Chuỗi cung ứng nông sản truyền thống thường thiếu tính minh bạch. Khi một sản phẩm di chuyển từ nông dân đến nhà phân phối, rồi đến nhà bán lẻ và cuối cùng là người tiêu dùng, thông tin về nguồn gốc, phương pháp canh tác và quá trình vận chuyển thường bị đứt gãy hoặc bị thay đổi. Điều này tạo ra các vấn đề nghiêm trọng như gian lận thực phẩm, ô nhiễm, và thiếu niềm tin của người tiêu dùng.
Số hóa nông sản: Khi blockchain giúp minh bạch nguồn gốc xuất xứ.
Tại Việt Nam, tình trạng thực phẩm không rõ nguồn gốc xuất xứ là vấn đề đáng báo động. Những tổn thất do hàng giả, hàng nhái và sản phẩm kém chất lượng không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng mà còn gây thiệt hại lớn cho nền kinh tế và uy tín của nông sản Việt trên thị trường quốc tế.
Blockchain về bản chất là một sổ cái kỹ thuật số phân tán, trong đó dữ liệu được lưu trữ trong các khối liên kết với nhau và được phân phối trên nhiều máy tính. Những đặc điểm quan trọng của blockchain là tính bất biến và minh bạch - một khi thông tin đã được ghi lại, không thể thay đổi mà không có sự đồng thuận của đa số mạng lưới.
Trong lĩnh vực nông nghiệp, công nghệ này cho phép ghi lại mọi giao dịch và sự kiện trong chuỗi cung ứng một cách an toàn và minh bạch. Từ thời điểm hạt giống được gieo trồng cho đến khi sản phẩm đến tay người tiêu dùng, mọi dữ liệu đều có thể được ghi lại và truy xuất một cách đáng tin cậy.
Công nghệ blockchain cung cấp nhiều giải pháp cho các thách thức trong ngành nông nghiệp. Một trong những ứng dụng quan trọng nhất là hệ thống truy xuất nguồn gốc nông sản.
Quy trình hoạt động bắt đầu từ việc gắn mã QR hoặc chip NFC lên sản phẩm nông nghiệp. Mỗi khi sản phẩm di chuyển qua các giai đoạn khác nhau của chuỗi cung ứng, thông tin liên quan được cập nhật lên blockchain. Người tiêu dùng có thể quét mã này để truy cập toàn bộ lịch sử của sản phẩm, từ nguồn gốc địa lý, điều kiện canh tác, đến quá trình vận chuyển và bảo quản.
Công ty FarmTrust tại Việt Nam đã triển khai dự án ứng dụng blockchain để truy xuất nguồn gốc gạo đặc sản Tám Xoan. Thông qua hệ thống này, người tiêu dùng có thể biết chính xác ruộng lúa được trồng ở đâu, ai là người trồng, phương pháp canh tác, và đặc biệt là xác minh được đó là gạo Tám Xoan chính hiệu, không phải hàng giả mạo. Dự án này đã giúp nâng cao giá trị của gạo Tám Xoan và tạo niềm tin cho người tiêu dùng.
Tương tự, VinGroup cũng đã áp dụng công nghệ blockchain cho hệ thống VinEco, giúp truy xuất nguồn gốc rau củ quả sạch từ các trang trại của họ. Người tiêu dùng có thể dễ dàng kiểm tra thông tin về loại phân bón, thuốc trừ sâu đã sử dụng, thời gian thu hoạch và vận chuyển.
Việc áp dụng blockchain trong truy xuất nguồn gốc nông sản mang lại nhiều lợi ích cho các bên liên quan trong chuỗi cung ứng:
Đối với người tiêu dùng, blockchain cung cấp thông tin minh bạch về sản phẩm họ mua, giúp họ đưa ra quyết định mua sắm dựa trên dữ liệu thực tế. Họ có thể yên tâm về chất lượng và nguồn gốc của thực phẩm, đặc biệt là với các sản phẩm organic, non-GMO hoặc có chứng nhận công bằng thương mại.
Đối với nông dân và nhà sản xuất, blockchain giúp chứng minh giá trị thực của sản phẩm, từ đó có thể định giá cao hơn cho các sản phẩm chất lượng cao hoặc được sản xuất bền vững. Họ cũng được hưởng lợi từ việc giảm gian lận và hàng giả mạo trên thị trường.
Về phía các nhà phân phối và bán lẻ, công nghệ này giúp tối ưu hóa chuỗi cung ứng, giảm chi phí vận hành và tăng hiệu quả quản lý hàng tồn kho. Trong trường hợp có vấn đề về an toàn thực phẩm, blockchain cho phép truy xuất nhanh chóng nguồn gốc của sản phẩm bị nhiễm bẩn, giúp thu hồi sản phẩm một cách hiệu quả và giảm thiểu thiệt hại.
Đối với cơ quan quản lý, blockchain cung cấp công cụ giám sát hiệu quả để đảm bảo tuân thủ các quy định về an toàn thực phẩm và bảo vệ người tiêu dùng.
Mặc dù tiềm năng to lớn, việc áp dụng blockchain trong ngành nông nghiệp Việt Nam vẫn còn gặp nhiều thách thức. Chi phí triển khai ban đầu cao là rào cản lớn nhất, đặc biệt đối với nông dân nhỏ lẻ và các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Hạ tầng kỹ thuật số chưa đồng bộ tại các vùng nông thôn cũng là vấn đề cần giải quyết.
Ngoài ra, sự thiếu hụt nguồn nhân lực có kiến thức về công nghệ blockchain và khả năng vận hành các hệ thống này cũng là thách thức đáng kể. Việc đào tạo và nâng cao nhận thức cho người dân về lợi ích của công nghệ này là điều cần thiết.
Một thách thức khác là sự hợp tác giữa các bên liên quan trong chuỗi cung ứng. Để blockchain phát huy hiệu quả tối đa, cần có sự tham gia tích cực của tất cả các bên, từ nông dân, nhà máy chế biến, đến các đơn vị phân phối và bán lẻ.
Để thúc đẩy việc áp dụng blockchain trong truy xuất nguồn gốc nông sản tại Việt Nam, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa chính phủ, doanh nghiệp và các tổ chức nghiên cứu.
Chính phủ cần đóng vai trò dẫn dắt thông qua việc xây dựng khung pháp lý hỗ trợ, cung cấp các ưu đãi tài chính cho doanh nghiệp áp dụng công nghệ mới, và đầu tư vào cơ sở hạ tầng kỹ thuật số. Các chính sách hỗ trợ nông dân tiếp cận với công nghệ và đào tạo kỹ năng số cũng rất quan trọng.
Các doanh nghiệp cần chủ động đầu tư vào nghiên cứu và phát triển các giải pháp blockchain phù hợp với điều kiện Việt Nam. Việc hợp tác với các viện nghiên cứu, trường đại học để phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cũng là điều cần thiết.
Các trường đại học và viện nghiên cứu cần tăng cường nghiên cứu ứng dụng, phát triển các giải pháp blockchain đơn giản, chi phí thấp, phù hợp với điều kiện của Việt Nam. Đồng thời, cần đẩy mạnh đào tạo nhân lực trong lĩnh vực này.
Công nghệ blockchain đang mở ra một kỷ nguyên mới cho ngành nông nghiệp Việt Nam, đặc biệt trong lĩnh vực truy xuất nguồn gốc nông sản. Việc áp dụng thành công công nghệ này không chỉ giúp nâng cao giá trị nông sản Việt Nam trên thị trường quốc tế mà còn góp phần xây dựng một nền nông nghiệp bền vững, minh bạch và đáng tin cậy.
Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0, việc số hóa ngành nông nghiệp thông qua blockchain không còn là lựa chọn mà đã trở thành yêu cầu tất yếu. Đây là cơ hội để Việt Nam chuyển đổi từ một nước xuất khẩu nông sản thô sang vị thế mới - nhà cung cấp nông sản chất lượng cao, có nguồn gốc rõ ràng và đáng tin cậy trên thị trường toàn cầu.
Với sự phối hợp chặt chẽ giữa Chính phủ, doanh nghiệp và các tổ chức nghiên cứu, cùng với quyết tâm của người nông dân Việt Nam, con đường số hóa nông nghiệp thông qua blockchain sẽ trở nên rộng mở, mang lại lợi ích lâu dài cho nền kinh tế và xã hội Việt Nam.
Tiến Hoàng