Từ nỗi trăn trở đến hành trình nhân văn
Hơn hai thập kỷ gắn bó với trà, rong ruổi từ đồng bằng đến miền sơn cước, nghệ nhân Đào Đức Hiếu luôn mang trong mình một ám ảnh sâu sắc về hình ảnh những người mẹ vùng cao lưng còng gùi những bao trà nặng trên vai, đổi cả ngày nhọc nhằn chỉ lấy về vài đồng bạc ít ỏi. Anh nói những người mẹ đã gửi cả tuổi xuân trên triền núi và anh hiểu mình không thể đứng ngoài nhìn. Từ trăn trở ấy, dự án “Tea & Mother” ra đời, mang mục tiêu tạo sinh kế bền vững cho 10.000 phụ nữ vùng trà đến năm 2030. Anh lý giải giản dị rằng nếu một chén trà có thể làm ấm lòng một người thì một dự án trà có thể làm ấm cả cộng đồng.
Việc đặt phụ nữ ở vị trí trung tâm của dự án không phải là sự tình cờ. Ở các vùng chè, từ 65 đến 70% lao động trực tiếp là phụ nữ, chủ yếu thuộc đồng bào dân tộc thiểu số. Họ vừa gánh vác kinh tế, vừa nuôi con, gìn giữ gia đình, nhưng tiếng nói lại hiếm khi được lắng nghe. “Tea & Mother” ra đời không chỉ để cải thiện thu nhập, mà còn nhằm trao quyền, khôi phục di sản và bản sắc văn hóa bản địa. Tại Bắc Ninh, dự án còn kết hợp thưởng trà cùng tranh Đông Hồ, làn điệu quan họ, gốm Phù Lãng, đồng Đại Bái, để mỗi chén trà không chỉ là thức uống mà trở thành một không gian văn hóa thu nhỏ.
Khi người phụ nữ bản làng trở thành nghệ nhân
Khởi đầu năm 2020 với 8 thành viên và 200 ha trà Shan tuyết Suối Giàng, hợp tác xã do Hiếu sáng lập nay đã xây dựng được 7 thương hiệu trà, trong đó có Đại Lão Vương Trà, Sugitea, Shansen…, đạt chuẩn OCOP 4 sao, có chứng nhận ISO và chỉ dẫn địa lý. Những con số từng xa vời giờ thành hiện thực: bạch trà chạm 14 triệu đồng/kg, hồng trà khoảng 10 triệu đồng/kg. Thu nhập của một hộ Mông từ vài chục triệu đồng/năm nay tăng gấp ba, đạt 100 triệu đồng.
Quan trọng hơn cả, phụ nữ vùng cao bắt đầu nhìn thấy giá trị của chính mình. Chị Dợ Mỷ, ngoài bốn mươi tuổi, chia sẻ: “Từ khi có Tea & Mother, tôi biết sao trà đúng cách, biết gói sản phẩm, biết kể câu chuyện của mình. Thu nhập ổn định, và quan trọng nhất, tôi thấy mình được trân trọng”. Một bà mẹ khác, hơn sáu mươi, lần đầu xuống Hà Nội rót chén trà trong một sự kiện, nghẹn ngào: “Cả đời tôi hái trà, lần đầu tiên thấy người dưới xuôi trân trọng như thế”. Với Hiếu, giọt nước mắt ấy quý hơn mọi tấm bằng khen.
Con đường xanh và giấc mơ vươn xa
“Tea & Mother” chọn cho mình con đường xanh: hơn 300-400 ha trà Shan tuyết được chuyển sang hữu cơ, tuyệt đối không hóa chất. Ở Suối Giàng, 1.000 cây hoa tớ dầy được trồng mới, vừa làm đẹp cảnh quan, vừa gắn kết du lịch sinh thái. Mô hình hợp tác xã Suối Giàng nay trở thành tham chiếu cho chiến lược nông nghiệp đa giá trị, được nhiều tỉnh tìm đến học hỏi. Trà Shan tuyết còn góp mặt trong các sự kiện ngoại giao cấp cao, từ Văn Miếu - Quốc Tử Giám đến những buổi tiếp lãnh đạo UNESCO.
Xa hơn, Hiếu mơ về những “Tea & Mother House” tại Tokyo, London, Paris - Nơi bạn bè quốc tế có thể nhâm nhi chén trà Shan tuyết và nghe câu chuyện về người mẹ Mông bằng nhiều ngôn ngữ. Doanh thu từ trà, du lịch, đào tạo đều quay về cộng đồng, thành học bổng cho trẻ em gái, thành trạm y tế, thành mầm xanh cho tương lai.
“Tea & Mother” không chỉ là một dự án kinh tế. Nó biến đôi bàn tay gùi lá trà thành bàn tay kiến tạo, biến chén trà thành nhịp cầu văn hóa, biến nỗi day dứt cá nhân thành hành trình cộng đồng. “Tôi tin, một chén trà có thể đi xa hơn chúng ta tưởng, vượt qua biên giới để chạm đến trái tim con người. Và nếu thành công, Tea & Mother sẽ chứng minh rằng từ một ngọn núi nhỏ của Việt Nam, chúng ta có thể góp phần làm thế giới tốt đẹp hơn bằng hương trà, bằng tình mẹ”, nghệ nhân Đào Đức Hiếu bày tỏ.