Giữa bối cảnh bức tranh kinh tế toàn cầu vẫn còn nhiều gam màu xám xịt do những bất ổn địa chính trị và sự đứt gãy của chuỗi cung ứng, nông, lâm, thủy sản Việt Nam nổi lên như một điểm sáng rực rỡ, khẳng định vai trò trụ đỡ vững chắc và động lực tăng trưởng quan trọng của nền kinh tế. Với kim ngạch xuất khẩu trong 11 tháng đã đạt con số ấn tượng 64,01 tỷ USD, giới chuyên gia và các nhà quản lý đều đồng thuận rằng mốc kỷ lục 70 tỷ USD cho cả năm là điều hoàn toàn nằm trong tầm tay. Tuy nhiên, điều đáng tự hào hơn cả những con số khô khan này chính là sự thay đổi về chất đang diễn ra âm thầm nhưng mạnh mẽ trong từng mắt xích của chuỗi giá trị nông sản Việt.
Cà phê và cuộc "lột xác" ngoạn mục về định vị thương hiệu
Trong bản hòa ca thắng lợi của ngành nông nghiệp năm 2025, cà phê chính là nốt thăng bay bổng nhất. Lần đầu tiên trong lịch sử, kim ngạch xuất khẩu của loại hạt "vàng đen" này vượt qua mốc 8 tỷ USD, một con số mà trước đây ít ai dám nghĩ tới. Điều đặc biệt nằm ở chỗ, kỷ lục này được thiết lập không phải nhờ vào việc mở rộng diện tích hay tăng sản lượng ồ ạt, khi tổng sản lượng vẫn chỉ dao động quanh mức 1,5 triệu tấn. Thành công này đến từ sự gia tăng đột biến về giá trị, với mức giá xuất khẩu bình quân tăng tới 40% so với năm trước. Đây là minh chứng rõ ràng nhất cho thấy cà phê Việt Nam đã thoát khỏi cái bóng của một "công xưởng" cung cấp nguyên liệu thô giá rẻ để bước vào sân chơi của những nhà cung cấp uy tín, chất lượng cao.
Sự chuyển dịch cơ cấu sản phẩm trong ngành cà phê đang diễn ra mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Dù cà phê Robusta vẫn đóng vai trò là xương sống đảm bảo quy mô xuất khẩu, nhưng tỷ trọng của các dòng sản phẩm chế biến sâu như cà phê rang xay, cà phê hòa tan và đặc biệt là cà phê đặc sản đang ngày càng mở rộng. Tại các thủ phủ cà phê như Đắk Lắk, Gia Lai, Lâm Đồng hay Quảng Ngãi, người nông dân và doanh nghiệp không còn canh tác theo lối mòn truyền thống. Thay vào đó là sự hiện diện của công nghệ số trong quản lý vùng trồng, giám sát quy trình sản xuất và minh bạch hóa truy xuất nguồn gốc. Chính sự nâng chuẩn chất lượng một cách bền bỉ trong nhiều năm qua đã giúp hạt cà phê Việt Nam chinh phục được các nhà rang xay khó tính nhất tại châu Âu, qua đó tái định vị thương hiệu quốc gia trên bản đồ cà phê thế giới.
Thủy sản bứt tốc và bài toán thích ứng linh hoạt
Không chỉ thăng hoa trên những triền đồi đất đỏ, ngành nông nghiệp Việt Nam còn ghi nhận những thắng lợi lớn từ biển cả. Xuất khẩu thủy sản năm 2025 chứng kiến một cú nước rút ngoạn mục, đặc biệt là trong giai đoạn nửa cuối năm, đưa tổng kim ngạch dự kiến cả năm lên mức kỷ lục 11,2 đến 11,3 tỷ USD. Sự tăng trưởng này phản ánh khả năng thích ứng linh hoạt và nhạy bén của các doanh nghiệp Việt Nam trước những biến động của thị trường quốc tế. Việc chủ động đẩy mạnh các đơn hàng trước thời điểm Hoa Kỳ dự kiến áp dụng các quy định nhập khẩu mới và trước khi có phán quyết cuối cùng về thuế chống bán phá giá đã giúp ngành tôm và cá tra bảo toàn được lợi thế cạnh tranh.
Trong bức tranh chung đó, con tôm tiếp tục giữ vững ngôi vương với kim ngạch dự kiến vượt 4,6 tỷ USD, thiết lập một đỉnh cao mới. Cá tra cũng không kém cạnh khi mang về hơn 2,1 tỷ USD nhờ sự phục hồi mạnh mẽ của nhu cầu tiêu dùng tại các thị trường châu Á và Trung Quốc. Cá ngừ, một mặt hàng tiềm năng khác, cũng đang tiến rất sát mốc 1 tỷ USD. Tuy nhiên, đằng sau những con số lạc quan này, ngành thủy sản vẫn đang chuẩn bị tâm thế để đối mặt với những thách thức lớn hơn trong năm 2026, khi các yêu cầu về minh bạch chuỗi cung ứng, tiêu chuẩn lao động và quy định chống khai thác bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) từ các thị trường lớn như Hoa Kỳ và châu Âu sẽ ngày càng siết chặt.
Rau quả và Lâm sản: Những trụ cột của tương lai xanh
Năm 2025 cũng được ghi nhận là năm lịch sử của ngành rau quả Việt Nam khi kim ngạch xuất khẩu dự kiến cán đích ở mức 8,5 tỷ USD, tăng trưởng gần 20% so với năm trước và vượt xa mọi dự báo ban đầu. "Ngôi sao" sáng nhất trong giỏ hàng rau quả không ai khác chính là sầu riêng, loại trái cây đã tạo nên cơn sốt tại thị trường tỷ dân Trung Quốc sau khi được cấp phép xuất khẩu chính ngạch. Bên cạnh đó, việc mở cửa thành công các thị trường mới khó tính như Australia cho quả bưởi tươi và việc ký kết hàng loạt nghị định thư mới đã mở ra dư địa tăng trưởng mênh mông cho trái cây Việt. Sự thành công của ngành rau quả cho thấy chiến lược đa dạng hóa thị trường và tuân thủ nghiêm ngặt các quy chuẩn về an toàn thực phẩm, kiểm dịch thực vật đang đi đúng hướng.
Song hành cùng sự bùng nổ của rau quả là những bước đi bài bản và vững chắc của ngành lâm sản, hướng tới mục tiêu tham vọng 25 tỷ USD vào năm 2030. Ngành gỗ Việt Nam đang trải qua một cuộc tái cấu trúc mạnh mẽ, tập trung xây dựng chuỗi cung ứng tự cường và giảm thiểu sự phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu nhập khẩu rủi ro. Các doanh nghiệp gỗ đang đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ sản xuất xanh, giảm phát thải và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao để đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe về môi trường của thị trường quốc tế. Thương hiệu đồ gỗ quốc gia đang được xây dựng dựa trên các trụ cột cốt lõi là xanh, chất lượng, linh hoạt và cạnh tranh, nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững trong dài hạn.
Nhìn lại chặng đường năm 2025, có thể khẳng định rằng ngành nông nghiệp Việt Nam đã có một năm hoạt động xuất sắc, không chỉ về mặt con số mà còn ở sự chuyển biến sâu sắc về tư duy. Mô hình tăng trưởng dựa trên thâm dụng tài nguyên và lao động giá rẻ đã lùi vào dĩ vãng, nhường chỗ cho mô hình tăng trưởng dựa trên giá trị gia tăng, hàm lượng công nghệ và trách nhiệm với môi trường. Việc chuyển dịch từ lượng sang chất không còn là khẩu hiệu mà đã trở thành hành động cụ thể của từng doanh nghiệp, từng người nông dân. Những kết quả đạt được trong năm nay chính là nền tảng vững chắc để ngành nông nghiệp Việt Nam tự tin hướng tới mục tiêu xuất khẩu 100 tỷ USD trong tương lai không xa, đồng thời khẳng định vị thế của một quốc gia nông nghiệp trách nhiệm, minh bạch và bền vững trong chuỗi cung ứng thực phẩm toàn cầu.
Bảo An