Nhiều nơi tại các tỉnh Nam trung bộ và Tây Nguyên nước lũ ngập trắng đồng.
Theo Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai, tính đến trưa 23/11, hơn 80.884 ha lúa và hoa màu tại Nam Trung Bộ và Tây Nguyên đã bị ảnh hưởng. Riêng Đắk Lắk chiếm khoảng 63.000 ha, chủ yếu ở Cư M’gar, Krông Búk, Krông Pắc và Krông Ana. Nhiều cánh đồng ven sông đang chờ thu hoạch bị ngập sâu 1–2 m, người dân không kịp ứng phó.
Các vùng cây công nghiệp trụ cột kinh tế của Tây Nguyên cũng chịu tác động lớn với 117.067 ha cây lâu năm bị ảnh hưởng bởi ngập úng. Tại Đắk Lắk và Lâm Đồng, nhiều vườn cà phê, sầu riêng, hồ tiêu bị xói đất, lộ rễ, giảm khả năng phục hồi. Ở Bảo Lộc và Di Linh, hàng nghìn cây cà phê đang vào vụ thu hoạch bị hư hại, đe dọa năng suất của cả mùa tới.
Lĩnh vực chăn nuôi ghi nhận mức thiệt hại hiếm gặp: hơn 3,23 triệu con gia súc, gia cầm trên toàn vùng bị ảnh hưởng, trong đó Đắk Lắk chiếm phần lớn. Các trang trại nhỏ ven sông, suối chịu tác động nặng khi nước lên nhanh.
Nhiều lồng bè nuôi cá trên sông Sêrêpốk và Krông Ana bị ngập hoặc hư hỏng do dòng chảy mạnh, gây tổn thất hàng chục tỷ đồng. Người nuôi phải thu gom lượng cá chết để bảo đảm vệ sinh nguồn nước.
Tại các vùng nuôi tôm hùm ở Phú Yên cũ, mức độ thiệt hại còn lớn hơn: khoảng 80% lồng nuôi bị hư hại hoặc trôi mất, tôm chết do thiếu oxy khi lũ dâng đột ngột. Thiệt hại ban đầu ước tính 1.800 tỷ đồng, khiến nhiều hộ nuôi gặp khó khăn nghiêm trọng.
Tỉnh Lâm Đồng cũng ghi nhận hơn 4.500 ha rau màu bị vùi lấp, chủ yếu là khoai tây, cà chua và các loại rau ôn đới. Một số khu vực ở Đơn Dương và Đức Trọng chịu lớp bùn dày, cần nhiều thời gian để phục hồi sản xuất. Nguồn rau cung cấp cho TP.HCM dự kiến thiếu hụt cục bộ trong thời gian tới. Tổng thiệt hại ban đầu của tỉnh ước khoảng 1.055 tỷ đồng.
Người dân ở xã Yang Mao, Đắk Lắk bất lực trước cảnh vườn cà phê đang vào giai đoạn thu hoạch bị ngập sâu do nước lũ. Ảnh: Minh Thuận.
Tại tỉnh Khánh Hòa, sầu riêng ở Khánh Sơn ngập sâu nhiều ngày, nguy cơ thối rễ rất cao. Tỉnh ghi nhận 12.200 ha cây trồng bị nước lũ bao phủ; trong đó có 9.300 ha lúa, hơn 1.300 ha hoa màu và 1.600 ha cây trồng khác. Diêm nghiệp Ninh Hòa thiệt hại hơn 146 ha ruộng muối.
Không chỉ mùa màng mất trắng, lũ lụt làm biến đổi cả địa hình canh tác. Đất bị xói mòn, bồi lấp, bùn rác và xác động vật tràn vào ruộng. Nhiều nơi như Krông Ana, Buôn Đôn, đặc biệt là tại vùng đông Đắk Lắk, Gia Lai dù nước đã rút nhưng ruộng vẫn không thể canh tác ngay.
Khẩn trương phục hồi, chủ động bảo vệ sản xuất và hướng tới nền nông nghiệp chống chịu tốt hơn
Thiệt hại kinh tế sơ bộ toàn vùng đã vượt 9.035 tỷ đồng, trong đó Đắk Lắk chiếm hơn 5.330 tỷ đồng. Con số này vẫn còn tăng khi các địa phương tiếp tục thống kê chi tiết thiệt hại về hạ tầng thủy lợi, giao thông và cây lâu năm.
Trong bối cảnh đó, nhiệm vụ đặt ra không chỉ là hỗ trợ trước mắt mà phải có giải pháp để nông nghiệp phục hồi nhanh, đồng thời chống chịu tốt hơn trước biến động khí hậu.
Các tỉnh được yêu cầu tập trung vệ sinh môi trường ở những khu vực có xác động vật bị cuốn về, ngăn dịch bệnh phát sinh. Cùng với đó là khơi thông kênh mương, tiêu úng cho các vùng sâu; bảo đảm an toàn hồ đập, xử lý bùn đất bồi lấp. Lâm Đồng đang hướng dẫn nông dân cải tạo các diện tích rau màu bị phủ bùn, trong khi Đắk Lắk đẩy nhanh tiêu hủy gia súc, gia cầm bị chết.
Về hỗ trợ sản xuất, Thủ tướng đã yêu cầu xuất cấp gạo dự trữ cho Đắk Lắk 2.000 tấn, Gia Lai 1.000 tấn, Lâm Đồng 1.000 tấn; đồng thời Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc ký quyết định hỗ trợ 1.100 tỷ đồng cho các tỉnh thiệt hại nặng. Tuy nhiên, để nông dân đứng dậy sau lũ cần sớm có gói hỗ trợ về giống lúa, giống rau, giống vật nuôi và kinh phí cải tạo đất.
Hàng triệu con tôm hùm ở phường Sông Cầu, Đắk Lắk bị chết ngộp do nước lũ dâng cao, nhiều lòng bè bị cuối trôi. Ảnh: PH.
Đợt lũ này cũng cho thấy hạ tầng bảo vệ sản xuất vẫn còn nhiều điểm yếu. Các tỉnh cần rà soát lại vùng trũng thấp, khu vực ven sông để có phương án sơ tán vật nuôi và bảo vệ cây trồng khi mưa lớn kéo dài. Hệ thống đê, hồ chứa, tràn xả lũ phải được đánh giá toàn diện để tránh tình trạng xả lũ nhanh gây ngập úng cục bộ.
Bên cạnh đó, ngành nông nghiệp cần đẩy mạnh chuyển đổi mô hình sản xuất thích ứng khí hậu, tăng diện tích cây trồng phù hợp, mở rộng công nghệ tưới tiết kiệm, phát triển sản xuất hữu cơ, canh tác thông minh. Vùng nuôi biển phải được quy hoạch lại, nhất là nuôi tôm hùm theo hướng nâng cao mức an toàn của lồng bè trong mùa mưa.
Một yêu cầu nữa là phát triển bảo hiểm nông nghiệp phù hợp với vùng có rủi ro thiên tai cao. Khi có bảo hiểm, người dân sẽ có điểm tựa tài chính, tránh tình trạng mất trắng như hiện nay.
Lũ lớn những ngày qua nhắc nhở rằng nông nghiệp ở Nam Trung Bộ và Tây Nguyên đang chịu sức ép rất rõ từ biến đổi khí hậu. Mưa kéo dài, lũ lên nhanh, thời tiết thất thường khiến những vùng sản xuất trọng điểm luôn trong tình trạng rủi ro cao.
Ứng phó trước mắt là cần thiết nhưng quan trọng hơn là xây dựng nền nông nghiệp có khả năng chống chịu tốt, để nông dân yên tâm bám đất, bám rẫy. Chỉ khi có các giải pháp căn cơ, ổn định lâu dài, nông nghiệp miền Trung - Tây Nguyên mới phát triển vững bền trước những biến động ngày càng khốc liệt của khí hậu./.