Ẩn mình giữa trập trùng núi non của huyện Sìn Hồ, tỉnh Lai Châu, xã vùng cao Sà Dề Phìn như một viên ngọc thô đang dần được đánh thức. Với độ cao gần 1.700 mét so với mực nước biển, nơi đây không chỉ sở hữu khí hậu mát lành, quanh năm mây phủ, mà còn nắm giữ một kho báu thiên nhiên quý giá: những cây chè cổ thụ hàng trăm năm tuổi “vàng xanh” giữa đại ngàn. Giờ đây, nhờ sự quan tâm đầu tư và định hướng phát triển đúng đắn, loại cây trồng tưởng chừng mộc mạc ấy đang dần trở thành lực đẩy cho một nền kinh tế du lịch cộng đồng bền vững.
Xã Sà Dề Phìn, vùng cao đầy bí ẩn, đang sở hữu một kho báu thiên nhiên vô giá: những cây chè cổ thụ hàng trăm năm tuổi, được mệnh danh là "vàng xanh" giữa đại ngàn hùng vĩ.
Cây chè cổ: Di sản xanh giữa núi rừng Tây Bắc
Sà Dề Phìn là nơi sinh sống của hơn 2.100 người, chủ yếu là đồng bào dân tộc Mông và Dao. Nếp sống gắn với rừng, với đất, đã nuôi dưỡng nên những vườn chè cổ thụ sừng sững giữa núi cao. Hơn 1.000 gốc chè cổ, có cây cao tới 5–6 mét, thân to bằng vòng tay hai người ôm, phủ rêu mốc theo màu thời gian. Những cây chè này không được trồng đại trà hay chăm bón công nghiệp, mà sinh trưởng hoàn toàn tự nhiên, hấp thu khí trời, tinh hoa đất đai và sương gió của núi rừng Tây Bắc.
Sà Dề Phìn, với cây chè cổ thụ quý giá, đang phát triển mô hình du lịch cộng đồng kết hợp chè đặc sản.
Chè cổ thụ Sà Dề Phìn không chỉ mang giá trị nông sản, mà còn là một “đặc sản tinh thần” giàu tính văn hóa. Người dân nơi đây vẫn giữ thói quen hái trà thủ công, hãm trà bằng bếp củi truyền thống, cho ra loại nước chè xanh sóng sánh, vị ngọt thanh, mùi hương phảng phất như sương rừng. Trong bối cảnh thị trường đang khao khát những sản phẩm sạch, bản địa và có giá trị văn hóa độc đáo, trà Sà Dề Phìn trở thành một điểm nhấn hấp dẫn.
Từ cây chè đến kinh tế xanh
Cây chè cổ vốn gắn bó mật thiết với đời sống người dân, nhưng trước đây chỉ dừng lại ở mức tự cung tự cấp hoặc bán nhỏ lẻ. Tuy nhiên, nhờ vào Đề án Phát triển vùng chè tập trung chất lượng cao của tỉnh Lai Châu, cùng các chính sách hỗ trợ từ huyện Sìn Hồ và xã Sà Dề Phìn, cây chè cổ đang được “đánh thức” trở lại.
Người dân được tập huấn kỹ thuật chăm sóc, sơ chế, bảo quản trà; đồng thời, chính quyền địa phương hỗ trợ xây dựng thương hiệu và xúc tiến thương mại. Nhiều chuyên gia trong và ngoài nước đánh giá chè cổ thụ Lai Châu là một trong những giống trà độc đáo, quý hiếm hàng đầu thế giới điều này mở ra tiềm năng xuất khẩu và phát triển theo chuỗi giá trị nông nghiệp bền vững.
Người dân Sà Dề Phìn vẫn giữ thói quen hái trà thủ công, hãm trà bằng bếp củi, tạo ra nước chè xanh sóng sánh, vị ngọt thanh và mùi hương nhẹ nhàng như sương rừng.
Hơn thế nữa, chè cổ còn trở thành cầu nối để phát triển kinh tế du lịch. Những vườn trà cổ thụ được đưa vào bản đồ du lịch cộng đồng, trở thành điểm đến yêu thích cho du khách muốn khám phá văn hóa trà đạo, tìm hiểu đời sống người Mông, Dao, hoặc đơn giản là nhấm nháp một chén trà xanh giữa không gian mây núi bình yên.
Du lịch cộng đồng – hướng đi bền vững
Sà Dề Phìn đang từng bước chuyển mình từ một xã thuần nông sang điểm đến du lịch cộng đồng. Với nền tảng là văn hóa bản địa đặc sắc, cảnh quan thiên nhiên nguyên sơ và đặc sản chè cổ thụ, địa phương này hoàn toàn có cơ hội xây dựng mô hình du lịch bền vững – nơi du khách không chỉ tham quan, mà còn trải nghiệm và kết nối với người dân địa phương.
Các tour du lịch “trà đạo Tây Bắc” dần hình thành, trong đó du khách được dẫn vào rừng hái chè, học cách sao chè, thưởng thức trà theo phong tục người Mông. Cùng với đó là các hoạt động trải nghiệm văn hóa như mặc trang phục dân tộc, ở nhà sàn, học nấu món ăn truyền thống… mô hình du lịch này không những tạo sinh kế cho người dân mà còn góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa và bảo tồn tài nguyên thiên nhiên.
Tuy nhiên, để phát triển đúng hướng, Sà Dề Phìn cần một chiến lược dài hơi về quy hoạch hạ tầng, bảo tồn cây chè cổ gắn với phát triển sinh kế bền vững, đồng thời đẩy mạnh truyền thông về thương hiệu “trà cổ Sà Dề Phìn” như một biểu tượng của văn hóa trà Việt.
Trong bối cảnh nông nghiệp bền vững và du lịch xanh đang là xu thế toàn cầu, những vùng đất như Sà Dề Phìn chính là minh chứng sống động cho cách làm hiệu quả từ nội lực bản địa. Chè cổ không chỉ là cây trồng, mà là bản sắc, là “di sản xanh” có khả năng nuôi sống cộng đồng và thu hút du khách. Từ những búp chè đẫm sương mai đến làn nước trà xanh ngọc quyến rũ, từ những con đường đất đỏ đến nụ cười thân thiện của người dân bản, Sà Dề Phìn đang vẽ nên một bức tranh phát triển hài hòa giữa thiên nhiên và con người.
Khi “vàng xanh” được đánh thức đúng cách, không chỉ chè cổ thụ được hồi sinh, mà cả một cộng đồng nơi đại ngàn cũng có thể vươn lên mạnh mẽ, tự tin sải bước trên con đường phát triển kinh tế xanh – du lịch bền vững.