Trà cụ tử sa là các dụng cụ pha trà làm từ đất tử sa, một loại đất sét đặc biệt có nguồn gốc từ vùng Xuân Sơn, Trung Quốc. Đất tử sa nổi tiếng vì khả năng giữ nhiệt tốt và không thấm nước giúp trà được pha chế đồng đều và giữ được hương vị lâu dài. Các sản phẩm trà cụ tử sa thường bao gồm ấm trà, chén trà và các dụng cụ khác dùng trong trà đạo. Trong đó, ấm tử sa được ưa chuộng nhất bởi chúng không chỉ có chất lượng tốt mà còn được đánh giá cao về tính thẩm mỹ và nghệ thuật, thường có thiết kế tinh xảo và phong cách truyền thống.
Các dáng ấm tử sa ngày nay vô cùng đa dạng và tinh xảo, mỗi chiếc ấm đều được nghệ nhân chạm khắc tỉ mỉ như những tác phẩm nghệ thuật. Ấm tử sa nổi bật bởi khả năng thẩm thấu hương trà đặc biệt giúp khử độ chát và làm cho trà trở nên ngọt ngào thơm ngon hơn. Ngoài ra, ấm tử sa còn giữ trà lâu không bị mốc nếu vô tình chủ nhân quên đổ bã trà. Theo thời gian, giá trị của ấm tử sa càng được nâng cao nhờ các lỗ khí trong thành phần tử sa, giúp hấp thụ tinh dầu trà và làm cho ấm trở nên bóng mượt và mịn màng hơn. Dưới đây là một số dáng ấm tử sa phổ biến hiện nay
Dáng ấm Tử Sa Tây Thi
Ấm Tử Sa Tây Thi là một trong những dáng ấm tiêu biểu nhất của dòng ấm tử sa Nghi Hưng - Trung Quốc. Được mô phỏng theo bầu ngực của nàng Tây Thi, ấm có tên đầy đủ là "nhũ Tây Thi". Núm nắp của ấm nhìn tựa như đầu nhũ trong khi phần vòi ngắn gọn và phần quai ngược độc đáo làm tăng thêm sự tinh tế. Thân ấm tròn trịa tạo nên vẻ mềm mại, duyên dáng. Chính nhờ dáng vẻ "mỹ miều" này, ấm Tử Sa Tây Thi đã trở thành sự lựa chọn ưa chuộng của nhiều tín đồ trà. Khi rót trà, dòng nước chảy mềm mại suôn dòng đẹp mắt.
Ấm tử sa Đức Chung
Ấm tử sa Đức Chung là một trong những dáng ấm tử sa được giới thưởng trà đặc biệt yêu thích. Được thiết kế theo kiểu chuông với cấu trúc cân đối, ấm có vẻ ngoài mộc mạc, đơn giản. Tuy nhiên, bên trong ấm là kết quả của kỹ năng chế tác đỉnh cao trong nghệ thuật sản xuất ấm tử sa truyền thống. Nghệ nhân nổi tiếng nhất trong việc chế tác ấm Đức Trung là Thiệu Đại Hanh, người đã tạo ra những chiếc ấm với hình dáng trơn, kết cấu hài hòa, tỉ lệ ổn định và cấu trúc cân đối. Quan sát tổng thể, ấm tử sa Đức Chung hiện lên với sự hài hòa chân phương. Dù trải qua nhiều thế hệ và sự thay đổi của bàn tay nghệ nhân hiện đại, ấm tử sa Đức Chung vẫn giữ được cái hồn, phong thái và hình dáng nguyên bản của nó.
Ấm Tử Sa Phỏng Cổ
Sẽ thật thiếu sót nếu trong danh sách các dáng ấm tử sa, chúng ta không nhắc đến dáng ấm Phỏng Cổ, một kiểu ấm nổi bật với lịch sử hưng thịnh vào thời nhà Thanh. Dáng ấm này được yêu thích bởi thiết kế độc đáo với bụng ấm lớn, cổ ấm cao. Phần nắp cùng đường mép ấm được chế tác khéo léo, ăn khớp hoàn hảo với nhau. Người Nhật đặc biệt yêu thích dáng ấm này vì bụng ấm lớn, thành mỏng và miệng rộng, rất thuận tiện cho việc pha chế các loại lục trà của Nhật. Một điểm cộng khác của dáng ấm Phỏng Cổ là dòng nước chảy dài và tròn như một sợi dây tạo nên sự đồng nhất và cân bằng trong tổng thể thiết kế. Khi nhìn từ trên xuống, bạn sẽ thấy núm, đường tròn của nắp, viền miệng và thân ấm hòa quyện vào nhau như những đường gợn sóng đồng tâm tạo nên vẻ đẹp tinh tế và hoàn hảo. Đây thực sự là một dáng ấm kinh điển, ghi dấu ấn sâu đậm trong lòng những người yêu trà.
Ấm Tử Sa Thạch Biều
Dòng ấm Thạch Biều ra đời vào thời Bắc Tống và được sáng tạo bởi Tô Đông Pha. Ban đầu, ấm này được gọi là Thạch Điều với từ "Điều" trong tiếng Trung có nghĩa là đồ vật có vòi và quai xách dùng để đun nước pha trà. Tô Đông Pha đã phát hiện rằng những chiếc ấm kim loại truyền thống có thể được thay thế bằng những chiếc ấm gốm, do đó ông đã sáng tạo ra những chiếc ấm “Điều” đầu tiên từ gốm. Sau ông thử nghiệm với đất tử sa, ông nhận thấy rằng các ấm làm từ đất tử sa pha trà rất ngon và từ đó, ấm Thạch Điều được mô phỏng lại bằng vật liệu này.
Về sau, dưới sự cải tiến của nhiều nghệ nhân, ấm Thạch Điều trải qua nhiều biến đổi đáng kể. Thân ấm được thiết kế theo cấu trúc kim tự tháp, với phần thân trên nhỏ và phần thân dưới phình ra đặt trên ba chân trụ vững vàng, trọng tâm hướng xuống. Vòi ấm thẳng và ngắn, hướng lên như chiếc đầu rồng tạo ra dòng nước chảy mạnh mẽ tuôn trào như thác khi rót trà.
Ấm Tử Sa Mỹ Nhân Kiên
Với hình dáng gợi cảm như bờ vai của thiếu nữ xuân thì, ấm tử sa Mỹ Nhân Kiên ẩn chứa bên trong vẻ trang nghiêm và quý phái đầy mê hoặc. Ấm được chế tác với các đường nét uyển chuyển và mềm mại tạo nên một tổng thể hài hòa. Điểm nhấn nổi bật nằm ở vị trí tiếp giáp giữa nắp và thân ấm, nơi không có gờ ngăn cách. Nhờ thiết kế này, khi vuốt nhẹ tay từ nắp xuống thân ấm, bạn sẽ cảm nhận được sự liền mạch hoàn hảo, như thể chiếc ấm được đúc ra từ một khối duy nhất mà không bị gợn. Đây chính là một trong những thách thức lớn nhất trong việc chế tác những chiếc ấm tử sa mỹ nhân kiên theo phương pháp thủ công. Với vẻ đẹp hoàn mỹ và yêu cầu kỹ thuật chế tác tinh tế, ấm tử sa mỹ nhân kiên đã trở thành một trong những mẫu ấm tử sa nổi tiếng và được ưa chuộng nhất trong giới yêu trà.