Sản phẩm truyền thống Việt Nam luôn được đánh giá cao về chất lượng, tính đặc trưng và giá trị văn hóa. Tuy nhiên, trong thời đại số hóa và hội nhập quốc tế, nhiều sản phẩm đang dần mất đi vị thế trên thị trường do thiếu chiến lược phát triển bài bản. Người tiêu dùng hiện đại không chỉ quan tâm đến chất lượng mà còn chú trọng đến câu chuyện thương hiệu, trải nghiệm mua sắm và giá trị cộng thêm mà sản phẩm mang lại.
Tái định vị sản phẩm truyền thống không đơn thuần là việc thay đổi bao bì hay nhãn hiệu, mà là quá trình tái cấu trúc toàn diện từ quy trình sản xuất, chất lượng, câu chuyện thương hiệu đến kênh phân phối và chiến lược tiếp thị. Đây là bài toán cấp thiết đối với các làng nghề và địa phương có sản phẩm đặc trưng trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt hiện nay.
Tái định vị sản phẩm truyền thống: OCOP và bài toán nâng tầm thương hiệu.
Chương trình OCOP được Chính phủ chính thức triển khai từ năm 2018, lấy cảm hứng từ mô hình OVOP (One Village One Product) của Nhật Bản. Đây là chương trình phát triển kinh tế khu vực nông thôn theo hướng phát triển nội lực và gia tăng giá trị, với mục tiêu biến các sản phẩm truyền thống địa phương thành hàng hóa có thương hiệu, có khả năng cạnh tranh trên thị trường trong nước và quốc tế.
OCOP đã tạo ra khung pháp lý và nền tảng vững chắc để các địa phương xây dựng chiến lược tái định vị sản phẩm truyền thống theo hướng:
- Chuẩn hóa quy trình sản xuất và chất lượng sản phẩm
- Xây dựng câu chuyện thương hiệu gắn với giá trị văn hóa địa phương
- Thiết kế bao bì, nhãn hiệu chuyên nghiệp, hiện đại
- Phát triển kênh phân phối đa dạng
- Ứng dụng công nghệ trong quảng bá và tiếp thị
Thông qua hệ thống đánh giá, phân hạng từ 1 đến 5 sao, OCOP đã tạo ra động lực để các cơ sở sản xuất không ngừng cải tiến chất lượng và nâng cao giá trị sản phẩm.
Một trong những yếu tố quan trọng trong tái định vị sản phẩm truyền thống là xây dựng câu chuyện thương hiệu mang tính độc đáo và cảm xúc. Chương trình OCOP khuyến khích các địa phương khai thác giá trị lịch sử, văn hóa và đặc trưng vùng miền để tạo nên câu chuyện thương hiệu hấp dẫn.
Điển hình như trường hợp của làng nghề dệt lụa Vạn Phúc (Hà Nội), thông qua OCOP, các sản phẩm lụa truyền thống không chỉ được nâng cao về chất lượng mà còn được kể lại câu chuyện lịch sử hơn 1,000 năm của nghề dệt lụa. Câu chuyện này được thể hiện qua bao bì, tài liệu marketing và không gian trưng bày sản phẩm, tạo nên giá trị cảm xúc và văn hóa cho người tiêu dùng.
Trong quá trình tái định vị, nhiều sản phẩm OCOP đã được tái thiết kế bao bì và nhận diện thương hiệu theo hướng hiện đại, sang trọng nhưng vẫn giữ được nét truyền thống đặc trưng. Đây là bước chuyển mình quan trọng, giúp sản phẩm nâng tầm về mặt hình ảnh và dễ dàng tiếp cận các phân khúc thị trường cao cấp hơn.
Bên cạnh đó, tái định vị thương hiệu trong OCOP còn thể hiện qua việc đa dạng hóa dòng sản phẩm để đáp ứng nhu cầu đa dạng của thị trường. Nhiều cơ sở sản xuất đã phát triển các phiên bản cao cấp, phiên bản quà tặng hoặc phiên bản phục vụ thị trường xuất khẩu từ sản phẩm truyền thống.
Chẳng hạn, từ sản phẩm nước mắm truyền thống, làng nghề nước mắm Phú Quốc đã phát triển thêm các dòng sản phẩm cao cấp với thiết kế sang trọng, phù hợp làm quà tặng hoặc xuất khẩu. Việc này không chỉ mở rộng thị trường mà còn nâng cao giá trị và hình ảnh cho cả dòng sản phẩm truyền thống.
Chiến lược tái định vị thành công còn được thể hiện qua việc ứng dụng công nghệ số trong quảng bá và phân phối sản phẩm. Nhiều đơn vị OCOP đã xây dựng website, trang mạng xã hội chuyên nghiệp và tham gia các sàn thương mại điện tử để mở rộng kênh phân phối.
Ngoài ra, công nghệ truy xuất nguồn gốc sản phẩm thông qua QR code cũng được áp dụng rộng rãi, giúp người tiêu dùng dễ dàng tiếp cận thông tin về nguồn gốc, quy trình sản xuất và câu chuyện thương hiệu, từ đó nâng cao giá trị cảm nhận và sự tin tưởng đối với sản phẩm.
Mặc dù đã đạt được nhiều thành công, quá trình tái định vị sản phẩm truyền thống thông qua OCOP vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Nhiều cơ sở sản xuất nhỏ lẻ gặp khó khăn về nguồn lực tài chính và năng lực quản lý để thực hiện toàn diện chiến lược tái định vị. Việc đầu tư vào thiết kế bao bì, xây dựng thương hiệu, marketing và mở rộng kênh phân phối đòi hỏi nguồn lực đáng kể mà không phải đơn vị nào cũng đáp ứng được.
Làm thế nào để hiện đại hóa sản phẩm mà vẫn giữ được bản sắc và giá trị truyền thống là bài toán khó đối với nhiều đơn vị. Trong một số trường hợp, việc quá chú trọng vào yếu tố thẩm mỹ và thị hiếu hiện đại có thể làm mất đi giá trị đặc trưng vốn là lợi thế cạnh tranh của sản phẩm truyền thống.
Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 mang đến cơ hội lớn cho việc tái định vị sản phẩm truyền thống. Việc ứng dụng công nghệ không chỉ giúp nâng cao chất lượng, ổn định sản xuất mà còn mở ra phương thức tiếp thị và phân phối mới.
Công nghệ thực tế ảo (VR), thực tế tăng cường (AR), blockchain trong truy xuất nguồn gốc hay các nền tảng thương mại điện tử đang được nhiều đơn vị OCOP nghiên cứu và áp dụng, hứa hẹn mang lại hiệu quả cao trong tái định vị sản phẩm truyền thống.
Trong tương lai, với sự hỗ trợ của công nghệ và xu hướng tiêu dùng bền vững, các sản phẩm OCOP có cơ hội lớn để tiếp tục nâng tầm thương hiệu và khẳng định vị thế trên thị trường trong nước và quốc tế. Đây không chỉ là bài toán kinh tế mà còn là câu chuyện về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc trong thời đại mới.
Tiến Hoàng