Rượu cần - Hương vị đặc trưng của bản địa Tây Nguyên
Rượu cần là một trong những đặc sản không thể thiếu trong các lễ hội và dịp Tết của các dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên, như người Ê Đê, M’nông, Gia Rai. Rượu cần được làm từ gạo nếp, ngô hoặc lúa mạch, lên men tự nhiên với sự hỗ trợ của men rượu truyền thống. Quá trình làm rượu cần được thực hiện cẩn thận và có tính nghệ thuật cao, từ khâu chọn nguyên liệu, ngâm ủ cho đến lên men. Đặc biệt, rượu cần được uống từ các ống tre lớn, là biểu tượng của sự đoàn kết và gắn bó giữa các thành viên trong cộng đồng. Khi uống rượu cần, người dân Tây Nguyên không chỉ thưởng thức hương vị của rượu mà còn tham gia vào những câu chuyện, bài hát, và các điệu múa truyền thống, tạo nên không khí Tết ấm cúng và vui tươi.
Rượu cần – nét văn hóa đặc trưng của người Tây Nguyên
Rượu ngô - Thức uống của người H'mong
Để có được bát rượu thơm thảo, ngọt nồng cất từ hạt ngô nương với lá men rừng, người Mông đã có cả một bí quyết. Đầu tiên, ngô được bung trên bếp lửa rồi trộn với một lượng men nhất định. Ba ngày sau, ngô đã ngấm men thì cho vào chum, vò, ủ kỹ, kín khoảng 9, 10 ngày. Cuối cùng mới chưng cất. Thường cứ ba hạt ngô thì được một hạt rượu tinh khiết. Men ủ ngô phải là chế từ lá và rễ cây rừng nên vừa thơm vừa ngọt. Chỉ một lần uống là mãi mãi không quên.
Rượu ngô thực sự là thành quả lao động của người vùng cao. Phong tục tiếp rượu của bà con thường là, gia chủ cầm bát rượu tràn đầy, sóng sánh, thơm lừng trên tay, khẽ khàng uống trước một ngụm rồi chuyền bát mời khách uống theo. Nếu có nhiều khách thì lần lượt chuyển cho nhau, mỗi người uống một ngụm. Cứ thế đến khi cạn, rượu lại được đổ vào, lại tràn đầy, sóng sánh, ngọt lịm cùng những lời chào mời, chúc phúc. Người Mông cho rằng, đã là khách quý, đã là bạn thân thì tình cảm phải thật lòng, dạt dào, đầy tràn như bát rượu. Đã uống thì phải say. Say tình. Vậy mới thỏa cái bụng, cái dạ.
Đối với chợ vùng cao, rượu ngô còn là mặt hàng quan trọng. Nó không thể vắng mặt bên chảo thắng cố (chảo ninh xương bò, xương lợn cùng các loại da, thịt bạc nhạc cho đến chín nhừ). Nam nữ, kể đến ông già, bà cả đã tâm đầu ý hợp, ở phiên chợ như thế này không thể không ăn, không uống, không say.
Uống rượu ngô trở thành tập tục trong sinh hoạt – uống bằng bát. Đấy cũng là nét văn hóa ẩm thực giản dị nhưng đầy bản sắc của người Mông. Tết đến xuân về, đặc biệt là Tết Mông vào tháng 12 âm lịch, rượu ngô trở thành thức uống quan trọng để tiếp đãi.
Nồng nàn rượu hoẵng đón Xuân của người Mường vùng cao Phú Thọ
Rượu hoẵng của người Mường vùng cao Phú Thọ nổi bật với hương vị nồng nàn, màu vàng sánh như mật ong và vị ngon đậm đà nhưng rất dịu dàng, êm ái. Đây là một loại rượu truyền thống được làm từ men lá cây rừng, mang đậm bản sắc núi rừng. Rượu hoẵng không chỉ là thức uống trong những ngày Tết mà còn là biểu tượng của tình cảm chân thành, gắn bó giữa người với người.
Rượu hoẵng có được sự khác biệt nhờ vào nguyên liệu làm men độc đáo, gồm nhiều loại lá cây, củ rừng như cỏ rịch, cỏ nghén, gừng, ớt, lá trầu không, kết hợp cùng bột gạo. Sau khi được ủ, rượu có màu sắc trong, sánh, hơi ngả vàng, với hương thơm dễ chịu và vị ngọt mát, đậm đà. Mặc dù nồng độ rượu khá cao, nhưng khi uống, cảm giác lại rất dịu dàng và êm ái, khiến người thưởng thức không thể quên. Rượu hoẵng phải được nung chín kỹ để đảm bảo hương vị hoàn hảo, tránh hiện tượng đau đầu khi uống rượu chưa đủ chín.
Đặc biệt, rượu hoẵng được giữ gìn như một món quà quý, thể hiện sự hiếu khách và tình cảm của người Mường. Được chế biến từ công thức truyền thống, rượu hoẵng không chỉ là một loại đồ uống, mà còn là một phần của di sản văn hóa, gắn liền với đời sống và phong tục của cộng đồng.
Dấu ấn đặc biệt của đồ uống trong Tết miền núi
Tết ở các bản làng miền núi không chỉ là dịp để mọi người tụ họp, trao nhau những lời chúc tốt đẹp mà còn là thời điểm để thể hiện sự phong phú trong văn hóa ẩm thực. Trong đó, đồ uống đóng vai trò quan trọng, không chỉ để tiếp đãi khách mà còn là một phần không thể thiếu trong các nghi lễ, giúp gắn kết cộng đồng và tạo ra không khí đầm ấm. Những đồ uống này thường được làm từ nguyên liệu tự nhiên, phản ánh sự am hiểu và khéo léo của người dân miền núi trong việc sử dụng những gì mà thiên nhiên ban tặng. Mỗi loại đồ uống đều mang một câu chuyện, một truyền thống riêng, là sự kết hợp giữa hương vị độc đáo và giá trị văn hóa sâu sắc.
Đối với các dân tộc thiểu số, việc thưởng thức đồ uống trong dịp Tết không chỉ là việc ăn uống đơn thuần, mà còn là cách để bày tỏ lòng biết ơn với đất trời, mời gọi sự may mắn và sức khỏe dồi dào. Những chén rượu hay ly nước thảo mộc khi được chia sẻ giữa bạn bè, người thân sẽ thêm phần ý nghĩa, tạo sự đoàn kết và cảm giác gần gũi.
Những đồ uống đặc trưng của các dân tộc thiểu số không chỉ là phần không thể thiếu trong dịp Tết mà còn phản ánh những phong tục, truyền thống lâu đời. Các thức uống này gắn bó mật thiết với đời sống tinh thần và là minh chứng cho sự sáng tạo, khéo léo trong việc sử dụng nguyên liệu tự nhiên của người dân miền núi. Khi thưởng thức, người ta không chỉ cảm nhận được hương vị độc đáo mà còn cảm nhận được sự hòa quyện của thiên nhiên, cộng đồng và văn hóa truyền thống.
Tết miền núi với những đặc sản đồ uống này là một trải nghiệm phong phú, gợi nhớ về một Việt Nam đa sắc tộc, nơi mỗi cộng đồng đều có những câu chuyện, những bí mật ẩn sau những chén rượu, ly nước đậm đà hương vị mùa xuân.