Với gần 24 nghìn héc-ta chè, sau sáp nhập, Thái Nguyên tiếp tục giữ vững vị trí số một cả nước về sản xuất chè. Sáu tháng đầu năm nay, giá trị thu được từ cây chè của tỉnh đạt khoảng 14,5 nghìn tỷ đồng, vượt cả năm 2024 tới 1,1 nghìn tỷ đồng. Đằng sau sự bứt phá này, chè đặc sản nổi lên như một “mũi nhọn” quan trọng, tạo nền tảng để hiện thực hóa khát vọng đưa cây chè trở thành ngành hàng tỷ đô.
Chè Tân Cương (Thái Nguyên) không chỉ nổi tiếng trong nước mà còn chinh phục thị trường quốc tế, trở thành niềm tự hào của nông nghiệp Việt Nam.
Từ “Đệ nhất danh trà” đến thương hiệu quốc tế
Từ nhiều thập niên, Thái Nguyên được tôn vinh là “Đệ nhất danh trà”. Nơi đây quy tụ những vùng chè đặc sản đã trở thành biểu tượng văn hóa và kinh tế. Tiêu biểu là Tân Cương, vùng đất có hơn 100 năm gắn bó cùng cây chè, với diện tích trên 1.000ha. Chè Tân Cương được người sành trà đánh giá cao nhờ hương thơm dịu, vị chát thanh đầu lưỡi, hậu ngọt sâu nơi cuống họng, để lại dư vị vấn vương.
Dưới góc độ khoa học, sự đặc biệt ấy được lý giải bởi điều kiện tự nhiên: bức xạ nhiệt hữu hiệu ở Tân Cương thấp hơn nhiều vùng khác, giúp búp chè tích lũy chất dinh dưỡng, gia tăng hợp chất tạo hương vị. Nhờ vậy, chè Tân Cương không chỉ nổi tiếng trong nước mà còn chinh phục thị trường quốc tế, trở thành niềm tự hào của nông nghiệp Việt Nam.
Không kém cạnh, La Bằng, vùng chè hơn 60 năm tuổi cũng sở hữu dấu ấn riêng biệt. Được nuôi dưỡng từ nguồn nước mát lành của dãy Tam Đảo, chè La Bằng khi pha cho nước sóng sánh màu mật ong, vị ngọt hậu đằm thắm, mang theo “tình đất, tình người” trung du. Ngoài ra, Trại Cài (Đồng Hỷ) nổi tiếng với hương cốm nồng nàn, hay Khe Cốc (Võ Nhai) với sợi trà đều tăm tắp, nước pha trong xanh, chát nhẹ quyện ngọt sâu… đều góp phần khẳng định danh tiếng chè đặc sản Thái Nguyên.
Giá trị vượt trội của chè đặc sản
Chính sự khác biệt về chất lượng đã nâng tầm giá trị chè đặc sản Thái Nguyên. Giá trà móc câu dao động 300–500 nghìn đồng/kg, trà tôm nõn khoảng 1 triệu đồng/kg, còn trà đinh đặc sản có giá tới 5 triệu đồng/kg. Đây là mức giá cao gấp nhiều lần chè đại trà, mang lại nguồn thu ổn định, giúp hàng vạn hộ nông dân có cuộc sống ấm no.
Những năm gần đây, nhiều địa phương mới cũng khẳng định vị thế nhờ chè đặc sản. Vùng chè Sông Cầu (Đồng Hỷ) mạnh dạn đưa giống chè Nhật, chè lai vào sản xuất, áp dụng tiêu chuẩn hữu cơ, VietGAP. Nhờ vậy, giá chè búp khô có thể đạt trên 1 triệu đồng/kg. Tại Văn Hán, nhờ thâm canh theo quy trình an toàn, nhiều hộ dân đã nâng giá bán chè lên gấp đôi, đưa sản phẩm thành món quà biếu sang trọng tại các đô thị lớn. Những thành công này chứng minh chè đặc sản chính là “chìa khóa vàng” để nâng cao giá trị gia tăng cho toàn ngành.
Cơ hội lớn, thách thức không nhỏ
Theo ông Nguyễn Tá, Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, Thái Nguyên có đầy đủ điều kiện thiên nhiên để phát triển chè đặc sản: đất giàu vi lượng, khí hậu ẩm mát, lượng mưa dồi dào. Hầu như vùng chè nào cũng có thể xây dựng thương hiệu riêng nếu được đầu tư đúng mức.
Chính quyền tỉnh đã và đang ban hành nhiều chính sách hỗ trợ: từ cung cấp giống chất lượng, tập huấn kỹ thuật, chứng nhận hữu cơ, VietGAP đến cấp mã số vùng trồng. Đây là “tấm hộ chiếu” quan trọng giúp chè Thái Nguyên mở rộng cửa vào các thị trường khó tính.
Tuy nhiên, phát triển chè đặc sản không chỉ dựa vào ưu đãi mà đòi hỏi tâm huyết của người trồng. Sản xuất chè cao cấp yêu cầu quy trình khắt khe, từ khâu chọn giống, chăm sóc, thu hái, chế biến đến bảo quản. Chỉ khi người nông dân gắn bó với nghề bằng cả trách nhiệm và sự sáng tạo, kết hợp khoa học và công nghệ, chè Thái Nguyên mới duy trì được chất lượng đồng nhất, củng cố niềm tin của khách hàng.
Mũi nhọn hướng tới thị trường tỷ đô
Khát vọng “tỷ đô” của Thái Nguyên không đơn thuần là mở rộng diện tích hay tăng sản lượng. Cốt lõi nằm ở việc nâng cao giá trị, khẳng định thương hiệu chè Việt Nam trên trường quốc tế. Trong đó, chè đặc sản chính là mũi nhọn chiến lược.
Bởi lẽ, mỗi tách trà đặc sản không chỉ là sản phẩm tiêu dùng, mà còn là kết tinh của thổ nhưỡng, khí hậu, bàn tay người thợ và bản sắc văn hóa vùng miền. Khi được chứng nhận quốc tế, khi gắn với câu chuyện văn hóa và niềm tự hào dân tộc, chè Thái Nguyên sẽ trở thành “đại sứ” đưa nông sản Việt chinh phục thế giới.
Với nền tảng truyền thống trăm năm, sự đồng hành của chính quyền, doanh nghiệp và người nông dân, cùng hướng đi đúng đắn lấy chè đặc sản làm mũi nhọn, Thái Nguyên hoàn toàn có cơ sở để hiện thực hóa mục tiêu tỷ đô. Con đường phía trước còn nhiều thử thách, nhưng mỗi bước đi hôm nay đang dần đưa cây chè Thái Nguyên trở thành biểu tượng nông nghiệp bền vững và niềm tự hào của Việt Nam trong kỷ nguyên hội nhập.