Trà cúc chi: Thức uống mát gan, ngủ ngon cho người già

Mỗi khi mùa hè gõ cửa, nắng nóng không chỉ mang theo sự oi ả mà còn khiến cơ thể đặc biệt là người cao tuổi dễ rơi vào trạng thái mệt mỏi, khó chịu, sinh ra hàng loạt triệu chứng như nóng gan, mất ngủ, hoa mắt, tăng huyết áp hay suy giảm miễn dịch. Trong bối cảnh ấy, một thức uống truyền thống nhưng đang dần trở lại như một liệu pháp tự nhiên đáng tin cậy là trà cúc chi loại trà được làm từ những bông hoa cúc nhỏ bé nhưng ẩn chứa nguồn dưỡng chất quý giá cho sức khỏe.

Cúc chi – Loài hoa “nhỏ mà có võ”

Cúc chi (tên khoa học: Chrysanthemum indicum), còn gọi là bạch cúc hay hoàng cúc tùy theo màu sắc, là loài hoa thường nở vào mùa thu tại các tỉnh miền Bắc như Hưng Yên, Hải Dương. Sau khi thu hái, hoa được sấy nhẹ để giữ nguyên mùi thơm, màu sắc và dược tính. Khác với hoa cúc to dùng để trang trí, cúc chi có kích thước nhỏ, cánh mỏng, vị hơi đắng nhưng hậu ngọt và tính mát cao, rất phù hợp để làm trà uống quanh năm, đặc biệt là vào mùa hè.

Trong Đông y, cúc chi được xếp vào nhóm thảo dược thanh nhiệt, giải độc, có tác dụng lương can minh mục (mát gan, sáng mắt), tiêu viêm, giải cảm. Đây chính là lý do vì sao trà cúc chi thường xuất hiện trong các toa thuốc chữa cảm nắng, đau đầu, mắt đỏ do gan nhiệt, hay mất ngủ vì khí huyết không điều hòa.

Mát gan, giải nhiệt, giải pháp từ thiên nhiên cho mùa hè

Gan là cơ quan quan trọng giúp lọc độc và điều hòa nhiều chức năng chuyển hóa trong cơ thể. Khi thời tiết nắng nóng kéo dài, chức năng gan dễ bị quá tải, dẫn đến hiện tượng nóng gan, nổi mụn, miệng khô, tiểu ít, mệt mỏi. Với người lớn tuổi, nguy cơ này càng cao do cơ thể suy yếu theo tuổi tác.

Trà cúc chi với tính mát và khả năng hỗ trợ thanh lọc gan là lựa chọn lý tưởng. Các hợp chất tự nhiên trong hoa như apigenin, luteolin và flavonoid có tác dụng chống viêm, hỗ trợ men gan hoạt động hiệu quả, đồng thời giúp làm mát cơ thể một cách dịu nhẹ, không gây sốc nhiệt như một số thức uống giải khát lạnh.

Nghiên cứu từ Viện Dược liệu Việt Nam từng ghi nhận, chiết xuất từ cúc chi có thể làm giảm men gan ALT và AST trong các mô hình chuột bị tổn thương gan, chứng tỏ khả năng bảo vệ tế bào gan khỏi stress oxy hóa và tổn thương do gốc tự do – một nguyên nhân dẫn đến suy giảm chức năng gan ở người lớn tuổi.

Sáng mắt, giảm mỏi mắt - Cứu tinh thời đại “màn hình”

Dù ở độ tuổi nghỉ hưu, nhiều người cao tuổi vẫn sử dụng điện thoại, máy tính bảng để đọc tin tức, gọi video với con cháu, hoặc xem phim giải trí. Việc tiếp xúc thường xuyên với ánh sáng xanh trong khi mắt đã lão hóa dễ khiến thị lực suy giảm, gây mỏi, khô và đau nhức mắt.

Trong Đông y, mắt được cho là “cửa sổ của gan”, do vậy việc dưỡng gan cũng đồng thời là cách để giữ cho đôi mắt khỏe mạnh. Trà cúc chi với vị thuốc cổ truyền “minh mục” từ lâu đã được dùng để chữa đau mắt đỏ, mờ mắt do gan nhiệt, hay viêm mí mắt nhẹ.

Ngoài ra, luteolin một flavonoid có trong cúc chi đã được chứng minh là giúp tăng tuần hoàn máu đến vùng mắt, giảm tình trạng căng cơ mắt và tăng cường sức bền thị giác, rất phù hợp cho người cao tuổi sống trong môi trường đô thị hiện đại.

An thần, cải thiện giấc ngủ cho tuổi già

Mất ngủ là một trong những vấn đề phổ biến ở người cao tuổi, đặc biệt vào mùa hè khi nhiệt độ cao khiến giấc ngủ bị chập chờn, hay tỉnh giấc giữa đêm. Trà cúc chi được xem là thức uống an thần tự nhiên nhờ khả năng làm dịu thần kinh, hạ nhiệt cơ thể và thư giãn tâm trí.

Theo một nghiên cứu đăng trên Journal of Ethnopharmacology, trà hoa cúc có thể ảnh hưởng tích cực đến hoạt động của GABA – chất dẫn truyền thần kinh giúp thư giãn và gây buồn ngủ. Từ đó, giúp người già ngủ sâu hơn, ít mộng mị hơn và cảm thấy tỉnh táo khi thức dậy.

Uống một tách trà cúc chi ấm vào buổi tối khoảng 1 tiếng trước khi ngủ là thói quen tốt để cải thiện giấc ngủ mà không cần dùng đến thuốc an thần, vốn dễ gây nhờn thuốc và tác dụng phụ.

Cách dùng trà cúc chi hiệu quả cho người cao tuổi

Cách pha: Hãm 3–5g hoa cúc chi khô với 200ml nước nóng (80–85°C) trong 5–7 phút. Có thể thêm vài lát cam thảo hoặc kỷ tử để tăng vị ngọt và bổ khí.

Thời điểm uống: Buổi sáng để thanh nhiệt, buổi tối để an thần. Không nên uống khi đói hoặc ngay sau khi ăn.

Lưu ý: Người có cơ địa hàn, hay lạnh bụng nên dùng với lượng nhỏ hoặc kết hợp với gừng. Không nên pha quá đặc hoặc dùng quá nhiều trong ngày.

Giữa những ngày hè oi bức, một ly trà cúc chi không chỉ giúp mát gan sáng mắt ngủ ngon, mà còn là một liệu pháp sống chậm, giúp người cao tuổi giữ gìn sức khỏe và cân bằng tinh thần. Đây không phải là loại trà đắt tiền hay hiếm có, mà là một kho báu thảo dược quen thuộc minh chứng cho sự giao thoa tinh tế giữa y học cổ truyền và nhu cầu sống khỏe thời hiện đại. Nếu bạn đang tìm một cách đơn giản nhưng hiệu quả để giúp ông bà, cha mẹ an yên hơn trong mùa nóng, hãy bắt đầu bằng việc pha một tách trà cúc chi mỗi ngày.