Khi thế giới ngày càng khắt khe hơn với tiêu chuẩn hàng nông sản nhập khẩu, việc sản phẩm chè Việt có mặt ở các thị trường khó tính như châu Âu, Bắc Mỹ không chỉ là một kỳ tích đó còn là minh chứng sống động cho tiềm năng bền vững của nông nghiệp Việt Nam nếu được định hướng đúng. Và một trong những “tấm hộ chiếu vàng” đưa chè Việt bước vào hành trình hội nhập chính là chương trình OCOP Mỗi xã một sản phẩm, đặc biệt ở cấp 5 sao, mức đánh giá cao nhất của hệ thống.
OCOP 5 sao là “hộ chiếu vàng” giúp chè Việt vươn xa, nâng giá trị và khẳng định vị thế trên thị trường quốc tế.
OCOP 5 sao – Đỉnh cao chất lượng và niềm tự hào quốc gia
OCOP không chỉ là một chương trình phát triển nông thôn mà đã trở thành một khung đánh giá toàn diện cho sản phẩm mang đặc trưng địa phương. Để đạt được chuẩn 5 sao, sản phẩm phải thỏa mãn hàng loạt tiêu chí khắt khe: từ chất lượng vượt trội, an toàn vệ sinh thực phẩm, thân thiện môi trường, cho đến tính đặc trưng bản địa và khả năng xuất khẩu. Đây chính là thước đo cao nhất cho một sản phẩm nông nghiệp “chuẩn quốc tế” được sinh ra từ vùng đất bản địa.
Chè, một trong những sản phẩm truyền thống mang đậm tính vùng miền, là minh chứng rõ nét cho hiệu quả của chương trình OCOP. Với hàng loạt sản phẩm chè đạt chuẩn 5 sao quốc gia, Việt Nam đang chứng kiến một bước chuyển mình từ xuất khẩu nguyên liệu thô sang thương mại hóa các sản phẩm chế biến tinh, gắn liền với bản sắc, văn hóa và chất lượng.
Chè OCOP 5 sao: Chất lượng vươn lên, giá trị gia tăng
Theo thống kê, một sản phẩm được gắn sao OCOP sẽ có giá bán tăng trung bình từ 17–50%, mở ra không chỉ cơ hội kinh tế mà còn thay đổi toàn diện chuỗi giá trị của nông sản địa phương. Đơn cử như HTX chè Phìn Hồ (Hà Giang), với sản phẩm đạt chứng nhận OCOP 5 sao và tiêu chuẩn hữu cơ châu Âu (Ecocert), đã chính thức xuất khẩu vào 26 thị trường toàn cầu. Từ một vùng cao heo hút, Phìn Hồ giờ đây là cái tên được các nhà phân phối tại châu Âu và Bắc Mỹ nhắc đến như một điển hình của “nông sản xanh, sạch, chuẩn quốc tế”.
Tương tự, trà Đinh cao cấp Hoài Trung, sản phẩm đầu tiên của Phú Thọ đạt OCOP 5 sao cấp quốc gia là sự kết hợp giữa công nghệ Nhật Bản và bí quyết sản xuất truyền thống, tạo nên nước trà vàng cốm, thơm dịu, chát nhẹ và hậu ngọt. Không chỉ nâng cao giá trị kinh tế, trà Hoài Trung còn được xem như “sứ giả” truyền tải văn hóa vùng đất Tổ đến người tiêu dùng toàn cầu.
Một ví dụ tiêu biểu khác là sản phẩm chè búp tím Thanh Ba – loại chè bản địa độc đáo do Công ty TNHH Đầu tư và Phát triển Trà UT (Phú Thọ) phát triển vừa được công nhận OCOP 5 sao đầu năm 2025. Nhờ sự kết hợp giữa nguồn giống chè cổ truyền và công nghệ chế biến hiện đại, sản phẩm không chỉ sở hữu sắc tím lạ mắt mà còn nổi bật với hàm lượng dinh dưỡng cao. Hai lô hàng đầu tiên đã được xuất khẩu sang thị trường Anh và Đức, mở ra bước tiến quan trọng trên hành trình vươn ra thế giới của chè Việt.
Xuất khẩu không còn là ước mơ: OCOP mở cánh cửa lớn
Đạt chuẩn OCOP 5 sao là bước khởi đầu, nhưng để xuất khẩu thành công, các HTX và doanh nghiệp còn cần vượt qua một rào cản khác tiêu chuẩn kỹ thuật quốc tế. Tại châu Âu, mỗi lô chè đều phải chứng minh tính an toàn vệ sinh thực phẩm, quy trình sản xuất xanh, bền vững và khả năng truy xuất nguồn gốc minh bạch.
Nhiều HTX đã thực sự “lột xác” nhờ chương trình này. HTX chè Hảo Đạt (Thái Nguyên) nổi tiếng với trà tôm nõn đạt OCOP 5 sao là một trong những đơn vị đi đầu ứng dụng VietGAP, liên kết sản xuất hơn 40 ha nguyên liệu sạch. Chè Hảo Đạt không chỉ chinh phục thị trường trong nước mà đang hướng đến các thị trường tiềm năng như Hàn Quốc, Nhật Bản và Nga.
Không dừng lại ở chất lượng sản phẩm, nhiều HTX còn chủ động đổi mới mô hình phát triển. HTX Suối Giàng (Yên Bái), ngoài việc theo đuổi chứng nhận organic và ISO, còn tích cực mở rộng mô hình du lịch trải nghiệm gắn với sản phẩm chè. Từ “tour chè cổ thụ” đến trà dược liệu – wellness tea – Suối Giàng đang từng bước đưa OCOP thoát khỏi giới hạn nông sản, trở thành sản phẩm văn hóa – sức khỏe – trải nghiệm.
Thách thức và chiến lược phát triển bền vững
Tuy nhiên, con đường đưa chè OCOP Việt ra thế giới không hề bằng phẳng. Nhiều sản phẩm dù đạt sao vẫn chưa thể xuất khẩu do chưa vượt qua rào cản về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, thiếu đồng nhất về chất lượng, hay hạn chế trong bảo quản, sơ chế.
PGS.TS Mai Quang Vinh – Viện trưởng Viện Công nghệ Xanh – nhấn mạnh: “Muốn vươn ra biển lớn, điều tiên quyết là phải sản xuất sạch và chuẩn hóa toàn chuỗi giá trị. Mọi khâu, từ vùng nguyên liệu đến chế biến, đóng gói, bảo quản đều phải được kiểm soát nghiêm ngặt.” Điều này đòi hỏi các địa phương cần quy hoạch lại vùng sản xuất nguyên liệu tập trung, áp dụng công nghệ chế biến, bảo quản hiện đại để không chỉ đạt chuẩn OCOP mà còn đạt chuẩn quốc tế.
Song song đó, việc đưa chè OCOP lên sàn thương mại điện tử, xây dựng hệ sinh thái truyền thông số với KOL, SEO, clip livestream... cũng là chìa khóa để chè Việt nâng cao năng lực cạnh tranh và mở rộng thị trường. Khi sản phẩm có “câu chuyện riêng” hấp dẫn, chứng chỉ rõ ràng, và kênh bán hàng minh bạch, cơ hội để “chạm” vào tay người tiêu dùng quốc tế không còn là điều xa vời.
OCOP 5 sao – Bước ngoặt cho chè Việt trên thị trường toàn cầu
Chè Việt Nam, từ lâu đã được đánh giá cao về vị ngon, hương thơm, giá trị dinh dưỡng, nhưng điều làm nên bước ngoặt chính là khung đánh giá OCOP 5 sao. Nó không chỉ là tấm “visa thương mại” để bước vào thị trường quốc tế mà còn là hệ sinh thái phát triển nông sản hiện đại, gắn kết giữa chất lượng – văn hóa – công nghệ – môi trường – con người.
Từ những bản làng vùng cao Phìn Hồ, Suối Giàng đến trung du Thanh Ba, Tân Cương, một thế hệ mới của người trồng chè đang vươn mình mạnh mẽ. Họ không chỉ gìn giữ những búp chè thơm ngát mà còn biết kể câu chuyện bản địa bằng ngôn ngữ toàn cầu: chất lượng, chứng nhận, trách nhiệm xã hội và sáng tạo văn hóa.
OCOP 5 sao không chỉ là thang điểm, mà là tuyên ngôn khẳng định bản sắc và năng lực của nông sản Việt, đặc biệt là ngành chè một ngành mang đậm tinh thần, lịch sử và vị thế nông nghiệp quốc gia. Và với “hộ chiếu vàng” ấy, chè Việt không chỉ vươn xa mà còn đứng vững.