Trên những triền đồi thoai thoải của xã vùng cao Lợi Bác, tỉnh Lạng Sơn, sắc vàng rực rỡ của những vườn trà hoa vàng không chỉ làm bừng sáng cảnh quan núi rừng mà còn trở thành biểu tượng sống động của kinh tế xanh vùng cao, nơi phát triển nông nghiệp bền vững gắn liền với bảo tồn dược liệu quý. Hơn 15 năm trước, cây trà hoa vàng chỉ xuất hiện với vài chục gốc thử nghiệm, nhưng ngày nay, nó đã trở thành “cây làm giàu”, góp phần thay đổi bộ mặt nông thôn mới và nâng cao đời sống người dân Lợi Bác.
Cây trà hoa vàng bén rễ ở xã Lợi Bác từ năm 2009.
Cây trà hoa vàng bén rễ ở xã Lợi Bác từ năm 2009, khi một hộ gia đình mạnh dạn thử nghiệm trồng vài chục gốc trên triền đồi khô cằn. Điều kiện khí hậu mát mẻ quanh năm, độ cao lý tưởng cùng thổ nhưỡng giàu dinh dưỡng đã giúp cây phát triển mạnh mẽ, ra hoa ổn định và cho năng suất kinh tế cao. Hiệu quả bước đầu nhanh chóng tạo niềm tin và khích lệ các hộ dân mở rộng diện tích, biến những sườn đồi hoang sơ thành những vườn trà hoa vàng rực rỡ, vừa mang giá trị kinh tế, vừa giữ gìn cảnh quan tự nhiên.
Đến năm 2018, cây trà hoa vàng đã phủ kín nhiều triền đồi, mang lại nguồn thu ổn định cho hàng chục hộ sản xuất tại xã Lợi Bác. Nhận thấy tiềm năng to lớn của loại cây này, tháng 5/2022, Tổ hợp tác cây dược liệu Lợi Bác được thành lập với 9 thành viên trên diện tích 3,5 ha, nhằm phát triển sản phẩm đặc trưng, nâng cao giá trị hàng hóa và bảo tồn giống dược liệu quý. Tổ hợp tác không chỉ tập trung vào trồng trọt mà còn hoàn thiện quy trình chế biến khép kín, đầu tư máy sấy lạnh trị giá 400 triệu đồng, giúp bảo quản hoa khô đạt chất lượng cao, đáp ứng tiêu chuẩn OCOP 3 sao vào năm 2023.
Trà hoa vàng mang lại nguồn thu ổn định cho hàng chục hộ sản xuất tại xã Lợi Bác.
Bình quân mỗi năm, Tổ hợp tác chế biến khoảng 1,5 tấn hoa khô, bán với giá 1–2,5 triệu đồng/kg, mang lại doanh thu trên 1,5 tỷ đồng. Từ 3,5 ha ban đầu, đến nay vùng trồng trà hoa vàng đã mở rộng gấp đôi lên 7 ha, tạo việc làm và thu nhập từ 100–300 triệu đồng/năm cho mỗi thành viên. Những con số này không chỉ minh chứng hiệu quả kinh tế của cây dược liệu quý mà còn chứng tỏ tầm quan trọng của việc tổ chức sản xuất tập trung, ứng dụng khoa học kỹ thuật và hình thành chuỗi giá trị bền vững.
Câu chuyện của nông dân Lợi Bác là minh chứng sống động cho việc bảo tồn dược liệu quý đồng thời phát triển kinh tế xanh. Ông Dương Trùng Hình, một thành viên Tổ hợp tác, chia sẻ: “Từ khi tham gia Tổ hợp tác, gia đình tôi được hướng dẫn kỹ thuật chăm sóc, sấy khô và bảo quản. Sản phẩm bán được giá cao, thu nhập mỗi năm hơn 150 triệu đồng, cuộc sống gia đình khấm khá hơn nhiều.” Không chỉ nâng cao thu nhập, mô hình còn giúp nông dân nhận thức được giá trị bảo tồn cây dược liệu, tạo động lực để tiếp tục phát triển kinh tế theo hướng bền vững.
Điểm nhấn của kinh tế xanh vùng cao không chỉ nằm ở hiệu quả kinh tế mà còn ở việc duy trì cân bằng sinh thái. Trà hoa vàng được trồng theo hướng hữu cơ, hạn chế sử dụng thuốc hóa học, bảo vệ đất đai và nguồn nước, đồng thời duy trì đa dạng sinh học trên các triền đồi. Việc này vừa nâng cao chất lượng sản phẩm, vừa giữ gìn môi trường sống trong lành cho cộng đồng địa phương, góp phần xây dựng một nông thôn hiện đại, thân thiện với thiên nhiên.
Vai trò của Tổ hợp tác và các cơ quan hỗ trợ cũng vô cùng quan trọng. Sự đồng hành của Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Lạng Sơn thông qua các chương trình hỗ trợ vốn vay ưu đãi, đào tạo nghề, chuyển giao khoa học kỹ thuật, xúc tiến thương mại và tư vấn pháp lý đã giúp các HTX và tổ hợp tác phát triển bền vững. Việc tập huấn về xây dựng thương hiệu, tiêu chuẩn OCOP và chuyển đổi số giúp sản phẩm trà hoa vàng dễ dàng tiếp cận thị trường lớn, từ tiêu thụ trong tỉnh đến Hà Nội, Bắc Ninh, và thậm chí hướng tới xuất khẩu trong tương lai.
Hành trình của trà hoa vàng Lợi Bác cũng là bài học quý về mô hình kinh tế xanh vùng cao: kết hợp bảo tồn nguồn gen quý với phát triển sản xuất hiệu quả, tổ chức tập thể, liên kết chuỗi giá trị và tận dụng hỗ trợ chính sách. Đây là minh chứng rằng phát triển nông nghiệp bền vững không chỉ là tăng năng suất hay thu nhập, mà còn là bảo tồn giá trị sinh thái, giữ gìn bản sắc địa phương và nâng cao chất lượng cuộc sống cộng đồng.
Nhìn từ xã Lợi Bác, hành trình trà hoa vàng là ví dụ sinh động cho cách nông thôn miền núi có thể chuyển mình: từ những gốc cây thử nghiệm trở thành sản phẩm kinh tế, từ nông dân tự phát triển thành tổ hợp tác chuyên nghiệp, và từ nguồn lực bản địa trở thành hàng hóa có thương hiệu, có giá trị thị trường. Nó chứng minh rằng kinh tế xanh vùng cao không chỉ là khái niệm mà là hành động thực tiễn, nơi lợi ích kinh tế, xã hội và sinh thái hòa quyện, mở ra viễn cảnh nông thôn mới giàu bản sắc, hiện đại và bền vững.
Trà hoa vàng Lợi Bác, từ gốc cây thử nghiệm đến những vườn hoa rực rỡ trên triền đồi, chính là minh chứng sống động cho sự kết hợp hoàn hảo giữa bảo tồn dược liệu quý, phát triển kinh tế xanh và xây dựng nông thôn mới bền vững.