Khởi nguồn xu hướng tea mixology
Tea mixology, hay pha chế trà sáng tạo, hình thành từ nhu cầu làm mới văn hóa thưởng trà và mở rộng vai trò của trà trong pha chế thức uống. Trào lưu này bắt nguồn từ những biến thể pha chế cổ xưa, nơi trà không chỉ được dùng như đồ uống đơn thuần mà còn là nguyên liệu để hòa trộn với rượu và các thành phần khác. Một trong những tiền thân quan trọng là punsch (một loại rượu pha truyền thống Bắc Âu gồm rượu arrack, đường, chanh hoặc cam, nước và đôi khi trà hoặc gia vị).
Sang thế kỷ 20 và đầu thế kỷ 21, khái niệm pha chế trà được các bartender hiện đại tiếp nhận và phát triển mạnh mẽ. Trà không còn chỉ là nước nền mà trở thành nguyên liệu trung tâm để tạo cấu trúc hương vị, độ chát tự nhiên và sắc màu cho đồ uống pha chế có hoặc không cồn. Khoảng những năm 2000, các quán cocktail tại Tokyo, Hong Kong bắt đầu ứng dụng trà trong menu, sử dụng kỹ thuật ủ lạnh, kết hợp hoa, trái cây và thảo mộc nhằm giữ hương vị tinh khiết và tạo trải nghiệm thị giác hấp dẫn.
Xu hướng tea mixology bùng nổ trong những năm 2010–2020 nhờ ba yếu tố chính: nhu cầu đồ uống ít cồn hoặc không cồn, đáp ứng thị hiếu thưởng thức vừa tốt cho sức khỏe vừa giàu trải nghiệm; sử dụng nguyên liệu thiên nhiên như lá trà, hoa, quả và thảo mộc, phù hợp với lối sống xanh và giảm phụ gia công nghiệp; tính thẩm mỹ và trải nghiệm cảm xúc, khi màu sắc từ trà cold brew, lớp bọt và các tầng hương từ hoa, trái cây hoặc gia vị trở thành điểm nhấn.
Tại Việt Nam, tea mixology bắt đầu được biết đến khoảng năm 2018 thông qua các quán trà hiện đại và các workshop pha chế. Trà Việt với truyền thống lâu đời và nguồn nguyên liệu đa dạng đã trở thành nền tảng để các barista, bartender trẻ sáng tạo. Khác với cách pha trà truyền thống, họ kết hợp trà với trái cây, thảo mộc, gia vị, áp dụng kỹ thuật ủ lạnh, lắc hay layering để tạo nên những thức uống vừa dễ cảm thụ, vừa hiện đại và giàu trải nghiệm.
Thành phần, kỹ thuật và trải nghiệm thị giác trong tea mixology
Cốt lõi của tea mixology nằm ở khả năng biến trà từ nguyên liệu cơ bản thành trung tâm của trải nghiệm vị giác và thị giác. Các loại trà nền được lựa chọn kỹ lưỡng tùy theo mục đích pha chế và hương vị mong muốn. Trà xanh thường mang nốt hương tươi mát, cốm non, thích hợp kết hợp với các loại trái cây chua hoặc thảo mộc nhẹ. Trà đen có vị đậm, hơi chát và hương nồng, lý tưởng để phối cùng gia vị như quế, hồi hoặc các loại quả đỏ đậm. Trà oolong với hương hoa, vị trái cây và chút béo ngậy dễ dàng kết hợp với mật ong, hạt hoặc trái cây nhiệt đới. Trà trắng và trà thảo mộc thường được sử dụng khi muốn tạo ra thức uống thanh thoát, nhẹ nhàng nhưng vẫn tinh tế.
Kỹ thuật pha chế là yếu tố quyết định để trà trở thành một thức uống nhiều tầng hương và cảm xúc. Ngâm ủ trà với thảo mộc, trái cây hoặc gia vị giúp chiết xuất tối đa hương vị và tạo chiều sâu cho ly trà. Kỹ thuật lắc và khuấy từ pha chế đồ uống giúp hòa quyện các thành phần và tạo lớp bọt tự nhiên, trong khi phương pháp ủ lạnh cho phép trà giữ vị ngọt thanh, giảm chát, đồng thời làm nổi bật các hương phụ từ trái cây hay hoa. Việc sử dụng tỷ lệ pha chế chính xác, thời gian ủ và nhiệt độ đều là những chi tiết nhỏ nhưng quyết định kết quả cuối cùng.
Trải nghiệm thị giác đóng vai trò quan trọng không kém. Một ly trà đẹp trước hết phải bắt mắt với màu sắc tự nhiên từ trà, lớp bọt mềm mại hoặc các tầng màu phân tầng khi kết hợp với sữa, syrup hay soda. Trang trí bằng hoa ăn được, lá thảo mộc hay lát trái cây không chỉ tăng tính thẩm mỹ mà còn kích thích người thưởng thức bằng hương thơm và hình thức. Lựa chọn ly, bình hoặc dụng cụ phục vụ phù hợp cũng góp phần nâng trải nghiệm, tạo cảm giác sang trọng, tinh tế và hiện đại.
Từ xu hướng đến sân chơi chuyên nghiệp
Tea mixology tại Việt Nam ngày càng khẳng định vị thế khi được đưa vào hệ thống thi đấu chính thức của cuộc thi Tea Masters Cup Việt Nam 2025, nơi các thí sinh phải sáng tạo hai loại đồ uống trà pha chế, một theo yêu cầu bắt buộc và một tự do. Việc này cho thấy pha chế trà sáng tạo không còn là thử nghiệm cá nhân mà đã trở thành một lĩnh vực chuyên môn với tiêu chí đánh giá rõ ràng, đạt chuẩn quốc tế, đồng thời mở ra cơ hội nghề nghiệp cho các barista và chuyên viên pha chế trà trong nước.
Song song với sự công nhận trên sân chơi chuyên nghiệp, thị trường đồ uống tại Việt Nam cũng đang mở rộng phân khúc trà pha chế sáng tạo. Nhiều thương hiệu và chuỗi cửa hàng bắt đầu phát triển các sản phẩm đặc trưng từ trà, từ trà ủ lạnh, trà trái cây, đến trà kết hợp thảo mộc và gia vị. Các quán trà chuyên biệt xuất hiện ngày càng nhiều tại Hà Nội và TP.HCM, tập trung vào menu trà pha chế không cồn, phục vụ giới trẻ yêu thích trải nghiệm mới mẻ, tinh tế và thẩm mỹ cao.
Xu hướng toàn cầu cũng ảnh hưởng mạnh đến Việt Nam, đặc biệt là trào lưu đồ uống không cồn và đồ uống thủ công tốt cho sức khỏe, khiến trà trở thành nguyên liệu thay thế lý tưởng trong pha chế. Nhiều bartender trong nước đã sử dụng trà như một nguyên liệu cơ bản trong các thức uống thử nghiệm, đồng thời các nhà sản xuất trà Việt khai thác tiềm năng này bằng cách cung cấp trà ủ lạnh đóng chai, syrup trà hay chiết xuất trà cô đặc phục vụ pha chế. Với sự kết hợp giữa nguồn nguyên liệu phong phú từ trà Việt và kỹ thuật hiện đại, tea mixology đang chuyển từ một xu hướng sang thành một phân khúc sản phẩm có giá trị thương mại cao, dự đoán sẽ trở thành mảng phát triển quan trọng trong ngành đồ uống.