Chúng không chỉ là những thân mộc, mà là di sản, là nguồn gen quý hiếm và là cội nguồn của dòng trà shan tuyết cao cấp mang đậm hương vị núi rừng. Tuy nhiên, trong bối cảnh thị trường toàn cầu hóa, làm thế nào để chứng minh giá trị độc nhất của những búp trà được hái từ một cây chè 500 năm tuổi so với những sản phẩm đại trà? Câu trả lời chính là: 100 cây chè shan tuyết cổ thụ tại đây vừa chính thức được "định danh" bằng tem chip điện tử RFID, mở ra một chương mới cho ngành trà Việt Nam với cái gọi là "hộ chiếu số".
Những 'lão' chè 500 tuổi được cấp 'chứng minh thư' điện tử
Dự án mang tính tiên phong này là kết quả của sự hợp tác giữa Công ty cổ phần Trà Dược Núi Đèn, đơn vị sở hữu vùng nguyên liệu do Hợp tác xã Trà Dược Thượng Sơn quản lý và bảo vệ, và Công ty cổ phần Công nghệ chống giả Việt Nam (ACTIV). Mới đây, một chiến dịch tỉ mỉ đã được triển khai tại vùng Núi Đèn thuộc thôn Đán Khao, một địa danh mà lịch sử từng ghi nhận thuộc Vị Xuyên, Hà Giang và nay là xã Thượng Sơn, Tuyên Quang.
Các chuyên gia đã cẩn trọng gắn thẻ định danh cho 100 cây chè cổ thụ, bao gồm 10 cây 200 năm tuổi, 50 cây 300 năm tuổi, 25 cây 400 năm tuổi và đặc biệt là 15 cây chè "lão" đã chứng kiến 500 năm thăng trầm của lịch sử. Mỗi thẻ chip RFID này không chỉ là một con dấu, nó là một "chứng minh thư" điện tử độc nhất, không thể làm giả, gắn liền vĩnh viễn với lý lịch của từng cây chè. Đây là cơ sở dữ liệu gốc, là viên gạch đầu tiên và quan trọng nhất để xây dựng một quy trình truy xuất nguồn gốc hoàn chỉnh, cho phép người tiêu dùng cuối cùng có thể xác thực nguồn gốc sản phẩm họ đang cầm trên tay chỉ bằng một thao tác quét đơn giản.
Linh hồn của dự án này là giải pháp TrueData do ACTIV cung cấp, một nền tảng công nghệ không chỉ dừng lại ở việc gắn chip. TrueData là sự tích hợp của bộ ba công nghệ lõi của thời đại 4.0: RFID, trí tuệ nhân tạo (AI) và Blockchain. Nếu RFID đóng vai trò là định danh vật lý, thì AI giúp xử lý và phân tích dữ liệu, nhưng chính Blockchain mới là "người gác đền" thực thụ cho di sản. Bằng cách sử dụng công nghệ chuỗi khối, mọi thông tin liên quan đến cây chè, từ thời điểm thu hái, quy trình chế biến, đóng gói, cho đến vận chuyển, đều được ghi lại một cách minh bạch và bất biến. Không một ai, kể cả đơn vị quản lý, có thể can thiệp hay thay đổi dữ liệu một khi nó đã được ghi vào chuỗi. Điều này tạo ra một "sổ cái" kỹ thuật số không thể giả mạo, giải quyết triệt để vấn đề về lòng tin - vốn là yếu tố xa xỉ trong ngành nông sản. Cam kết đồng hành cùng tiến trình chuyển đổi số nông nghiệp Việt Nam không còn là một khẩu hiệu, nó đã được cụ thể hóa bằng một giải pháp công nghệ cao, khẳng định rằng di sản và công nghệ có thể song hành để bảo vệ lẫn nhau.
'Hộ chiếu số' và khát vọng vươn ra thị trường quốc tế
Việc cấp "hộ chiếu số" cho từng cây chè không chỉ là một hành động mang tính biểu tượng, nó là một chiến lược kinh doanh và thương hiệu mang tầm vóc quốc tế. Khi một sản phẩm trà mang thương hiệu Trà Dược Thiên Sơn Vân Long của Công ty Trà Dược Núi Đèn được xuất khẩu, nó không còn đi kèm với những lời quảng cáo hoa mỹ mà đi kèm một bằng chứng xác thực. Người tiêu dùng tại các thị trường khó tính như Nhật Bản, Liên minh châu Âu (EU) hay Hoa Kỳ, những nơi mà tiêu chuẩn về nguồn gốc và tính minh bạch được đặt lên hàng đầu, có thể tự mình kiểm chứng rằng búp trà này thực sự đến từ cây chè 500 năm tuổi tại Thượng Sơn. Điều này ngay lập tức nâng giá trị thương hiệu lên một tầm cao mới, bảo vệ nhà sản xuất chân chính trước vấn nạn hàng giả, hàng nhái, vốn đang làm xói mòn giá trị của nông sản Việt. Nó mở ra cơ hội chinh phục những phân khúc khách hàng cao cấp nhất, những người sẵn sàng chi trả cho sự thật, cho chất lượng và cho một câu chuyện di sản được kể bằng dữ liệu.
Mục tiêu của dự án còn vươn xa hơn cả lợi ích thương mại trước mắt. Đây là một nỗ lực thực chất nhằm bảo tồn nguồn gen quý của vùng trà Tây Bắc. Bằng cách định danh và số hóa từng "cụ" chè, chúng ta đang tạo ra một bản đồ di sản, một cơ sở dữ liệu vô giá cho các nhà khoa học và nhà bảo tồn. Khi giá trị kinh tế của những cây chè cổ thụ được minh chứng rõ ràng và được thị trường công nhận, ý thức bảo vệ chúng khỏi nạn chặt phá hay khai thác tận diệt sẽ được nâng cao. Dự án này được kỳ vọng trở thành một hình mẫu tiêu biểu trong việc ứng dụng công nghệ cao để bảo tồn và phát triển tài nguyên bản địa. Nó đặt nền móng vững chắc cho công cuộc chuyển đổi số toàn diện của ngành trà Việt Nam, và có thể là cả các ngành nông sản quý hiếm khác. Đúng như mục tiêu mà dự án hướng tới, đây chính là hành động "Số hóa di sản - Nâng tầm giá trị nông sản Việt", biến những giá trị văn hóa, lịch sử thành tài sản có thể đo đếm và bảo vệ bằng công nghệ.
Đằng sau những công nghệ phức tạp và những thị trường quốc tế, giá trị cốt lõi của dự án vẫn nằm ở con người. Với nền tảng hơn 20 năm nghiên cứu và gìn giữ giá trị văn hóa trà Việt, thương hiệu Trà Dược Thiên Sơn Vân Long không chỉ bán một sản phẩm, mà còn lan tỏa một nét văn hóa. Việc được lựa chọn là đơn vị tổ chức tiệc trà cho nhiều sự kiện quan trọng, hay đồng hành cùng Viện Văn hóa và Kinh tế Việt Nam ASEAN trong các khóa học trà đạo, cho thấy tâm huyết của doanh nghiệp. Nhưng quan trọng hơn, dự án này đảm bảo sự phát triển bền vững và tạo dựng sinh kế cho chính những người con của núi rừng Tây Bắc, những đồng bào dân tộc thiểu số đã gắn bó và bảo vệ rừng chè qua nhiều thế hệ. Khi sản phẩm trà được minh bạch hóa nguồn gốc và bán được với giá trị cao hơn, quyền lợi của người sản xuất được bảo vệ, và chính họ là những người được hưởng lợi trực tiếp. Công nghệ ở đây không chỉ bảo vệ cây chè, mà còn bảo vệ cuộc sống của cộng đồng, tạo ra một chuỗi giá trị bền vững, nơi di sản cổ thụ nuôi dưỡng tương lai Kỹ thuật số.
Bảo An