Nhượng quyền trà sữa: Giấc mơ khởi nghiệp hay canh bạc rủi ro?

Hiện tượng "bùng nổ" trà sữa trong vài năm trở lại đây đã mở ra cơ hội cho nhiều người trẻ đam mê kinh doanh thông qua hình thức nhượng quyền. Tuy nhiên, đằng sau vẻ hào nhoáng của những cửa hàng đông đúc là cả một bức tranh kinh doanh phức tạp với nhiều thách thức tiềm ẩn. Liệu nhượng quyền trà sữa có thực sự là con đường khởi nghiệp lý tưởng hay chỉ là canh bạc rủi ro trong thị trường đang dần bão hòa?

Hiện tại, thị trường có khoảng 30 thương hiệu trà sữa lớn đang hoạt động, từ các thương hiệu quốc tế như Gong Cha, KOI Thé, Phúc Long, The Alley đến các thương hiệu nội địa như TocoToco, Bobapop, Ding Tea Việt Nam. Đáng chú ý, các cửa hàng trà sữa đã không còn giới hạn ở các thành phố lớn mà đã lan rộng đến các tỉnh thành nhỏ hơn, thậm chí cả khu vực nông thôn.

Sức hút của trà sữa đến từ nhiều yếu tố: đối tượng khách hàng đông đảo (chủ yếu là Gen Z và Millennials), khả năng thích ứng cao với khẩu vị địa phương, không gian cửa hàng được thiết kế hợp thời, và đặc biệt là sự lan tỏa mạnh mẽ trên mạng xã hội. Một cốc trà sữa không chỉ đơn thuần là đồ uống mà còn là phần không thể thiếu trong văn hóa trải nghiệm và giao tiếp xã hội của giới trẻ.

Mô hình nhượng quyền trà sữa: Cơ hội cho người khởi nghiệp

Hình ảnh thương hiệu có sẵn - Đây có lẽ là lợi thế lớn nhất của mô hình nhượng quyền. Thay vì phải xây dựng thương hiệu từ đầu - quá trình có thể mất nhiều năm - người nhận nhượng quyền được sử dụng ngay thương hiệu đã được thị trường công nhận. Điều này giúp thu hút khách hàng ngay từ ngày đầu hoạt động, giảm thiểu thời gian và chi phí marketing ban đầu.

Các thương hiệu nhượng quyền thường cung cấp hệ thống vận hành chuẩn hóa, từ quy trình pha chế, quản lý nguyên liệu đến phục vụ khách hàng. Nhà nhượng quyền còn cung cấp chương trình đào tạo cho chủ cửa hàng và nhân viên, giúp người không có kinh nghiệm trong ngành F&B vẫn có thể vận hành cửa hàng hiệu quả.

So với việc mở nhà hàng hay các mô hình F&B khác, nhượng quyền trà sữa có chi phí đầu tư ban đầu tương đối hợp lý, phù hợp với nhiều người trẻ có vốn hạn chế. Tùy thuộc vào thương hiệu và vị trí, chi phí đầu tư ban đầu có thể dao động từ 300 triệu đến 1,5 tỷ đồng.

Mô hình kinh doanh của trà sữa cũng khá đơn giản và dễ hiểu: biên lợi nhuận gộp cao (60-70%), khả năng quay vòng vốn nhanh do hàng hóa được bán hàng ngày, và không cần diện tích mặt bằng quá lớn (thường từ 30-80m²).

Các thương hiệu trà sữa thường xuyên cập nhật menu, đưa ra sản phẩm mới theo mùa hoặc theo xu hướng. Điều này giúp cửa hàng luôn giữ được sự mới mẻ, hấp dẫn khách hàng quay lại. Sự linh hoạt này là lợi thế quan trọng trong ngành F&B vốn thay đổi nhanh chóng theo thị hiếu người tiêu dùng.

Mặt trái của giấc mơ: Những rủi ro tiềm ẩn

Tuy nhiên, đằng sau bức tranh tươi sáng về kinh doanh nhượng quyền trà sữa là những thách thức và rủi ro không nhỏ mà các nhà đầu tư cần cân nhắc kỹ lưỡng.

Sự bùng nổ của các cửa hàng trà sữa trong vài năm qua đã dẫn đến tình trạng cạnh tranh gay gắt. Ở nhiều khu vực, đặc biệt tại các thành phố lớn, mật độ cửa hàng trà sữa đã quá dày đặc, dẫn đến hiện tượng "cướp" khách hàng lẫn nhau.

Theo khảo sát của Q&Me Vietnam Market Research vào năm 2023, 78% người tiêu dùng cho biết họ cảm thấy có quá nhiều cửa hàng trà sữa và khó phân biệt giữa các thương hiệu. Điều này đồng nghĩa với việc lợi thế cạnh tranh dựa trên thương hiệu đang giảm dần.

Trong khi các nhà nhượng quyền thường quảng cáo về mức đầu tư ban đầu và thời gian hoàn vốn hấp dẫn, chi phí vận hành thực tế thường cao hơn nhiều so với dự kiến. Bên cạnh phí nhượng quyền ban đầu (thường từ 100-300 triệu đồng), chủ cửa hàng còn phải đóng phí quản lý hàng tháng (khoảng 5-8% doanh thu), phí marketing (2-5% doanh thu), và bắt buộc phải mua nguyên liệu từ nhà nhượng quyền với giá thường cao hơn thị trường 20-30%.

Một trong những rủi ro lớn của mô hình nhượng quyền là sự phụ thuộc gần như hoàn toàn vào chính sách của nhà nhượng quyền. Từ menu, giá bán, khuyến mãi đến trang trí cửa hàng, người nhận nhượng quyền có rất ít quyền tự quyết định.

Điều này trở nên đặc biệt bất lợi khi nhà nhượng quyền đưa ra những chính sách không phù hợp với thị trường địa phương hoặc đơn phương thay đổi các điều khoản hợp đồng. Nhiều chủ cửa hàng nhượng quyền đã rơi vào tình trạng bị động khi phải tuân thủ các chương trình khuyến mãi toàn hệ thống dù đang lỗ, hoặc phải cập nhật trang thiết bị, nội thất theo yêu cầu mới từ nhà nhượng quyền với chi phí tự chi trả.

Bên cạnh đó, tuy quy mô nhỏ nhưng cửa hàng trà sữa đòi hỏi nguồn nhân lực ổn định và được đào tạo bài bản. Tuy nhiên, ngành F&B nói chung và trà sữa nói riêng đang đối mặt với tình trạng nhân viên thường xuyên nghỉ việc, đặc biệt là nhóm nhân viên trẻ - đối tượng chính của ngành này.

Theo một khảo sát của Vietnamworks, tỷ lệ nhân viên nghỉ việc trong ngành F&B dao động từ 30-40% mỗi năm, cao hơn nhiều so với mức trung bình chung các ngành nghề (khoảng 20%). Điều này buộc chủ cửa hàng phải liên tục tuyển dụng và đào tạo nhân viên mới, ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng dịch vụ và hiệu quả kinh doanh.

Thị trường đồ uống, đặc biệt là phân khúc dành cho giới trẻ, có đặc điểm là xu hướng tiêu dùng thay đổi rất nhanh. Trà sữa, dù đã trở thành một phần văn hóa tiêu dùng của giới trẻ, cũng không nằm ngoài quy luật này.

Các thương hiệu cà phê chuyên nghiệp như Highlands Coffee, The Coffee House, Starbucks đang mở rộng danh mục đồ uống, bao gồm cả trà sữa và các đồ uống lai tạo. Bên cạnh đó, xu hướng tiêu dùng lành mạnh với các loại đồ uống có lợi cho sức khỏe như nước ép tự nhiên, trà thảo mộc, sữa hạt cũng đang dần chiếm lĩnh thị phần.

Nhượng quyền trà sữa vẫn là một lựa chọn kinh doanh hấp dẫn đối với nhiều người, đặc biệt là những người trẻ muốn bắt đầu con đường khởi nghiệp với chi phí đầu tư hợp lý và rủi ro được kiểm soát một phần. Tuy nhiên, trong bối cảnh thị trường ngày càng bão hòa và cạnh tranh gay gắt, quyết định đầu tư vào lĩnh vực này cần được cân nhắc kỹ lưỡng.

Thay vì coi nhượng quyền trà sữa như một "cỗ máy in tiền" nhanh chóng, những nhà đầu tư tiềm năng nên nhìn nhận đây là một hành trình kinh doanh dài hạn, đòi hỏi sự cam kết, kiên nhẫn và khả năng thích ứng cao. Những yếu tố như vị trí cửa hàng, chất lượng dịch vụ, quản lý tài chính hiệu quả và xây dựng đội ngũ nhân viên vẫn là những nền tảng quan trọng quyết định thành công.

Hoàng Nguyễn