Thị trường đồ uống Việt Nam: Hành trình đổi mới giữa truyền thống và hiện đại

Việt Nam từ lâu đã có một nền văn hóa đồ uống phong phú với những sản phẩm mang đậm dấu ấn bản địa như trà, cà phê hay các loại nước giải khát từ nguyên liệu thiên nhiên. Các quán trà đá vỉa hè, những ly cà phê phin chậm rãi nhỏ giọt hay hương vị đặc trưng của nước sâm, nước mía không chỉ là những thức uống đơn thuần mà còn gắn liền với lối sống và thói quen của người Việt. Những sản phẩm này vẫn giữ được chỗ đứng vững chắc trong lòng người tiêu dùng, nhưng đang dần khoác lên mình diện mạo mới để thích ứng với thị hiếu hiện đại.

Sự trỗi dậy của các chuỗi cửa hàng đồ uống hiện đại với mô hình phục vụ nhanh, không gian sang trọng và hương vị đa dạng đang thay đổi thói quen tiêu dùng của giới trẻ. Những thương hiệu nội địa như Highlands Coffee, Phúc Long hay The Coffee House không ngừng mở rộng, cạnh tranh trực tiếp với các ông lớn quốc tế. Bên cạnh đó, các xu hướng như cà phê specialty, trà sữa cao cấp hay nước ép detox đang thu hút sự quan tâm của một bộ phận không nhỏ người tiêu dùng, đặc biệt là giới văn phòng và thế hệ Gen Z.

Xu hướng healthy và sự chuyển mình của các thương hiệu

Làn sóng sống khỏe đã làm thay đổi mạnh mẽ thị trường đồ uống Việt Nam trong những năm gần đây. Người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến thành phần, nguồn gốc và tác động của thức uống đối với sức khỏe. Đây là cơ hội cho các dòng nước ép trái cây tươi, sinh tố, nước detox và các loại đồ uống chức năng phát triển.

Không chỉ các thương hiệu mới nổi, các "đại gia" trong ngành cũng nhanh chóng thích ứng với xu hướng này. Phúc Long, vốn nổi tiếng với trà và cà phê, đã bổ sung vào menu các dòng trà hoa quả không đường và trà thảo mộc. Highlands Coffee cũng không đứng ngoài cuộc đua khi giới thiệu dòng sản phẩm PhinDi không đường và các loại cà phê pha từ hạt organic.

Một xu hướng khác đáng chú ý là sự phát triển của các loại đồ uống thực vật (plant-based beverages) như sữa hạnh nhân, sữa óc chó, sữa đậu nành, đáp ứng nhu cầu của nhóm khách hàng ăn chay hoặc không dung nạp được lactose. Các chuỗi cà phê lớn như Starbucks, The Coffee House đều đã bổ sung các lựa chọn sữa thực vật vào menu, cho thấy đây không còn là xu hướng "ngách" mà đã trở thành một phần của dòng chảy chính.

Công nghệ số và tương lai của ngành đồ uống

Sự phát triển của công nghệ, đặc biệt là thương mại điện tử và ứng dụng di động, đã tạo ra những thay đổi lớn trong cách thức kinh doanh và tiêu thụ đồ uống tại Việt Nam. Trong bối cảnh đại dịch COVID-19, các ứng dụng giao hàng như Grab, ShopeeFood đã trở thành cầu nối quan trọng giữa nhà sản xuất và người tiêu dùng, góp phần duy trì hoạt động của ngành giữa thời kỳ khó khăn.

Không chỉ dừng lại ở việc giao hàng, các thương hiệu đồ uống còn tận dụng công nghệ để nâng cao trải nghiệm khách hàng. The Coffee House đã phát triển ứng dụng riêng cho phép khách hàng đặt hàng trước, tích điểm thành viên và nhận các ưu đãi cá nhân hóa. Phúc Long cũng không kém cạnh khi triển khai hệ thống thanh toán không tiền mặt và chương trình khách hàng thân thiết trên nền tảng số.

Một xu hướng mới nổi là các thương hiệu đồ uống bắt đầu áp dụng công nghệ blockchain để minh bạch hóa nguồn gốc sản phẩm. Trung Nguyên Legend đã thí điểm sử dụng công nghệ này để người tiêu dùng có thể truy xuất nguồn gốc cà phê từ nông trại đến tách uống, tạo niềm tin và giá trị cộng thêm cho sản phẩm.

Trong tương lai, với sự phát triển của Internet of Things (IoT), người tiêu dùng có thể sẽ trải nghiệm những điều chưa từng có trong ngành đồ uống. Các tủ lạnh thông minh sẽ tự động đặt nước uống khi hết hàng, máy pha cà phê có thể điều chỉnh khẩu vị dựa trên dữ liệu sức khỏe từ đồng hồ thông minh, hay các quầy bar robot có thể pha chế cocktail theo công thức cá nhân hóa.

Bên cạnh sự phát triển mạnh mẽ của các thương hiệu lớn, thị trường đồ uống Việt Nam còn chứng kiến sự bùng nổ của các doanh nghiệp khởi nghiệp. Những startup mang tinh thần đổi mới, kết hợp nguyên liệu truyền thống với công thức hiện đại, đang tạo ra những sản phẩm độc đáo và nhận được sự hưởng ứng tích cực từ người tiêu dùng. Đặc biệt, xu hướng đồ uống tốt cho sức khỏe với thành phần hữu cơ, ít đường hay có nguồn gốc thiên nhiên đang trở thành lựa chọn ưu tiên của nhiều khách hàng, thúc đẩy các doanh nghiệp phải sáng tạo không ngừng.

Thách thức và cơ hội trong tương lai

Dù có nhiều triển vọng, ngành đồ uống Việt Nam vẫn phải đối mặt với không ít thách thức. Cạnh tranh gay gắt dẫn đến tình trạng bão hòa ở một số phân khúc, đặc biệt là trà sữa và cà phê. Nhiều chuỗi đã phải đóng cửa hoặc thu hẹp quy mô sau thời gian ngắn hoạt động.

Vấn đề môi trường cũng đang ngày càng được quan tâm. Các loại cốc nhựa, ống hút dùng một lần từ các chuỗi đồ uống đang gây áp lực lớn lên môi trường. Đây vừa là thách thức nhưng cũng là cơ hội cho các thương hiệu tiên phong trong việc áp dụng các giải pháp thân thiện với môi trường như cốc giấy, ống hút tre, hoặc chương trình khuyến khích khách hàng mang bình cá nhân.

Sự phát triển của thị trường nông thôn cũng mở ra cơ hội mới. Với mức sống ngày càng cải thiện ở các vùng nông thôn, người tiêu dùng bắt đầu có nhu cầu và khả năng chi trả cho các sản phẩm đồ uống cao cấp hơn. Các thương hiệu như The Coffee House, Phúc Long đã bắt đầu mở rộng mạng lưới ra các thành phố cấp 2, cấp 3, cho thấy tiềm năng của thị trường này.

Cuối cùng, xu hướng hồi sinh các giá trị truyền thống trong bối cảnh hiện đại sẽ tiếp tục là động lực thúc đẩy sự đổi mới trong ngành. Các loại thức uống cổ truyền như nước mía, sâm bổ lượng, chè, hay thậm chí là rượu cần, rượu nếp khi được tái thiết kế và định vị phù hợp có thể trở thành những sản phẩm độc đáo, mang đậm bản sắc Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Tiến Hoàng