Nguồn gốc và huyền thoại về một dòng trà danh tiếng
Trà Ô long Thiết Quan Âm có nguồn gốc từ huyện Anxi, tỉnh Phúc Kiến, nơi được xem là “thánh địa” của các loại trà Ô long. Theo truyền thuyết, vào thế kỷ XVIII, một người nông dân nghèo tên Ngụy Ẩm (Wei Yin) mỗi ngày đều quét dọn và hương khói tại ngôi đền cổ thờ Quan Âm Bồ Tát. Một đêm, ông mơ thấy Quan Âm mách rằng phía sau ngôi đền có một bụi trà quý. Ông làm theo lời dạy, mang cây trà về trồng và nhân giống, từ đó dòng trà đặc biệt mang tên Thiết Quan Âm ra đời.
Tên gọi “Thiết Quan Âm” (Tie Guan Yin) mang hai lớp nghĩa: “Quan Âm bằng sắt”, tượng trưng cho sự cứng cỏi, bền bỉ của cây trà giữa thiên nhiên khắc nghiệt; và “trà của Quan Âm”, biểu trưng cho sự thanh khiết, từ bi và tinh tế trong hương vị. Từ vùng Anxi, Thiết Quan Âm nhanh chóng trở thành niềm tự hào của người Phúc Kiến, rồi lan tỏa sang Đài Loan, Nhật Bản và nhiều nước châu Âu.
Điều làm nên danh tiếng của Thiết Quan Âm không chỉ ở hương vị mà còn ở quy trình canh tác và chế biến tỉ mỉ đến khắt khe. Cây trà đâm chồi vào cuối tháng 3 hằng năm, bắt đầu thu hoạch từ đầu tháng 4 và có thể hái quanh năm. Mùa xuân cho năng suất cao, nhưng mùa thu lại cho hương thơm sâu và hậu vị đậm đà nhất được giới sành trà xem là “vụ vàng” của Thiết Quan Âm.
Sau khi hái, lá trà được làm héo tự nhiên, lắc lên men bán phần, sao nhẹ và sấy nhiều lần, tạo nên sắc lá cong xoắn như vỏ sò, tỏa mùi hương hoa lan quyến rũ. Đó là lý do Thiết Quan Âm được xếp vào nhóm trà Ô long bán lên men điển hình, kết hợp sự thanh dịu của trà xanh và chiều sâu của trà đen.
Mỗi ấm trà Thiết Quan Âm khi pha ra có màu nước vàng kim trong vắt, mùi hương hoa lan nhẹ phảng phất hạt dẻ rang, vị chát rất nhẹ và hậu ngọt sâu lan tỏa trong vòm miệng. Người thưởng trà thường nói: “Thiết Quan Âm có hồn của đá và hương của hoa” - một cách ví von tinh tế để nói về sự cân bằng hoàn hảo giữa mạnh mẽ và dịu dàng của dòng trà này.
Từ tách trà truyền thống đến xu hướng đồ uống hiện đại
Không chỉ được dùng trong nghi thức thưởng trà cổ điển, Thiết Quan Âm còn đang “hồi sinh” mạnh mẽ trong ngành đồ uống hiện đại. Tại Đài Loan, nơi được xem là thủ phủ của trà sữa, lá trà Thiết Quan Âm được sử dụng phổ biến trong các dòng trà sữa cao cấp, mang đến hương vị thanh mát và mùi thơm tự nhiên, khác biệt so với các loại trà đen truyền thống.
Nhiều thương hiệu nổi tiếng như HEYTEA, Gong Cha, Koi Thé đã chọn Thiết Quan Âm làm nguyên liệu chủ đạo cho những phiên bản giới hạn. Sự kết hợp giữa truyền thống và hiện đại giúp Thiết Quan Âm vượt qua giới hạn của một loại trà cổ, trở thành biểu tượng mới trong ngành F&B toàn cầu vừa sang trọng, vừa gần gũi với giới trẻ.
Ngày nay, Phúc Kiến và Đài Loan vẫn là hai vùng sản xuất Thiết Quan Âm hàng đầu thế giới, với hàng chục nghìn hecta chè và hàng trăm thương hiệu xuất khẩu. Các dòng trà cao cấp có giá từ 200 đến hơn 1.000 USD/kg, phản ánh giá trị kinh tế cao của sản phẩm này.
Tuy vậy, với người dân Phúc Kiến, Thiết Quan Âm không chỉ là hàng hóa – mà là một di sản văn hóa, một “báu vật của trời đất” thể hiện tinh thần tôn trọng tự nhiên và triết lý sống hài hòa của người Á Đông.
Câu chuyện của Thiết Quan Âm cũng truyền cảm hứng cho nhiều quốc gia trồng chè khác, trong đó có Việt Nam. Với những vùng chè nổi tiếng như Thái Nguyên, Tuyên Quang, Lâm Đồng, việc xây dựng thương hiệu chè đặc sản gắn với bản sắc địa phương là hướng đi giúp nâng cao giá trị và vị thế của trà Việt trên thị trường quốc tế.
Trải qua hơn hai thế kỷ, trà Ô long Thiết Quan Âm vẫn giữ nguyên sức hấp dẫn với người yêu trà toàn cầu. Ẩn sau mỗi chén trà là câu chuyện về tâm huyết, kỹ nghệ và niềm tôn kính thiên nhiên của người làm trà.
Trong thế giới trà phong phú hôm nay, Thiết Quan Âm không chỉ là một loại trà mà là một biểu tượng của tinh hoa phương Đông, nơi hương vị, triết lý và văn hóa gặp nhau trong từng giọt vàng sóng sánh.