Đây không đơn thuần là một chương trình phát triển sản phẩm, mà là một hành trình toàn diện nhằm đánh thức và phát huy tiềm năng, lợi thế của từng địa phương, tạo ra động lực phát triển kinh tế nông thôn một cách căn cơ và bền vững.
OCOP: Hướng đi bền vững cho nông nghiệp và nông thôn mới.
Cốt lõi của chương trình OCOP nằm ở việc phát triển các sản phẩm nông nghiệp, phi nông nghiệp và dịch vụ có lợi thế ở mỗi vùng miền theo chuỗi giá trị. Thay vì sản xuất manh mún, nhỏ lẻ và bán thô với giá trị thấp, OCOP khuyến khích các chủ thể kinh tế, từ hợp tác xã đến doanh nghiệp và các hộ sản xuất, tập trung vào việc chuẩn hóa quy trình, nâng cao chất lượng, cải tiến mẫu mã, bao bì và xây dựng câu chuyện sản phẩm. Triết lý này đã làm thay đổi tư duy sản xuất của người nông dân, chuyển họ từ vị thế người làm ra nông sản đơn thuần thành người tạo ra những sản phẩm hàng hóa mang đậm dấu ấn văn hóa và tri thức bản địa, có khả năng cạnh tranh trên thị trường.
Sức lan tỏa của OCOP đã tạo ra một sự thay đổi rõ rệt trên bức tranh kinh tế nông thôn. Khi một sản phẩm được công nhận sao OCOP, nó không chỉ là niềm tự hào của người sản xuất mà còn mở ra những cơ hội thị trường rộng lớn hơn. Các sản phẩm được chứng nhận dễ dàng tiếp cận các kênh phân phối hiện đại như siêu thị, chuỗi cửa hàng tiện lợi, sàn thương mại điện tử và thậm chí là thị trường xuất khẩu. Điều này trực tiếp giúp tăng doanh thu và lợi nhuận cho người dân, tạo thêm nhiều việc làm tại chỗ, đặc biệt là lao động nữ và lao động trẻ, góp phần giảm áp lực di cư ra các thành phố lớn. Dòng tiền được tạo ra và quay vòng ngay tại địa phương đã thúc đẩy sự phát triển của các dịch vụ phụ trợ, tạo nên một hệ sinh thái kinh tế năng động và tự cường hơn.
Không chỉ mang lại giá trị kinh tế, OCOP còn là một trụ cột quan trọng, một linh hồn trong chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới. Sự thành công của OCOP gắn liền với việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống. Nhiều sản phẩm OCOP chính là sự kết tinh của những nghề thủ công lâu đời, những công thức gia truyền hay những giống cây, con đặc hữu của một vùng đất. Việc phát triển các sản phẩm này đồng nghĩa với việc gìn giữ và làm sống lại di sản văn hóa của cha ông. Hơn thế nữa, quá trình xây dựng sản phẩm OCOP đòi hỏi sự liên kết, hợp tác chặt chẽ trong cộng đồng, từ đó củng cố tình làng nghĩa xóm, nâng cao ý thức tập thể và xây dựng nên những cộng đồng dân cư văn minh, gắn kết. Một vùng nông thôn có kinh tế phát triển, có sản phẩm đặc trưng và đời sống văn hóa phong phú chính là hình mẫu của nông thôn mới hiện đại.
Tuy nhiên, con đường phát triển của OCOP không chỉ trải đầy hoa hồng. Các chủ thể vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức như quy mô sản xuất còn nhỏ, khó đáp ứng các đơn hàng lớn; năng lực về quản trị, marketing và phát triển thương hiệu còn hạn chế. Việc duy trì và nâng cao chất lượng sản phẩm sau khi được chứng nhận cũng là một bài toán cần lời giải đáp liên tục. Bên cạnh đó, việc kết nối giữa sản xuất và tiêu thụ, đặc biệt là đưa sản phẩm vào các chuỗi cung ứng quốc tế, vẫn còn nhiều gian nan, đòi hỏi sự đầu tư bài bản hơn về công nghệ bảo quản, chế biến sâu và logistics.
Để OCOP thực sự trở thành động lực cho sự phát triển bền vững, cần có một chiến lược đồng bộ và dài hơi. Nhà nước cần tiếp tục hoàn thiện các cơ chế, chính sách hỗ trợ về vốn, đất đai, khoa học công nghệ và xúc tiến thương mại. Các địa phương cần chủ động quy hoạch vùng nguyên liệu, đồng thời tăng cường công tác đào tạo, tập huấn để nâng cao năng lực cho các chủ thể OCOP. Về phía các doanh nghiệp và hợp tác xã, việc liên kết để tạo ra sức mạnh chung, đầu tư vào công nghệ truy xuất nguồn gốc và đẩy mạnh chuyển đổi số trong quảng bá, bán hàng là con đường tất yếu. Mỗi sản phẩm OCOP cần được xem như một "đại sứ" mang theo câu chuyện về văn hóa, lịch sử và con người của một vùng đất.
Có thể khẳng định, OCOP không phải là đích đến cuối cùng mà là một hành trình liên tục của sự sáng tạo và nỗ lực. Với định hướng đúng đắn và sự chung tay của cả hệ thống chính trị, doanh nghiệp và người dân, chương trình sẽ tiếp tục là đòn bẩy mạnh mẽ, không chỉ giúp tái cơ cấu thành công ngành nông nghiệp mà còn xây dựng nên một nền tảng vững chắc cho sự thịnh vượng của khu vực nông thôn, hiện thực hóa khát vọng về một Việt Nam giàu mạnh và bền vững từ gốc rễ.
Tiến Hoàng