Trong hành trình phát triển nông nghiệp Việt Nam, trà luôn giữ một vị trí đặc biệt: vừa là thức uống truyền thống, vừa là đại diện cho văn hóa, tinh thần hiếu khách và lối sống tinh tế của người Việt. Nhưng bước vào giai đoạn 2025–2030, trà Việt không chỉ mang ý nghĩa văn hóa. Trà Việt đứng trước cơ hội lớn để trở thành ngành hàng có giá trị quốc tế, trong bối cảnh thị trường toàn cầu tăng trưởng mạnh và người tiêu dùng hướng đến lối sống lành mạnh. Tận dụng được cơ hội này hay không sẽ quyết định vị thế của trà Việt trong thập kỷ tới.
Việt Nam có nguồn nguyên liệu trà phong phú, từ trà phổ biến đến các dòng đặc sản, giúp ngành trà tham gia nhiều phân khúc thị trường và tạo lợi thế cạnh tranh hiếm có.
Theo dự báo, thị trường trà thế giới có thể đạt khoảng 92 tỷ USD vào năm 2030, với tốc độ tăng trưởng trung bình hơn 7% mỗi năm. Điều này phản ánh xu hướng tiêu dùng ngày càng ưu tiên các sản phẩm từ thiên nhiên, giàu chất chống oxy hóa và có lợi cho sức khỏe. Việt Nam sở hữu lợi thế lớn về nguồn nguyên liệu: từ trà xanh, trà đen, trà ô long đến các dòng trà đặc sản như Shan tuyết, trà sen hay trà nhài. Sự đa dạng này giúp trà Việt có khả năng tham gia vào nhiều phân khúc thị trường khác nhau, từ phổ thông đến cao cấp, điều mà không nhiều quốc gia sản xuất trà làm được.
Tại thị trường trong nước, xu hướng tiêu dùng trà đang chuyển biến mạnh mẽ. Người dùng ngày càng ưa chuộng các sản phẩm trà sạch, hữu cơ, trà thảo mộc và những sáng tạo pha chế mới lạ. Trà xanh được đánh giá cao nhờ giàu polyphenol, hỗ trợ chống oxy hóa và cải thiện sức khỏe tim mạch. Trong khi đó, trà ô long và trà đen ngày càng hấp dẫn giới trẻ và tầng lớp trung lưu nhờ hương vị tinh tế, độc đáo. Đồng thời, sự bùng nổ của trà sữa, trà pha lạnh và các mô hình “trà hiện đại” đã tạo nền tảng quan trọng giúp doanh nghiệp Việt nâng cao năng lực chế biến và xây dựng thương hiệu.
Về xuất khẩu, trà Việt Nam đã củng cố được vị thế tại nhiều thị trường chiến lược. Thái Lan, Indonesia và các nước ASEAN cho thấy mức tăng trưởng tích cực; Pakistan và Nga tiếp tục là thị trường quan trọng dù chịu biến động chính trị và kinh tế. Ngoài ra, thị trường cao cấp như EU, Nhật Bản hay Hoa Kỳ mở ra nhiều tiềm năng nếu Việt Nam đáp ứng được tiêu chuẩn khắt khe về chất lượng, kiểm soát dư lượng và chứng nhận hữu cơ. Các dòng trà đặc sản, đặc biệt là Shan tuyết và trà ướp hương hoa tự nhiên, đang trở thành lợi thế cạnh tranh của Việt Nam nhờ hương vị độc đáo và giá trị văn hóa đi kèm.
Tuy nhiên, cơ hội lớn đi kèm những thách thức đáng kể. Một trong những vấn đề lớn nhất của ngành trà Việt là chất lượng chưa đồng đều giữa các vùng trồng, dẫn đến khó xây dựng hình ảnh thương hiệu mạnh trên thị trường quốc tế. Phần lớn trà xuất khẩu hiện vẫn ở dạng thô hoặc bán thành phẩm, khiến giá trị gia tăng thấp và phụ thuộc vào doanh nghiệp nước ngoài trong khâu chế biến tinh và phân phối. Hơn nữa, tiêu chuẩn quốc tế về an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc và sản xuất bền vững ngày càng khắt khe, đòi hỏi doanh nghiệp phải đầu tư mạnh vào công nghệ và kiểm soát chất lượng.
Phát triển bền vững đang trở thành điều kiện tiên quyết của ngành trà. Tại nhiều vùng trà cổ thụ như Phú Thọ, Lào Cai, Tuyên Quang hay Sơn La, áp lực khai thác ngày càng gia tăng khiến hệ sinh thái và nguồn gen quý đối mặt nguy cơ suy giảm. Để gìn giữ những giá trị này, các địa phương và doanh nghiệp đã đẩy mạnh mô hình nông nghiệp sinh thái: trồng xen cây bản địa để phục hồi đất, hạn chế phân bón hóa học, ưu tiên chế phẩm sinh học và áp dụng quy trình quản lý đất bền vững. Những giải pháp này vừa giúp bảo vệ môi trường, vừa tạo ra nguồn trà có chất lượng cao và phù hợp với xu hướng tiêu dùng xanh đang thịnh hành trên toàn cầu.
Để đạt được mục tiêu đến năm 2030, ngành trà Việt Nam cần thực hiện chiến lược nâng cấp toàn diện: hiện đại hóa công nghệ chế biến, mở rộng diện tích trà hữu cơ, thúc đẩy liên kết giữa nông dân, hợp tác xã, doanh nghiệp, xây dựng thương hiệu quốc gia và nâng cao năng lực marketing toàn cầu. Đồng thời, việc đào tạo nguồn nhân lực trẻ, có khả năng nghiên cứu sản phẩm và sáng tạo giá trị mới, sẽ đóng vai trò quan trọng trong quá trình chuyển đổi.
Với sự kết hợp giữa truyền thống lâu đời, tài nguyên phong phú và chiến lược phát triển đúng hướng, trà Việt Nam hoàn toàn có khả năng trở thành một trong những ngành hàng chủ lực của nông nghiệp hiện đại. Đến năm 2030, mỗi tách trà Việt không chỉ mang hương vị tự nhiên mà còn là biểu tượng của chất lượng, bản sắc và khát vọng vươn tầm thế giới.