Từ những triền đồi khô cằn, gió Lào hun hút và lớp đất mỏng bạc màu, xã Thọ Bình, tỉnh Thanh Hóa từng được xem là vùng đất “chỉ hợp cây lau sậy”. Thế nhưng chính nơi tưởng chừng bị lãng quên ấy nay lại trở thành “thủ phủ chè” của xứ Thanh, một vùng nguyên liệu lớn với giá trị kinh tế hàng trăm triệu đồng mỗi năm cho mỗi hộ dân. Câu chuyện phát triển của xã Thọ Bình, tỉnh Thanh Hóa không chỉ là hành trình hồi sinh một giống cây truyền thống mà còn là minh chứng cho tư duy nông nghiệp bền vững, sáng tạo của người dân địa phương.
Hiện xã Thọ Bình có gần 400 ha chè, với 315 ha cho thu hoạch ổn định, trở thành vùng nguyên liệu chè lớn nhất Thanh Hóa.
Ba mươi năm trước, khi chương trình phủ xanh đất trống đồi núi trọc được triển khai, những cây chè đầu tiên của Bình Sơn (tên cũ của Thọ Bình) được gieo xuống. Nhưng hành trình ấy không hề dễ dàng. Giống chè cũ, kỹ thuật canh tác thủ công, thiếu hệ thống tưới và đặc biệt là thị trường tiêu thụ bấp bênh khiến nhiều hộ bỏ dở. Trong làn sóng bỏ chè ấy, chỉ còn một số hộ kiên trì bám đất, bám đồi, và những nỗ lực đó đã tạo nên nền tảng cho sự phục hưng sau này.
Một trong những người “giữ lửa” cho cây chè là ông Lê Văn Thanh (thôn Đông Tranh). Với hơn 1,5 ha chè, gia đình ông thu khoảng 10 tấn chè tươi mỗi năm, tương đương hơn 2 tấn chè khô. Điều đáng nói, ông Thanh không dừng lại ở việc bán chè nguyên liệu mà mạnh dạn đầu tư máy sao chè, máy đóng gói, hút chân không nhằm nâng cao chất lượng và giá trị sản phẩm. Nhờ đó, thu nhập mỗi năm đạt khoảng 400 triệu đồng – con số từng được xem là “không tưởng” với vùng đất đồi cằn năm nào. Theo ông, chè Bình Sơn có chất lượng tốt, vị đậm hậu ngọt tự nhiên; điều còn thiếu chỉ là cách làm bài bản và hướng đi thị trường rõ ràng.
Bước ngoặt lớn của cây chè Thọ Bình đến vào năm 2016, khi ông Lê Đình Tú cùng một số hộ thành lập HTX Dịch vụ Nông lâm nghiệp Bình Sơn. Mục tiêu của HTX là khôi phục thương hiệu chè truyền thống, áp dụng tiêu chuẩn VietGAP và tổ chức sản xuất theo chuỗi giá trị. Từ vài ha ban đầu, HTX hiện quản lý gần 80 ha, trong đó 12 ha đạt chuẩn VietGAP; có 20 xã viên và hơn 100 hộ liên kết. Sản phẩm chè khô, trà túi lọc nhanh chóng được thị trường đón nhận nhờ chất lượng ổn định, bao bì chuyên nghiệp và hương vị đặc trưng. Năm 2019, trà khô Bình Sơn đạt OCOP 3 sao, đánh dấu bước tiến quan trọng của thương hiệu chè địa phương.
Đến nay, Thọ Bình có gần 400 ha chè, trong đó 315 ha đang cho thu hoạch ổn định, trở thành vùng nguyên liệu chè lớn nhất Thanh Hóa. Toàn xã có khoảng 400 hộ trồng chè, trong đó 100 hộ sản xuất chè búp, số còn lại chế biến chè lá. Dù mới có HTX thu mua khoảng 20% sản lượng và chưa có doanh nghiệp lớn bao tiêu, người dân vẫn tìm ra cách phát triển nhờ mô hình “mỗi hộ là một cơ sở chế biến”. Máy sao chè, lò sấy, máy hút chân không, in bao bì… được đầu tư đồng bộ, giúp sản phẩm không chỉ sạch mà còn có tính nhận diện rõ ràng, yếu tố quan trọng khi bước vào thị trường cạnh tranh.
Sự chuyển mình của Thọ Bình không chỉ dừng lại ở giá trị kinh tế. Những đồi chè bát ngát, những lò sao đỏ lửa mỗi buổi chiều và văn hóa thưởng trà của vùng đồi núi đang trở thành “tài nguyên mềm” để phát triển du lịch cộng đồng. Hái chè lúc sương sớm, trải nghiệm sao chè, học cách phân biệt hương – sắc – vị, hay thưởng một ấm chè Bình Sơn giữa đồi gió lộng đang được nhiều du khách tìm đến. Chính quyền xã định hướng xây dựng các tour trải nghiệm nông nghiệp gắn với sinh thái đồi chè, mở thêm nguồn thu và tạo nền tảng phát triển bền vững.
Câu chuyện xã Thọ Bình, tỉnh Thanh Hóa là minh chứng rằng, khi người nông dân dám thay đổi tư duy, áp dụng khoa học, kỹ thuật và biết tạo giá trị cho sản phẩm, thì cây chè dù được gieo trên đất cằn, vẫn có thể hóa thành “vàng xanh”. Từ vùng đất nghèo khó, Thọ Bình đã viết nên hành trình hồi sinh bền bỉ, để hôm nay, mỗi mùa thu hoạch là một mùa vui, mỗi đồi chè là một lời khẳng định: nông nghiệp Việt Nam hoàn toàn có thể vươn xa nếu biết làm đúng và làm tới.