Giữa lòng thành phố từng oằn mình trong đại dịch, một công trình đang được khởi tạo, để nhớ, để tri ân và để nhắc nhở thế hệ sau về sức mạnh của yêu thương, của niềm tin đã giúp TP.HCM vượt qua những ngày tháng đen tối nhất.
Những góc nhìn từ cộng đồng: giữa biểu tượng và thực tế dân sinh
Đài tưởng niệm như một lời nhắc tỉnh thức về lịch sử và nền kinh tế đô thị
Anh Trường, người gốc Hà Nội vào lập nghiệp tại TP. HCM từ nhiều năm, nhìn nhận COVID-19 như một phần trong chuỗi đại dịch của nhân loại. Với anh, đại dịch là lời cảnh tỉnh để con người sống bình tâm và sâu sắc hơn giữa nhịp sống hiện đại.
Dưới góc độ kinh tế, anh cho rằng đây là “bài học đắt giá về tính dễ tổn thương của nền kinh tế đô thị”. Do đó, anh ủng hộ xây dựng đài tưởng niệm như một biểu tượng nhắc nhở về trách nhiệm phòng chống dịch, dự phòng an sinh – kinh tế và sự cần thiết của chiến lược ứng phó dài hạn.
Anh Trường tin rằng, nếu được đầu tư hợp lý, công trình không chỉ mang ý nghĩa tinh thần mà còn có thể trở thành một điểm đến văn hóa – du lịch, tạo giá trị kinh tế, biến ký ức mất mát thành động lực cho quá trình phát triển bền vững.
“Ký ức nằm trong lòng người, không nằm ở quy mô của một công trình”
Trái với quan điểm trên, chị Minh – cũng là người Hà Nội sinh sống tại TP. HCM, và là người trực tiếp chịu những mất mát trong đại dịch lại không ủng hộ việc xây dựng một tượng đài quy mô lớn.
Theo chị, trong bối cảnh hậu COVID-19, ngân sách cần được ưu tiên cho các lĩnh vực thiết yếu như y tế, an sinh xã hội, môi trường, giao thông – những nền tảng để bảo vệ người dân trước mọi rủi ro trong tương lai.
Chị đề xuất những hình thức tưởng niệm giàu tính nhân văn nhưng ít tốn kém hơn như không gian xanh, hoạt động cộng đồng, chương trình giáo dục sức khỏe. Đây là những cách theo chị vừa thực tế, vừa mang lại lợi ích lâu dài cho xã hội.
Đặc biệt, chị bày tỏ lo ngại về việc sử dụng “đất vàng” Lý Thái Tổ để xây dựng đài tưởng niệm, cho rằng vị trí này phù hợp hơn cho các dự án dân sinh cấp thiết.
Góc nhìn nghệ thuật: “Một thành phố biết ơn là một thành phố không bao giờ quên”
Từ Hà Nội, họa sĩ Hải Phong chia sẻ sự ủng hộ hoàn toàn với chủ trương của TP. HCM. Đối với anh, đài tưởng niệm không chỉ là một công trình xây dựng mà là “một biểu tượng tinh thần”, nơi ký ức của những tháng ngày cam go được gìn giữ bằng sự tri ân và lòng biết ơn.
Họa sĩ cho rằng đài tưởng niệm không nhất thiết phải đồ sộ; trong bối cảnh phục hồi kinh tế, sự hài hòa và tiết chế càng có giá trị nghệ thuật cao hơn.
“Kiến trúc nên giản dị nhưng phải gợi cảm xúc,” anh nói. Vì vậy, anh đề xuất một không gian có độ lắng, đủ để ai đến cũng có thể lắng nghe “tiếng nói của ký ức”.
Theo gợi ý của anh, công trình có thể lấy bức tường tưởng niệm làm trung tâm: khắc họa hình ảnh lực lượng tuyến đầu – từ y bác sĩ, tình nguyện viên đến lực lượng công an, quân đội... tượng trưng cho ý chí “còn người còn thành phố”.
Không gian ghi danh, khu vực thắp hương, đặt hoa… nên được thiết kế trang trọng và tĩnh lặng, hòa quyện với cây xanh và ánh sáng để mang lại cảm giác an yên cho người đến tưởng nhớ.
Với họa sĩ Hải Phong, điều quan trọng nhất của đài tưởng niệm là thông điệp: Sự đoàn kết là ánh sáng dẫn đường giúp TP. HCM vượt qua thời điểm đen tối nhất. Đài tưởng niệm vì thế không chỉ để nhớ về quá khứ, mà để nhắc mỗi người dân sống tốt hơn, nhân ái hơn và vững vàng hơn. “Đây không chỉ là công trình của hôm nay, mà là ký ức của mai sau. Thành phố sẽ không bao giờ quên.”
Ba quan điểm – từ người dân, từ người chịu mất mát, và từ góc nhìn của nghệ sĩ cho thấy một điều rõ ràng: dù khác nhau về giải pháp, tất cả đều xuất phát từ tình yêu và sự trân trọng dành cho TP. HCM. Điều này khẳng định ý nghĩa của việc tham vấn cộng đồng: tạo ra một không gian dân chủ, lắng nghe nhiều chiều để tìm ra phương án tối ưu nhất.
Dù công trình tưởng niệm COVID-19 có được triển khai hay không, chính những cuộc thảo luận hôm nay đã phản ánh tinh thần trách nhiệm, thẳng thắn và đồng lòng, những phẩm chất đã giúp thành phố vượt bão dịch và đang tiếp tục dẫn đường cho hành trình phát triển.
Phan Khiêm - Diễm Hằng