấn mạnh sự cần thiết phải có các biện pháp chính sách linh hoạt hơn từ phía các cơ quan quản lý.
Sự đối lập trên "sân nhà": Doanh thu ngành F&B sụt giảm và áp lực từ lạm phát
Bất chấp hiệu suất thương mại quốc tế tích cực, ngành F&B của Việt Nam lại phải đối mặt với những kết quả trái chiều trong quý I năm 2025 khi nhìn vào thị trường nội địa. Tổng doanh thu của toàn ngành đã giảm 10,1% so với quý trước đó, một sự sụt giảm chủ yếu là do doanh số bán hàng trong nước đã giảm tới 15,4% sau kỳ nghỉ Tết Nguyên đán. Sự sụt giảm này có thể được lý giải bởi mô hình chi tiêu mang tính thời vụ của người tiêu dùng Việt Nam, khi ngân sách của các hộ gia đình thường thắt chặt lại sau một giai đoạn chi tiêu mạnh tay cho kỳ nghỉ lễ dài nhất trong năm.
Tình trạng này càng trở nên rõ nét hơn khi cộng hưởng với áp lực lạm phát, vốn làm giảm sức mua chung của toàn xã hội. Tuy nhiên, mức tăng trưởng xuất khẩu F&B đạt 13,1% so với cùng kỳ năm trước đã phần nào bù đắp cho sự sụt giảm này, do nhu cầu mạnh mẽ của thế giới đối với các sản phẩm như bột mì, hải sản và thực phẩm chế biến của Việt Nam.
Đáng chú ý, ngành xay xát bột mì đã trở thành một ngành hàng có thành tích nổi bật trong quý, với cả doanh số xuất khẩu và doanh số bán hàng trong nước đều ghi nhận mức tăng gấp đôi, một phần được hưởng lợi từ những mối lo ngại về an ninh lương thực trên toàn cầu. Trong khi đó, các ngành hàng khác như sữa và đường lại phải đối mặt với nhu cầu tiêu thụ trong nước yếu hơn, còn các mặt hàng bia và rượu mạch nha thì gặp nhiều khó khăn do mức chi tiêu của người tiêu dùng cho các sản phẩm không thiết yếu còn thấp, trong bối cảnh các rủi ro về quy định, chính sách thuế và sự cạnh tranh từ hàng nhập khẩu ngày càng gia tăng.
Bài toán lợi nhuận và những "cơn gió ngược" từ chi phí sản xuất và chính sách thương mại
Lợi nhuận của ngành F&B Việt Nam trong quý I năm 2025 đã phản ánh một môi trường kinh doanh đầy thách thức, với các chỉ số tài chính quan trọng cho thấy sự sụt giảm so với quý trước. Điều này chủ yếu là do chi phí sản xuất tăng cao từ nhiều phía. Giá nguyên vật liệu thô, chi phí hậu cần (logistics) và sự biến động của tỷ giá hối đoái đã cùng nhau tạo ra một áp lực rất lớn lên biên lợi nhuận của các doanh nghiệp. Mặc dù khối lượng xuất khẩu có thể tăng, nhưng việc giá bán của một số sản phẩm nông nghiệp chủ lực trên thị trường thế giới giảm mạnh đã khiến lợi nhuận của nhiều doanh nghiệp bị ảnh hưởng tiêu cực, đặc biệt là trong ngành gạo.
Chính sách thuế quan mới được áp dụng của Hoa Kỳ cũng đã tạo ra những thách thức đáng kể cho các doanh nghiệp hướng đến xuất khẩu. Mặc dù việc giảm tạm thời mức thuế xuống còn 10% trong thời gian đàm phán kéo dài 90 ngày (từ ngày 10 tháng 4 đến ngày 9 tháng 7 năm 2025) đã mang lại một số sự hỗ trợ nhất thời, nhưng tác động tiềm tàng trong dài hạn của các mức thuế quan cao hơn có thể làm giảm đáng kể lợi nhuận đối với các sản phẩm xuất khẩu chính của Việt Nam sang thị trường này như hải sản, hạt điều và cà phê. Sự biến động của giá nông sản cũng là một rủi ro lớn. Việc giá gạo giảm mạnh trong quý vừa qua đã tác động tiêu cực đến lợi nhuận của các doanh nghiệp phụ thuộc vào mặt hàng này, làm nổi bật tính dễ bị tổn thương của ngành trước những biến động giá trên thị trường toàn cầu và nhấn mạnh sự cần thiết phải có các chiến lược quản lý rủi ro tốt hơn.
Chiến lược thích ứng linh hoạt của các doanh nghiệp F&B Việt Nam trong bối cảnh mới
Để chống lại những áp lực này, các doanh nghiệp F&B đang xem xét và triển khai nhiều chiến lược thích ứng. Một số doanh nghiệp thậm chí còn có kế hoạch tăng giá bán sản phẩm vào năm 2025 để duy trì và bảo vệ biên lợi nhuận của mình. Tuy nhiên, đây là một nước đi đầy rủi ro, bởi nó có thể tác động thêm đến quyết định mua hàng của người tiêu dùng trong bối cảnh nhu cầu chung vẫn còn đang suy yếu.
Các chuyên gia cho rằng, các công ty có thể cần phải triển khai các chiến lược khác như tăng cường tự động hóa trong sản xuất để giảm chi phí nhân công, đàm phán lại các hợp đồng cung cấp nguyên liệu thô để có được mức giá tốt hơn, và quan trọng là phải đa dạng hóa các thị trường xuất khẩu để thích ứng với những điều kiện đầy thách thức này. Việc mở rộng sang các thị trường thay thế, chẳng hạn như EU và Trung Quốc, có thể giúp giảm bớt tác động của chính sách thuế quan từ Hoa Kỳ. Bên cạnh đó, việc không ngừng đổi mới sáng tạo trong sản phẩm cũng là một yếu tố then chốt để duy trì lợi thế cạnh tranh. Sự phổ biến ngày càng tăng của ẩm thực di sản và các món ăn kết hợp (fusion) phản ánh sự thay đổi trong thị hiếu người tiêu dùng, hướng tới việc kết hợp các hương vị truyền thống với các xu hướng hiện đại.
Triển vọng của ngành F&B: Vai trò định hình của thế hệ Gen Z và sự lạc quan một cách thận trọng
Nhìn về phía trước, triển vọng cho ngành F&B của Việt Nam vẫn được đánh giá là lạc quan một cách thận trọng. Động lực tăng trưởng từ hoạt động xuất khẩu dự kiến sẽ tiếp tục được duy trì, được hỗ trợ bởi nhu cầu tiềm năng từ các thị trường quốc tế. Các phân khúc có giá trị gia tăng cao như thực phẩm chế biến và hải sản mang lại tiềm năng tăng trưởng đáng kể tại các thị trường này. Các ngành như xay xát bột mì, dầu ăn và thủy sản nuôi trồng cũng cho thấy tiềm năng tăng trưởng tốt, được thúc đẩy bởi cả nhu cầu xuất khẩu và nhu cầu trong nước.
Thị trường F&B nội địa được kỳ vọng sẽ phục hồi dần dần, đặc biệt là vào những tháng mùa hè, khi nhu cầu về các loại đồ uống và các sản phẩm từ sữa thường có xu hướng tăng cao, mặc dù sức mua chung của người tiêu dùng vẫn là một mối quan tâm quan trọng và cần được theo dõi sát sao. Một yếu tố không thể bỏ qua là sự gia tăng của người tiêu dùng thuộc thế hệ Gen Z cũng đang từng bước định hình lại thị trường trong nước. Nhóm nhân khẩu học này thường ưu tiên sự tiện lợi, tính đổi mới và những trải nghiệm ăn uống độc đáo, tạo ra cơ hội cho các doanh nghiệp có khả năng phát triển các sản phẩm và dịch vụ sáng tạo.
Nhìn chung, ngành F&B Việt Nam đã chứng minh được khả năng phục hồi đáng kể trước những áp lực từ bên ngoài. Với những điều chỉnh chiến lược phù hợp từ phía doanh nghiệp và sự hỗ trợ tăng cường của chính phủ, ngành này đang ở một vị thế tốt để có thể vượt qua những phức tạp của bối cảnh kinh tế hiện tại. Sự phát triển liên tục của sở thích người tiêu dùng, cùng với các biện pháp chủ động nhằm củng cố chuỗi cung ứng và tối ưu hóa quy trình sản xuất, sẽ là những yếu tố rất cần thiết để các doanh nghiệp có thể đạt được sự tăng trưởng bền vững và lợi nhuận trong những năm tới.
Bảo An