Trong bức tranh phát triển kinh tế - xã hội của vùng cao tỉnh Lào Cai, xã Pha Long hiện lên với nhiều gam màu trầm. Sau sáp nhập, toàn xã có tới 949 hộ nghèo và 993 hộ cận nghèo, con số vượt xa mặt bằng chung của tỉnh và phản ánh rõ những hạn chế trong sinh kế, năng suất sản xuất và khả năng tiếp cận cơ hội kinh tế của người dân. Trong bối cảnh ấy, câu hỏi lớn đặt ra cho chính quyền và cộng đồng là: liệu có một hướng đi nào vừa phù hợp với điều kiện tự nhiên, vừa đủ bền vững để giúp người dân Pha Long thoát nghèo lâu dài?
Xã Pha Long lựa chọn cây chè để phát triển vùng nguyên liệu.
Câu trả lời đã dần lộ diện từ chính tiềm năng tự nhiên của địa phương: cây chè. Với khí hậu mát mẻ quanh năm, địa hình đồi núi cao và thổ nhưỡng thích hợp, xã Pha Long sở hữu các điều kiện mà nhiều vùng chè nổi tiếng trong nước đang sở hữu. Tuy nhiên, để biến ưu thế thành giá trị kinh tế, một chiến lược bài bản và bền vững là điều không thể thiếu.
Những năm trước đây, người dân xã Pha Long chủ yếu trồng cây lương thực truyền thống hoặc cây ngắn ngày. Mặc dù phù hợp với tập quán canh tác lâu đời, các cây trồng này lại thường xuyên cho năng suất thấp, phụ thuộc lớn vào mùa vụ và thời tiết, khiến thu nhập của nhiều hộ bấp bênh, khó có thể ổn định. Chính sự thiếu ổn định này đã kéo dài tình trạng nghèo đói, đồng thời làm chậm quá trình chuyển đổi tư duy sản xuất, yếu tố then chốt trong phát triển kinh tế nông nghiệp hiện đại.
Thu nhập từ chè đã giúp nhiều hộ dân ở xã Pha Long thoát ngèo.
Việc lựa chọn cây chè làm cây trồng chủ lực nằm trong Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 – 2030. Đây không chỉ là một định hướng mang tính kỹ thuật, mà còn là chiến lược sinh kế dài hạn, đặt mục tiêu tạo việc làm, tăng thu nhập và xây dựng chuỗi giá trị nông sản đặc thù cho địa phương.
Đến nay, xã Pha Long đã có hơn 500 hộ dân tham gia trồng chè với diện tích 289 ha, một con số đủ lớn để hình thành vùng nguyên liệu tập trung. Đây là tiền đề quan trọng giúp người dân không chỉ sản xuất mà còn liên kết, tiêu thụ, tiến tới xây dựng thương hiệu chè riêng cho xã. Điều đáng nói là vùng nguyên liệu này đang được tổ chức theo hướng chuyên nghiệp hơn: có quy hoạch, có hướng dẫn kỹ thuật, có tiêu chuẩn chất lượng và đặc biệt là có đầu ra ổn định.
Niềm vui của bà con nhân dân khi thu hoạch chè.
Đóng vai trò nòng cốt trong định hướng phát triển, chính quyền xã Pha Long đã thể hiện sự chủ động đáng kể. Chủ tịch UBND xã, ông Phạm Tất Minh, thường xuyên xuống từng thôn bản để nắm bắt tình hình, chia sẻ kỹ thuật và động viên bà con bám cây chè. Quan điểm xuyên suốt của ông rất rõ ràng: muốn giảm nghèo bền vững, người dân phải có sinh kế ổn định. Và cây chè, một loại cây hợp khí hậu, dễ chăm sóc, cho thu hoạch quanh năm, chính là lựa chọn phù hợp nhất.
“Ở đâu có chè, ở đó có thu nhập,” ông Minh khẳng định, và thực tế đang chứng minh điều đó. Để củng cố niềm tin của người dân, UBND xã đã chủ động ký thỏa thuận bao tiêu toàn bộ sản phẩm chè búp tươi với Hợp tác xã chè Mường Khương. Điều này giúp người trồng chè không còn nỗi lo bị ép giá, mất giá theo mùa. Bên cạnh đó, xã còn thống nhất mức giá thu mua tối thiểu 6.500 đồng/kg, niêm yết cố định vào chiều chủ nhật hàng tuần. Đây là một bước đi có ý nghĩa lớn trong việc ổn định thị trường và bảo đảm quyền lợi của người trồng chè.
Song song đó, đội ngũ cán bộ khuyến nông cũng liên tục bám địa bàn, hướng dẫn bà con kỹ thuật trồng, chăm sóc, đốn tỉa và thu hái đúng quy trình. Chính những hỗ trợ này đã giúp chè Pha Long đảm bảo chất lượng, đạt các tiêu chuẩn cần thiết để trở thành nguyên liệu chế biến của các cơ sở thu mua lớn.
Hiệu quả kinh tế mà cây chè mang lại đang dần thay đổi diện mạo xã Pha Long. Nếu như trước đây, thu nhập của nhiều hộ chỉ đủ trang trải mức sống tối thiểu, thì nay mỗi sào chè cho thu đều đặn quanh năm, giúp bà con có nguồn thu ổn định. Nhiều hộ đã thoát nghèo, thậm chí có điều kiện đầu tư trở lại vào sản xuất để nâng cao chất lượng nguyên liệu.
Cùng với thu nhập được cải thiện, tư duy canh tác của người dân cũng đang chuyển mình rõ rệt. Từ mô hình trồng lẻ, manh mún, bà con đã biết liên kết theo nhóm, hỗ trợ nhau trong thu hái và tiêu thụ. Một số hộ còn mạnh dạn thử nghiệm trồng chè hữu cơ, chú trọng cải tạo giống và nâng cao chất lượng. Những đổi thay này không chỉ phản ánh hiệu quả kinh tế của cây chè, mà còn cho thấy sự trưởng thành của cộng đồng trong việc làm chủ sinh kế.
Trong thời gian tới, xã Pha Long đặt mục tiêu tiếp tục mở rộng diện tích chè, hướng tới sản xuất hàng hóa quy mô lớn. Xã sẽ phối hợp với các doanh nghiệp chế biến, các tổ chức chuyên môn để xây dựng quy trình sản xuất an toàn, tập huấn kỹ thuật, tăng cường sơ chế và bảo quản tại chỗ nhằm nâng cao giá trị sản phẩm. Đây là những bước đi quan trọng để đưa chè Pha Long không chỉ trở thành cây xóa đói giảm nghèo, mà còn là sản phẩm đặc trưng của vùng cao.
Từ những đồi chè xanh mướt vươn mình trên triền núi, một hướng đi phát triển bền vững đang dần hình thành. Cây chè, với sự đồng hành của chính quyền và nỗ lực của cộng đồng, không chỉ mang lại thu nhập mà còn mở ra tương lai mới cho xã Pha Long. Và chính trong sự chuyển mình ấy, lời giải cho bài toán giảm nghèo bền vững đang được hé mở, từ những búp chè xanh, từ sự đồng lòng và từ khát vọng vươn lên của người dân nơi vùng cao biên giới này.