Từng là biểu tượng của sức sống mãnh liệt, những cây chè shan tuyết cổ thụ ở Suối Giàng nay mang trên mình những vết thương sâu hoắm của thời gian và sự tàn phá của mối mọt. Thay vì vẻ đẹp rêu phong cổ kính, thân cây giờ đây đầy những mảng mục ruỗng, những vệt đỏ cam của ớt và vỏ cây loang lổ. Đây không chỉ là cuộc chiến sinh tồn của những cây chè, mà còn là cuộc đấu tranh để bảo vệ sinh kế của người dân và một di sản chè quý giá của đất nước.
Mối mọt hoành hành, chè cổ thụ lâm nguy
Theo báo cáo đáng báo động từ Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Yên Bái, 40% diện tích chè Shan tuyết tại Suối Giàng đã bị mối mọt tấn công. Tình hình đặc biệt nghiêm trọng đối với những cây chè cổ thụ, với 28% số cây bị ảnh hưởng và nhiều cây đã chết, trong đó có cả những cây di sản. Cái chết đang đến gần với nhiều cây chè khác, khi chúng đang dần suy yếu với thân cây chảy nhựa, nứt nẻ và mục ruỗng. Người dân nơi đây, như anh Trang A Vang, ngày ngày vẫn kiên trì bôi thuốc sinh học lên từng vết thương, bất chấp mùi khó chịu, với hy vọng mong manh cứu lấy những "cụ chè" trăm tuổi.
Từ năm 2012, nhiều đoàn khảo sát đã đến Suối Giàng để tìm hiểu và đề xuất các giải pháp chống mối mọt. Các biện pháp như kiểm soát chăn thả gia súc, duy trì độ ẩm cho đất, và tiêu diệt tổ mối chúa đã được triển khai. Tuy nhiên, hiệu quả vẫn còn hạn chế. Mối, với sức tàn phá khủng khiếp, vẫn ngày đêm gặm nhấm những cây chè quý giá. Gần đây, chế phẩm sinh học từ tỏi, ớt và các loại thực vật khác đã được cung cấp miễn phí và cho thấy hiệu quả tích cực trong việc tiêu diệt mối mà vẫn đảm bảo an toàn cho môi trường.
Chung tay bảo vệ di sản
Bên cạnh nỗ lực của chính quyền và người dân địa phương, các tổ chức và cá nhân cũng đã chung tay góp sức. Công ty Cổ phần Bệnh viện Hữu nghị Quốc tế Hà Nội và các tình nguyện viên đã nghiên cứu và cung cấp miễn phí chế phẩm sinh học từ tỏi, ớt... vừa hiệu quả diệt mối, vừa an toàn cho môi trường. Dự án Bảo tồn Chè Cổ thụ Shan tuyết Suối Giàng (ISTP), với sự tham gia của những người trẻ tâm huyết, cũng đang nỗ lực bảo tồn và phát triển vùng chè quý, đồng thời nâng cao đời sống và văn hóa của bà con.
Những nỗ lực này, dù còn nhiều gian nan, đã thắp lên hy vọng về một tương lai tươi sáng hơn cho chè Shan tuyết Suối Giàng. Hy vọng rằng, với sự chung tay của cộng đồng và các tổ chức, những "cụ chè" trăm tuổi sẽ tiếp tục trường tồn, mang lại giá trị kinh tế và niềm tự hào cho người dân nơi đây. Bởi lẽ, bảo vệ chè Suối Giàng không chỉ là bảo vệ một loại cây, mà còn là bảo vệ một di sản văn hóa, một phần hồn thiêng của núi rừng Tây Bắc.
Bảo AN