Trong bối cảnh thương mại toàn cầu liên tục biến động, thị trường Mỹ từ lâu được xem là thước đo quan trọng phản ánh chất lượng và năng lực cạnh tranh của các sản phẩm nông nghiệp. Việc Tổng thống Mỹ vừa quyết định miễn thuế đối ứng trong 90 ngày cho nhiều mặt hàng nông sản nhập khẩu, trong đó có chè, đã mở ra một cơ hội hiếm có cho ngành chè Việt Nam. Đây không chỉ là sự thay đổi về thuế quan, mà còn là “tấm vé thông hành” để chè Việt bước sâu hơn vào một trong những thị trường khó tính nhất thế giới.
Ảnh minh họa
Ba năm trở lại đây, xuất khẩu chè Việt sang Mỹ ghi nhận tốc độ tăng trưởng ấn tượng. Từ 913 tấn năm 2023, con số này đã vọt lên 6.800 tấn vào năm 2024, tương ứng gần 9,8 triệu USD. Đó là mức tăng trưởng 46,3% về lượng và 32,4% về giá trị, minh chứng rõ ràng cho sức hấp dẫn của chè Việt trong mắt người tiêu dùng Mỹ. Theo số liệu từ Cục Hải quan, trong quý I/2025, xuất khẩu chè sang Mỹ tiếp tục duy trì sự ổn định với hơn 1.500 tấn, đạt 2,1 triệu USD và chiếm 5,6% tổng kim ngạch xuất khẩu chè cả nước. Dù tỷ trọng này còn khiêm tốn, nhưng lại phản ánh tiềm năng tăng trưởng dài hạn nhờ sự dịch chuyển nhu cầu tại thị trường Mỹ.
Mỹ hiện đặc biệt ưa chuộng các dòng chè đen, trà thảo mộc và các sản phẩm đạt chuẩn hữu cơ, nhóm sản phẩm gắn liền với xu hướng tiêu dùng “sạch, rõ nguồn gốc và tốt cho sức khỏe”. Đây là lợi thế để chè Việt khai thác sâu hơn các dòng sản phẩm giá trị gia tăng, đặc biệt khi người tiêu dùng Mỹ ngày càng tìm kiếm những hương vị độc đáo từ các quốc gia có truyền thống sản xuất trà lâu đời. Sự ổn định trong xuất khẩu sang Mỹ cũng giúp doanh nghiệp Việt giảm bớt sự phụ thuộc vào các thị trường truyền thống như Pakistan, Indonesia hay Nga nơi nhu cầu thời gian gần đây có dấu hiệu giảm tốc.
Tuy vậy, cơ hội luôn đi kèm thách thức. Thị trường Mỹ nổi tiếng với các tiêu chuẩn kiểm soát chất lượng khắt khe: từ dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, truy xuất nguồn gốc cho đến các chứng nhận hữu cơ quốc tế như USDA Organic. Việc được hưởng ưu đãi thuế quan không đồng nghĩa doanh nghiệp đã nắm chắc thành công; ngược lại, yêu cầu về chất lượng trở thành yếu tố sống còn để duy trì chỗ đứng. Đặc biệt, tại Mỹ, những thương hiệu đến từ Sri Lanka, Kenya, Ấn Độ hay Trung Quốc đã có lịch sử phát triển lâu dài. Điều này đặt chè Việt trước bài toán cạnh tranh trực tiếp về chất lượng, câu chuyện thương hiệu và khả năng tiếp cận người tiêu dùng bản địa.
Trong bối cảnh đó, hướng đi phù hợp nằm ở việc xây dựng những sản phẩm có bản sắc riêng: trà hoa, trà thảo mộc bản địa, trà lên men hay các dòng chè hữu cơ cao cấp. Những sản phẩm này vừa phù hợp với thị hiếu mới, vừa tạo giá trị gia tăng cao hơn so với các dòng chè truyền thống. Cùng với đó là việc đầu tư vào bao bì chuyên nghiệp, thiết kế hiện đại, thông tin minh bạch và chiến lược truyền thông phù hợp với văn hóa tiêu dùng tại Mỹ. Các doanh nghiệp cần vượt ra khỏi mô hình sản xuất giá thấp để chuyển sang mô hình sản xuất dựa trên chất lượng, nền tảng bền vững để cạnh tranh tại thị trường cao cấp.
Bên cạnh chất lượng, yếu tố logistics và năng lực phân phối cũng đóng vai trò then chốt. Chi phí vận chuyển, biến động tỷ giá USD và yêu cầu bảo quản trong suốt quá trình lưu thông đòi hỏi doanh nghiệp phải đảm bảo nguồn cung ổn định và kiểm soát chất lượng nghiêm ngặt. Hợp tác với các nhà nhập khẩu uy tín, xây dựng kênh phân phối dài hạn và tận dụng thương mại điện tử sẽ giúp chè Việt tiếp cận người tiêu dùng Mỹ một cách hiệu quả và giảm rủi ro trong hoạt động xuất khẩu.
Cơ hội miễn thuế trong 90 ngày có thể xem là đòn bẩy quan trọng, nhưng điều thực sự quyết định thành công chính là khả năng của doanh nghiệp trong việc chuẩn hóa sản xuất, duy trì chất lượng và xây dựng thương hiệu mạnh. Nếu được khai thác đúng cách, ưu đãi này có thể trở thành bệ phóng để chè Việt không chỉ tăng trưởng về sản lượng xuất khẩu, mà còn khẳng định hình ảnh của nông sản Việt Nam, chất lượng cao, minh bạch và bền vững, trên bản đồ thương mại toàn cầu.
Khi Mỹ mở cửa thuế quan, chè Việt đang đứng trước khoảnh khắc vàng để bước vào sân chơi lớn. Tấm vé thông hành đã có; câu hỏi còn lại là doanh nghiệp sẽ bước đi như thế nào để biến cơ hội ngắn hạn thành lợi thế dài hạn.