Trong bức tranh tăng trưởng chung của ngành thực phẩm và đồ uống (F&B) tại Việt Nam, mô hình nhượng quyền thương mại đang nổi lên như một điểm sáng chiến lược. Với hơn 330 thương hiệu nước ngoài đăng ký hoạt động nhượng quyền tính đến cuối năm 2024 gấp ba lần so với một thập kỷ trước Việt Nam đang chứng kiến sự chuyển mình mạnh mẽ, từ một thị trường tiêu dùng năng động trở thành điểm đến đầu tư chiến lược của các “ông lớn” trong ngành.
Nhượng quyền F&B bùng nổ tại Việt Nam, mở ra cơ hội lớn nhưng cũng đặt ra bài toán cạnh tranh và phát triển bền vững. Ảnh minh họa
Điểm đặc biệt, trong số các thương hiệu nhượng quyền đăng ký, có tới 45% thuộc lĩnh vực F&B phản ánh sức hấp dẫn vượt trội của thị trường ăn uống Việt. Với tốc độ đô thị hóa nhanh, tầng lớp trung lưu ngày càng mở rộng và thói quen tiêu dùng chuyển dịch mạnh về trải nghiệm và tiện lợi, nhượng quyền F&B không chỉ là mô hình kinh doanh, mà còn là biểu hiện rõ ràng cho một giai đoạn mới trong hành vi tiêu dùng hiện đại.
Vì sao Việt Nam hấp dẫn với nhà đầu tư F&B?
Thị trường Việt Nam không chỉ thu hút bởi quy mô gần 100 triệu dân, mà còn bởi sự thuận lợi về pháp lý và chi phí vận hành tương đối thấp so với các nước trong khu vực. Việc đơn giản hóa quy trình đăng ký nhượng quyền (thường hoàn tất trong vòng vài tuần) đã giúp các thương hiệu ngoại như KFC, Gong Cha, The Alley, Paris Baguette… nhanh chóng xâm nhập thị trường và mở rộng quy mô chỉ trong thời gian ngắn.
Mô hình nhượng quyền cho phép nhân rộng thương hiệu mà không cần tự đầu tư toàn bộ vốn hoặc chịu rủi ro vận hành ở từng điểm bán. Đây là công cụ hiệu quả để mở rộng thị phần và nâng cao nhận diện thương hiệu. Với các nhà đầu tư nội địa, nhượng quyền lại là lối đi an toàn để bước vào ngành F&B mà không cần khởi tạo mô hình từ con số 0.
Khi thị trường thành thị dần bão hòa
Tuy nhiên, không có cơ hội nào là không đi kèm với thách thức. Bức tranh thực tế cho thấy, các đô thị lớn như TP.HCM và Hà Nội nơi từng là “mảnh đất màu mỡ” của nhượng quyền F&B đang rơi vào trạng thái bão hòa. Cạnh tranh gay gắt, chi phí thuê mặt bằng tăng cao (trung bình tăng 16% so với năm trước) và sự thay đổi thị hiếu tiêu dùng khiến không ít chuỗi F&B phải thu hẹp quy mô. Starbucks Việt Nam là một ví dụ điển hình đã phải đóng một số cửa hàng không sinh lời, dù từng là biểu tượng cho làn sóng tiêu dùng toàn cầu.
Một rào cản khác đến từ vòng đời sản phẩm ngắn trong ngành F&B. Những thương hiệu phát triển nhanh nhưng thiếu đổi mới về menu, thiết kế không gian hoặc truyền thông thường không thể giữ chân khách hàng trong thời gian dài. Khi “hào quang ban đầu” phai nhạt, các thương hiệu dễ rơi vào tình trạng sụt giảm doanh số.
Thị trường nông thôn: Vùng đất mới cần khai phá
Giữa lúc thành thị bão hòa, vùng nông thôn nơi chiếm tới 62% dân số Việt Nam đang trở thành mục tiêu mới cho các thương hiệu F&B. Nhờ sự phổ biến của smartphone và dịch vụ giao hàng, người tiêu dùng nông thôn không còn “lỗi nhịp” với xu hướng hiện đại. Khảo sát của iPOS và Nestlé Việt Nam cho thấy, 40% người dân nông thôn sẵn sàng chi từ 21.000 – 35.000 VNĐ cho một ly đồ uống, tăng 10% so với năm trước.
Dù sức mua chưa cao và nhạy cảm về giá vẫn là đặc trưng, nhưng thị trường này mang tiềm năng dài hạn nếu doanh nghiệp biết cách “bản địa hóa” sản phẩm, định giá hợp lý và triển khai hệ thống hậu cần linh hoạt. Việc mở một quán cà phê nhượng quyền ở huyện lỵ với chi phí thuê thấp, nguồn nhân công địa phương và dịch vụ tốt có thể mang lại biên lợi nhuận cao hơn so với việc chen chân ở trung tâm thành phố.
Các chiến lược nhượng quyền: Khác biệt từ gốc rễ
Không chỉ khác biệt về sản phẩm, các thương hiệu F&B từ các quốc gia khác nhau cũng áp dụng chiến lược nhượng quyền rất riêng. Các thương hiệu Trung Quốc và Đài Loan như Mixue, Dingtea thường chọn mô hình “nhượng quyền lan tỏa” tức mở rộng nhanh với phí nhượng quyền thấp, đánh mạnh vào thị hiếu giới trẻ và khả năng viral trên mạng xã hội. Tuy nhiên, đi kèm là rủi ro thương hiệu bị “pha loãng” nếu thiếu kiểm soát chất lượng.
Ngược lại, các thương hiệu Nhật Bản như Hachiban Ramen, Chateraise lại có cách tiếp cận thận trọng. Họ tập trung xây dựng năng lực vận hành nội bộ vững chắc, thử nghiệm thị trường bằng các cửa hàng trực tiếp, trước khi chính thức mở nhượng quyền. Đây là hướng đi chậm nhưng bền, đảm bảo chất lượng đồng nhất và uy tín lâu dài.
Thương hiệu Hàn Quốc như Tous Les Jours hay Paris Baguette thường áp dụng chiến lược kết hợp: tự vận hành cửa hàng để thấu hiểu thị trường, sau đó chuyển sang mô hình nhượng quyền có kiểm soát. Mô hình này hiện đang được nhiều doanh nghiệp F&B Việt học hỏi để tránh “phát triển nóng” nhưng thiếu kiểm soát.
Tái định vị mô hình nhượng quyền: Từ số lượng sang giá trị
Một xu hướng quan trọng đang nổi lên là sự “tái định vị” mô hình nhượng quyền F&B tại Việt Nam. Nếu như trước đây, nhiều thương hiệu chạy theo số lượng điểm bán và doanh thu từ phí nhượng quyền, thì nay, yếu tố kiểm soát chất lượng và bảo vệ thương hiệu được đặt lên hàng đầu.
Ông Đỗ Duy Thanh, Giám đốc FnB Director nhận định: “Thành công trong nhượng quyền không còn là mở được bao nhiêu cửa hàng, mà là bao nhiêu cửa hàng hoạt động hiệu quả, giữ được bản sắc và trải nghiệm đồng nhất.” Điều này đòi hỏi các doanh nghiệp phải xây dựng quy trình vận hành chuẩn, đào tạo bài bản cho đối tác nhượng quyền và thiết lập hệ thống giám sát chất lượng nghiêm ngặt.
Nhượng quyền không còn là phép màu tăng trưởng tức thì, mà là một hành trình phát triển bền vững dựa trên nền tảng quản trị chất lượng và hiểu biết sâu sắc về thị trường bản địa.
Tận dụng thời cơ, giải bài toán cạnh tranh
Không thể phủ nhận rằng Việt Nam đang đứng trước một “thời cơ vàng” để phát triển mô hình nhượng quyền F&B. Tuy nhiên, thời cơ ấy không dành cho những ai chỉ muốn tăng trưởng ngắn hạn hoặc sao chép máy móc các mô hình nước ngoài. Thị trường hiện nay đang đòi hỏi sự khác biệt, khả năng thích nghi và quản trị thương hiệu bài bản.
Thành công sẽ đến với những doanh nghiệp biết kết hợp giữa sáng tạo toàn cầu và bản sắc địa phương; giữa tốc độ tăng trưởng và kiểm soát chất lượng; giữa chiến lược mở rộng và tầm nhìn bền vững. Trong một ngành cạnh tranh khốc liệt như F&B, sự bền vững không nằm ở việc mở được bao nhiêu quán trong một năm, mà là giữ được bao nhiêu quán hoạt động hiệu quả trong năm thứ năm. Thị trường đã mở, cơ hội đã đến. Nhưng trong trò chơi nhượng quyền, người thắng không chỉ cần nhanh mà còn phải đi đúng hướng và đủ kiên trì.