Thăng hạng trên bản đồ xuất khẩu nông sản
Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Việt Nam đang chuyển mình mạnh mẽ từ “quốc gia sản xuất” sang “đối tác tin cậy và có trách nhiệm” trong chuỗi giá trị nông sản toàn cầu - hướng tới mục tiêu xây dựng nền nông nghiệp xanh, sạch, minh bạch và bền vững, đủ sức đứng vững trước mọi “cơn sóng” của thị trường quốc tế.
Ông Vũ Đức Đam Quang, Phó Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế, cho biết kim ngạch xuất nhập khẩu nông lâm thủy sản Việt Nam liên tục tăng trưởng mạnh mẽ từ năm 2020 đến nay. Việt Nam hiện nằm trong nhóm 15 nước xuất khẩu nông sản hàng đầu thế giới, với thị trường trải rộng hơn 200 quốc gia và vùng lãnh thổ. Riêng năm 2024, kim ngạch xuất khẩu toàn ngành đạt kỷ lục 62,6 tỷ USD, thặng dư thương mại 17,7 tỷ USD, có 7 nhóm hàng xuất khẩu trên 3 tỷ USD và 11 nhóm hàng vượt mốc 1 tỷ USD. Việt Nam hiện nằm trong nhóm dẫn đầu thế giới về xuất khẩu các sản phẩm chủ lực như cà phê, hồ tiêu, điều, lúa gạo…
“Điểm đáng mừng là không chỉ xuất khẩu nhiều hơn, mà chúng ta đang xuất khẩu theo chuẩn cao hơn – chuẩn của sự minh bạch và bền vững,” ông Quang nhấn mạnh. Theo ông, các Hiệp định thương mại tự do (FTA) đã tạo điều kiện mở cửa những thị trường khó tính như EU, Hoa Kỳ, đồng thời khuyến khích doanh nghiệp Việt chuyển mình theo hướng sản xuất xanh và có trách nhiệm.
Song song đó, Việt Nam cũng đang chủ động đáp ứng các yêu cầu mới của đối tác quốc tế từ quy định chống mất rừng của EU đến tiêu chuẩn kiểm soát gỗ và thủy sản của Hoa Kỳ. “Đây không chỉ là rào cản, mà là cơ hội để nâng cấp ngành nông nghiệp,” ông Quang nói.
Thu hút đầu tư, mở rộng chuỗi giá trị
Với hơn 500 dự án FDI trực tiếp, tổng vốn gần 4 tỷ USD (và hơn 20 tỷ USD nếu tính cả chế biến và dịch vụ liên quan), Việt Nam đang trở thành điểm đến hấp dẫn trong lĩnh vực nông nghiệp. Trên nền tảng đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã phối hợp với các đối tác xây dựng mô hình hợp tác công – tư (PPP) trong các ngành hàng chủ lực như cà phê, lúa gạo, hồ tiêu, thủy sản… nhằm thúc đẩy liên kết chuỗi giá trị, hướng đến xuất khẩu theo chuẩn cao và xây dựng thương hiệu nông sản “xanh, sạch, bền vững”.
Một hướng đi mới đáng chú ý là áp dụng cơ chế trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR) – gắn doanh nghiệp với toàn bộ vòng đời sản phẩm, từ thiết kế, sản xuất đến thu hồi và tái chế. Theo ông Quang, đây là “tấm hộ chiếu xanh” giúp nông sản Việt tiến sâu hơn vào những thị trường đòi hỏi khắt khe về môi trường.
Cùng với đó, Việt Nam đang từng bước hình thành thị trường tín chỉ carbon trong nông nghiệp, nơi việc giảm phát thải từ trồng lúa, chăn nuôi hay trồng rừng không chỉ góp phần thực hiện cam kết Net Zero 2050, mà còn mang lại lợi ích kinh tế trực tiếp cho nông dân.
Bứt phá trên hành trình xanh hóa - Hướng tới mốc xuất khẩu 70 tỷ USD
Theo đại diện Bộ Nông nghiệp và Môi trường, những sáng kiến xanh – từ PPP, EPR đến tín chỉ carbon – đang cùng hội tụ để đưa nông nghiệp Việt Nam phát triển theo hướng “kép”: vừa đảm bảo an ninh lương thực, vừa cung cấp “dịch vụ môi trường”.
Trong giai đoạn tới, ngành sẽ kiên định với phương châm “chọn lọc FDI phục vụ chuyển đổi xanh”, huy động nguồn lực cho các chương trình lớn: chuyển đổi cơ cấu cây trồng, quản lý tài nguyên đất – nước, phát triển kinh tế tuần hoàn và sinh kế xanh cho nông thôn.
Ông Quang cho biết thêm, Việt Nam đã và đang nhận được sự hỗ trợ quý báu từ các đối tác phát triển thông qua nguồn vốn ODA, giúp triển khai nhiều dự án thủy lợi, phục hồi rừng ngập mặn và nâng cao năng lực quản lý – qua đó mang lại sinh kế bền vững cho hàng triệu nông dân.
Cùng với đó, việc thực thi các nghị quyết lớn của Bộ Chính trị về chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo và hội nhập quốc tế đang mở ra không gian phát triển mới cho ngành nông nghiệp Việt Nam.
Nhờ hợp tác quốc tế sâu rộng, Việt Nam được đánh giá là một trong những quốc gia tiên phong về phát triển nông nghiệp bền vững – với các sáng kiến về chuyển đổi hệ thống lương thực minh bạch, trách nhiệm và bền vững, giảm phát thải qua trồng rừng, và bảo tồn đa dạng sinh học.
“Chúng ta đang tiến gần tới giai đoạn mà Việt Nam không chỉ tham gia, mà còn định hình luật chơi toàn cầu trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường,” ông Quang khẳng định.
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến cho biết, chỉ trong 9 tháng đầu năm 2025, thặng dư thương mại nông lâm thủy sản đạt 15,93 tỷ USD, tăng 17,6% so với cùng kỳ.
Nếu duy trì nhịp độ xuất khẩu 5–6 tỷ USD/tháng trong quý IV, Việt Nam hoàn toàn có thể đạt mốc 67–70 tỷ USD, vượt xa kỷ lục năm 2024.
Bộ đang phối hợp với Bộ Công Thương và các địa phương để mở rộng thị trường xuất khẩu chính ngạch, đặc biệt là sang Trung Quốc, châu Âu và các nước trong khối CPTPP. Đồng thời, những chương trình xúc tiến thương mại, đàm phán mở cửa thị trường mới cho trái cây, thủy sản và sản phẩm chế biến sâu sẽ được đẩy mạnh trong thời gian tới.
Với đà tăng trưởng này, ngành nông nghiệp Việt Nam không chỉ kỳ vọng hoàn thành mục tiêu năm 2025, mà còn đặt nền móng vững chắc cho một nền nông nghiệp xanh – minh bạch – bền vững, góp phần định vị Việt Nam như một trung tâm sản xuất và xuất khẩu nông sản hàng đầu thế giới.