OCOP nâng tầm chè Việt trên thị trường quốc tế

Chè Việt Nam từ lâu đã được thế giới biết đến với hương vị đậm đà, tinh tế, gắn liền với hình ảnh những đồi chè xanh bát ngát trải dài ở Thái Nguyên, Lào Cai, Phú Thọ, Tuyên Quang hay Sơn La. Thế nhưng, trong bối cảnh thị trường toàn cầu ngày càng cạnh tranh khốc liệt, chất lượng nguyên bản thôi chưa đủ. Chè Việt muốn vươn xa cần thêm thương hiệu, tiêu chuẩn và câu chuyện văn hóa đủ sức thuyết phục người tiêu dùng quốc tế. Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP), triển khai từ năm 2018, đang đóng vai trò như một “bệ phóng” mạnh mẽ đưa chè Việt ra biển lớn.

Theo Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam, OCOP đã tạo ra những chuyển biến sâu rộng. Trước đây, sản xuất chè chủ yếu dựa vào kinh nghiệm truyền thống, ít quan tâm đến chuẩn hóa quy trình, bao bì hay chiến lược tiếp thị. Nay, người làm chè đã chú trọng hơn đến an toàn thực phẩm, mẫu mã hiện đại và xây dựng thương hiệu. Không ít hợp tác xã, doanh nghiệp nhỏ đã ứng dụng công nghệ số, bán hàng qua thương mại điện tử, livestream trên mạng xã hội, tạo kênh tiếp cận khách hàng nhanh và rộng.

OCOP cũng tái tổ chức sản xuất nông thôn theo hướng liên kết chặt chẽ. Từ những hộ sản xuất nhỏ lẻ, bà con đã hình thành chuỗi giá trị, hợp tác giữa nhóm hộ, hợp tác xã và doanh nghiệp. Sự gắn kết này giúp nâng cao năng lực cạnh tranh, ổn định chất lượng và mở rộng thị trường.

Một điểm đặc biệt của OCOP là tính bao trùm. Khoảng 40% chủ thể OCOP là phụ nữ và 17,11% là người dân tộc thiểu số. Chương trình không chỉ tạo sinh kế, mà còn giúp họ trở thành lãnh đạo cơ sở sản xuất, chủ động xây dựng thương hiệu và nâng cao giá trị sản phẩm. Hướng phát triển mà OCOP theo đuổi là mô hình kinh tế xanh, tuần hoàn, phát thải thấp, phù hợp với xu thế tiêu dùng bền vững của thế giới.

Tính đến tháng 7/2025, Việt Nam đã có 17.068 sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao trở lên, trong đó 126 sản phẩm được xếp hạng 5 sao cấp quốc gia. Riêng Thái Nguyên, thủ phủ chè Việt sở hữu 569 sản phẩm OCOP (10 sản phẩm 5 sao, 113 sản phẩm 4 sao, 446 sản phẩm 3 sao). Đặc biệt, nhãn hiệu “Chè Thái Nguyên” đã được bảo hộ tại Mỹ, Nhật, Hàn Quốc…, mở ra cơ hội thâm nhập sâu vào các thị trường khó tính.

Ở Lào Cai, những sản phẩm như chè Shan tuyết Suối Giàng hay chè Bát tiên Trấn Yên đã trở thành thương hiệu OCOP tiêu biểu, xuất hiện trong hệ thống siêu thị lớn và thu hút sự quan tâm từ các nhà nhập khẩu quốc tế.

Sự kiện Vietnam OCOPEX 2025, tổ chức từ 1–3/8 tại Hoàng thành Thăng Long, quy tụ 300 gian hàng từ 34 tỉnh, đã chứng kiến nhiều thương hiệu chè OCOP ký kết hợp đồng với đối tác từ Peru, Lào, Campuchia. Đặc biệt, lần đầu tiên OCOP được số hóa hoàn toàn trên nền tảng thương mại điện tử B2B – Arobid.com, giúp hoạt động giao thương kéo dài cả tháng sau hội chợ.

Điểm khác biệt khiến chè OCOP gây ấn tượng với thị trường toàn cầu chính là yếu tố văn hóa. Mỗi gói chè không chỉ là thức uống, mà còn chứa đựng câu chuyện về đất, nước và con người nơi sản xuất. Chè Tân Cương, chẳng hạn, mang hương vị “đậm tình” của vùng trung du Bắc Bộ, nơi khí hậu, thổ nhưỡng và bàn tay khéo léo của người trồng hòa quyện tạo nên lá trà thượng hạng.

Chính yếu tố này khiến chè Việt trở thành lựa chọn hấp dẫn với người tiêu dùng quốc tế, những người ngày càng quan tâm tới tính bền vững, nguồn gốc rõ ràng và giá trị văn hóa của sản phẩm. Chè tôm nõn Hương Quê (HTX Nông sản Phú Lương) hay chè đinh Hảo Đạt (Tân Cương) đã xuất khẩu thành công sang Nhật Bản và châu Âu nhờ đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe về truy xuất nguồn gốc, an toàn thực phẩm và bao bì thân thiện môi trường.

Dù đạt nhiều thành quả, chè OCOP vẫn đối diện với không ít thách thức: duy trì tiêu chuẩn quốc tế ổn định, đảm bảo vùng nguyên liệu bền vững, đầu tư công nghệ chế biến sâu, đồng nhất chất lượng và đổi mới bao bì theo thị hiếu toàn cầu. Nhiều hệ thống bán lẻ nước ngoài đánh giá cao chè Việt nhưng vẫn lo ngại khả năng cung ứng lâu dài.

Để chè OCOP thực sự trở thành thương hiệu quốc gia, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang triển khai các giải pháp hỗ trợ như bảo hộ sở hữu trí tuệ, gắn chỉ dẫn địa lý, chuẩn hóa quy trình sản xuất xanh – sạch và tích hợp mạnh với thương mại điện tử. Mục tiêu là biến mỗi sản phẩm chè OCOP thành đại diện tiêu biểu của Việt Nam trên thị trường quốc tế.

OCOP đang giúp chè Việt bước vào giai đoạn phát triển mới, nơi sản phẩm không chỉ được đánh giá bằng chất lượng, mà còn bởi thương hiệu, câu chuyện văn hóa và khả năng đáp ứng tiêu chuẩn toàn cầu. Nếu tiếp tục kiên định với chiến lược chất lượng, bản sắc, công nghệ, mỗi gói trà Việt sẽ trở thành sứ giả văn hóa, mang hương vị quê hương đến với bạn bè năm châu, khẳng định vị thế Việt Nam trên bản đồ trà thế giới.