Thương mại điện tử: Rẻ thật hay chỉ là ảo giác khuyến mãi?

Thống kê cho thấy thị trường thương mại điện tử Việt Nam đã tăng trưởng với tốc độ chóng mặt trong những năm gần đây. Người tiêu dùng ngày càng tin tưởng vào việc mua sắm online nhờ sự tiện lợi, đa dạng sản phẩm và đặc biệt là những lời hứa về giá cả cạnh tranh. Các sự kiện khuyến mãi lớn như "Ngày hội mua sắm 11.11", "Black Friday", hay "Super Sale" đã tạo nên những cơn sốt mua sắm với hàng triệu đơn hàng được xử lý chỉ trong vài giờ.

Tâm lý của người tiêu dùng hiện đại rất dễ bị cuốn hút bởi những con số giảm giá ấn tượng. Khi thấy một sản phẩm có giá gốc 500.000 đồng được giảm xuống còn 300.000 đồng, nhiều người sẽ có cảm giác như đang "săn" được một món hời lớn. Điều này càng được khuếch đại khi các nền tảng sử dụng những kỹ thuật tâm lý như đếm ngược thời gian, hiển thị số lượng còn lại, hay tạo ra cảm giác khan hiếm giả tạo.

Thực tế, không phải tất cả những gì được quảng cáo là "siêu rẻ" đều thực sự có lợi cho người tiêu dùng. Nhiều nhà bán hàng đã áp dụng chiến lược "thổi giá gốc" - tức là nâng giá sản phẩm lên mức cao bất thường trước khi áp dụng mức giảm giá, khiến người mua có cảm giác được hưởng lợi lớn trong khi thực chất giá sau giảm vẫn cao hơn hoặc tương đương với giá thị trường thông thường.

Một chiêu trò khác thường được sử dụng là việc tạo ra những sản phẩm "độc quyền" chỉ bán trên sàn thương mại điện tử với tên gọi và mã số khác biệt, nhưng bản chất lại giống hệt những sản phẩm bán ở cửa hàng truyền thống. Điều này khiến người tiêu dùng khó có thể so sánh giá cả một cách chính xác.

Các chương trình khuyến mãi phức tạp với nhiều điều kiện ẩn cũng góp phần tạo nên ảo giác về sự tiết kiệm. Người mua thường chỉ chú ý đến con số giảm giá nổi bật mà bỏ qua những điều khoản nhỏ như phí vận chuyển, phí xử lý, hay yêu cầu mua kèm sản phẩm khác.

Mua sắm trực tuyến mang lại sự tiện lợi không thể phủ nhận, nhưng điều này đôi khi khiến người tiêu dùng quên mất tính toán tổng chi phí thực tế. Phí vận chuyển, mặc dù có thể được miễn phí khi đạt đơn hàng tối thiểu, nhưng thực chất đã được "ngấm" vào giá sản phẩm. Thời gian chờ đợi, rủi ro về chất lượng, và chi phí đổi trả cũng là những yếu tố cần được cân nhắc khi đánh giá tính "rẻ" thực sự của một giao dịch.

Hơn nữa, việc mua sắm trực tuyến thường khuyến khích hành vi tiêu dùng bốc đồng. Các thuật toán thông minh liên tục gợi ý sản phẩm, tạo ra những nhu cầu "giả" và thúc đẩy người dùng mua những thứ họ không thực sự cần thiết. Kết quả là tổng chi tiêu cuối tháng có thể cao hơn nhiều so với dự định ban đầu.

Một vấn đề không thể bỏ qua khi bàn về tính "rẻ" của thương mại điện tử chính là chất lượng sản phẩm. Nhiều sản phẩm có giá "hấp dẫn" trên các sàn thương mại điện tử lại có chất lượng không tương xứng. Hàng nhái, hàng kém chất lượng được bán với giá thấp tạo ra ảo giác về sự tiết kiệm, nhưng thực chất người tiêu dùng phải chịu tổn thất về lâu dài do độ bền kém, hiệu suất thấp, hoặc thậm chí là nguy hiểm cho sức khỏe.

Việc xác minh chất lượng sản phẩm trước khi mua trực tuyến cũng khó khăn hơn nhiều so với mua sắm trực tiếp. Người tiêu dùng chỉ có thể dựa vào hình ảnh, mô tả và đánh giá của người mua trước, mà những thông tin này không phải lúc nào cũng chính xác và khách quan.

Sự phát triển mạnh mẽ của thương mại điện tử với chiến lược giá rẻ đã tạo ra áp lực lớn lên các cửa hàng bán lẻ truyền thống. Nhiều doanh nghiệp nhỏ lẻ đã phải đóng cửa vì không thể cạnh tranh với giá cả và sự tiện lợi của các sàn thương mại điện tử. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến việc làm của hàng triệu người lao động mà còn làm thay đổi bộ mặt thương mại truyền thống của nhiều khu vực.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy không phải lúc nào mua sắm trực tuyến cũng rẻ hơn. Khi tính toán đầy đủ các yếu tố như thời gian, chi phí cơ hội, rủi ro chất lượng, và dịch vụ hậu mãi, việc mua sắm tại cửa hàng truyền thống đôi khi lại mang lại giá trị tốt hơn, đặc biệt với những sản phẩm cần tư vấn chuyên môn hoặc trải nghiệm trực tiếp.

Để tránh rơi vào bẫy của những ảo giác khuyến mãi, người tiêu dùng cần trang bị cho mình những kỹ năng mua sắm thông minh. Việc so sánh giá cả trên nhiều nền tảng khác nhau, đọc kỹ điều khoản khuyến mãi, và đánh giá tổng chi phí thực tế là những bước không thể thiếu trước khi ra quyết định mua hàng.

Đồng thời, người tiêu dùng cũng nên xây dựng thói quen lập danh sách mua sắm và tuân thủ ngân sách đã định trước. Việc cho phép bản thân "suy nghĩ kỹ" trước khi mua những sản phẩm không thiết yếu có thể giúp tránh được nhiều quyết định tiêu dùng bốc đồng.

Thương mại điện tử chắc chắn đã mang lại nhiều lợi ích to lớn cho người tiêu dùng, từ sự tiện lợi, đa dạng lựa chọn đến khả năng tiếp cận những sản phẩm có giá cạnh tranh. Tuy nhiên, câu trả lời cho câu hỏi liệu nó có thực sự "rẻ" hay không phụ thuộc rất nhiều vào cách thức mua sắm và khả năng đánh giá của từng người tiêu dùng.

Những con số giảm giá hấp dẫn không phải lúc nào cũng phản ánh giá trị thực sự của sản phẩm. Người tiêu dùng thông minh cần nhìn xa hơn những chiêu trò marketing, tính toán đầy đủ chi phí thực tế, và đánh giá chất lượng sản phẩm một cách khách quan. Chỉ khi đó, thương mại điện tử mới thực sự trở thành công cụ giúp tiết kiệm chi phí và nâng cao chất lượng cuộc sống, thay vì chỉ là một ảo giác khuyến mãi tạm thời.

Hoàng Nguyễn