Người tiêu dùng Việt thay đổi ra sao giữa bối cảnh kinh tế biến động?

Một trong những thay đổi rõ nét nhất trong hành vi tiêu dùng của người Việt là sự gia tăng mức độ thận trọng trong chi tiêu. Theo nghiên cứu gần đây, doanh nghiệp đang phải đối mặt với một bối cảnh tiêu dùng đầy thách thức, nơi mà nhu cầu tiêu dùng vẫn còn trầm lắng và tính nhạy cảm với giá cả ở mức độ cao. Sự thận trọng này không chỉ thể hiện qua việc cắt giảm chi tiêu mà còn thông qua việc tìm kiếm giá trị tốt hơn cho từng đồng tiền bỏ ra.

Người tiêu dùng Việt Nam hiện tại đang trở nên chọn lọc hơn trong quyết định mua sắm. Họ không chỉ quan tâm đến giá cả mà còn chú trọng đến chất lượng, độ bền và tính thiết yếu của sản phẩm. Điều này dẫn đến hiện tượng người tiêu dùng sẵn sàng chi tiêu nhiều hơn cho những sản phẩm họ cho là có giá trị cao nhưng đồng thời giảm bớt hoặc loại bỏ hoàn toàn những chi tiêu không cần thiết.

Dữ liệu từ cuộc khảo sát Hiểu biết người tiêu dùng châu Á - Thái Bình Dương 2024 của PwC cho thấy xu hướng rõ ràng trong việc ưu tiên chi tiêu của người Việt. Cụ thể, 63% người tiêu dùng Việt Nam có kế hoạch tăng chi tiêu cho hàng hóa thiết yếu trong 12 tháng tới, tiếp theo là quần áo với 52% và sản phẩm chăm sóc sức khỏe với 48%.

Con số này phản ánh một sự chuyển dịch trong ưu tiên chi tiêu, từ những sản phẩm xa xỉ hoặc không thiết yếu sang những nhu cầu cơ bản và cần thiết cho cuộc sống hàng ngày. Điều này cho thấy người tiêu dùng Việt đang áp dụng một cách tiếp cận thực dụng hơn đối với việc quản lý tài chính cá nhân trong bối cảnh kinh tế không ổn định.

Lạm phát đã tác động mạnh mẽ đến thói quen tiêu dùng của người Việt Nam. Với mức lạm phát trung bình trong 11 tháng đầu năm 2024 đạt 3,69%, người tiêu dùng đã phải điều chỉnh cách thức chi tiêu của mình để thích ứng với sức mua giảm sút. Nghiên cứu cho thấy khoảng 40% người tiêu dùng Việt đã giảm chi tiêu cho các mặt hàng không thiết yếu để đối phó với lạm phát.

Sự điều chỉnh này không chỉ dừng lại ở việc cắt giảm chi tiêu mà còn thể hiện qua việc thay đổi thương hiệu, tìm kiếm các lựa chọn thay thế rẻ hơn, và tăng cường việc so sánh giá cả trước khi mua sắm. Người tiêu dùng đã trở nên nhạy bén hơn với các chương trình khuyến mại, giảm giá và có xu hướng mua sắm vào những thời điểm có ưu đãi tốt nhất.

Bối cảnh kinh tế biến động cũng đã thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ của các kênh bán lẻ hiện đại và thương mại điện tử tại Việt Nam. Người tiêu dùng ngày càng ưa chuộng việc mua sắm trực tuyến không chỉ vì tính tiện lợi mà còn vì khả năng so sánh giá cả một cách dễ dàng và tiếp cận được nhiều lựa chọn hơn.

Thương mại điện tử đã trở thành một công cụ quan trọng giúp người tiêu dùng tối ưu hóa chi tiêu của mình. Các nền tảng trực tuyến cung cấp nhiều tùy chọn thanh toán linh hoạt, chương trình khuyến mại đa dạng và khả năng theo dõi giá cả theo thời gian, điều này phù hợp với nhu cầu tiết kiệm của người tiêu dùng trong thời kỳ kinh tế khó khăn.

Một hiện tượng thú vị trong hành vi tiêu dùng của người Việt Nam là sự mâu thuẫn giữa ý định chi tiêu và hành vi thực tế. Trong khi 72% người tiêu dùng Việt Nam có ý định chi tiêu nhiều hơn, cùng lúc đó, khoảng một phần ba số người được khảo sát lại có kế hoạch giảm chi tiêu.

Nghịch lý này phản ánh sự xuất hiện của những người tiêu dùng sáng suốt hơn, những người sẵn sàng chi tiêu cho những gì họ coi trọng nhưng đồng thời cắt giảm ở những khoản khác. Điều này cho thấy người tiêu dùng Việt đang trở nên có chiến lược hơn trong việc phân bổ ngân sách, ưu tiên cho những sản phẩm và dịch vụ mang lại giá trị thực sự cho cuộc sống của họ.

Mặc dù đang đối mặt với nhiều thách thức, triển vọng tiêu dùng của Việt Nam vẫn có những dấu hiệu tích cực. Dự báo cho thấy nhu cầu tiêu dùng sẽ cải thiện dần vào năm 2025, tuy nhiên sự phục hồi này sẽ diễn ra một cách khiêm tốn và chỉ ở mức độ vừa phải so với lạm phát.

Với GDP tăng trưởng dự kiến đạt 6,6% trong năm 2024 và 6,1% trong năm 2025, Việt Nam vẫn duy trì được đà tăng trưởng ổn định. Điều này tạo ra nền tảng cho sự phục hồi của tâm lý tiêu dùng trong thời gian tới. Tuy nhiên, sự phục hồi này sẽ đi kèm với những thay đổi căn bản trong cách thức người tiêu dùng tiếp cận việc chi tiêu.

Người tiêu dùng Việt Nam đang trải qua một quá trình chuyển đổi sâu sắc trong bối cảnh kinh tế biến động. Từ việc trở nên thận trọng hơn trong chi tiêu, ưu tiên cho hàng hóa thiết yếu, đến việc tận dụng các kênh thương mại hiện đại để tối ưu hóa giá trị mua sắm, những thay đổi này phản ánh khả năng thích ứng linh hoạt của người tiêu dùng Việt trước những thách thức kinh tế.

Mặc dù tâm lý tiêu dùng vẫn còn thận trọng, nhưng với nền kinh tế vĩ mô ổn định và triển vọng phục hồi tích cực, người tiêu dùng Việt Nam đang dần hình thành những thói quen tiêu dùng mới, thông minh và bền vững hơn. Điều này không chỉ giúp họ vượt qua giai đoạn khó khăn hiện tại mà còn tạo nền tảng cho một nền kinh tế tiêu dùng mạnh mẽ và linh hoạt trong tương lai.

Hoàng Nguyễn