Trà sen Việt Nam: Hành trình và giá trị văn hóa

Trà sen được ví như quốc túy của dân tộc, được người Việt yêu thích không chỉ vì tính độc đáo mà còn bởi sự kết hợp tinh túy từ thiên nhiên. Với danh hiệu "Thiên Cổ Đệ Nhất Trà", nó từ lâu đã được coi là sản phẩm thượng phẩm, trở thành món quà quý giá dành cho các vị vua. Nhưng trà sen xuất hiện từ khi nào? Văn hóa quanh trà sen ở Việt Nam như thế nào? Và quy trình pha trà sen Tây Hồ chuẩn bao gồm những bước nào? Hãy khám phá chi tiết trong bài viết dưới đây.

Giới thiệu về trà sen

Trà sen là một loại trà truyền thống đặc biệt của Việt Nam, nổi tiếng với hương thơm tinh khiết và vị ngọt ngào của hoa sen. Loại trà này được chế biến từ những búp trà xanh non, sau đó ướp cùng hoa sen tươi từ Hồ Tây, Hà Nội - nơi hoa sen có hương thơm dịu nhẹ và cánh hoa dày mịn. Quy trình ướp trà và hoa sen kéo dài từ vài ngày đến vài tuần, tạo nên hương vị trà tinh tế và thanh khiết. Trà sen không chỉ giúp giảm căng thẳng, mệt mỏi mà còn có tác dụng chống oxy hóa, hỗ trợ tiêu hóa và cải thiện giấc ngủ. Trà sen không chỉ là một thức uống mà còn là một phần của văn hóa trà Việt Nam, thường được dùng trong các buổi gặp gỡ, tiếp khách và các dịp lễ Tết. Thưởng thức trà sen là cách tuyệt vời để cảm nhận hương vị đặc trưng và khám phá văn hóa trà truyền thống của Việt Nam.

Ngoài sen ở Tây Hồ, hoa sen từ các vùng khác của Việt Nam cũng có những đặc điểm riêng biệt, tạo nên sự đa dạng và phong phú cho trà sen. Đồng Tháp nổi tiếng với những cánh đồng sen bát ngát, hoa sen ở đây có cánh to, màu sắc tươi sáng và hương thơm nhẹ nhàng, thanh khiết. Huế, vùng đất cố đô, có hoa sen nhỏ hơn nhưng mùi thơm đậm đà, màu sắc đậm nét, tạo nên hương vị trà đậm đà và sâu lắng, phản ánh nét tinh hoa của văn hóa trà cố đô. Nghệ An, với những đầm sen rộng lớn, sản xuất hoa sen có cánh dày và bền, mùi thơm ngát, nhẹ nhàng, mang lại hương vị trà thanh tao và dễ chịu. Mỗi vùng miền có điều kiện tự nhiên, khí hậu và thổ nhưỡng khác nhau, do đó hoa sen ở mỗi nơi cũng mang đến những trải nghiệm thưởng trà đặc sắc và phong phú, góp phần làm phong phú thêm văn hóa trà truyền thống của Việt Nam.

Thời gian ra đời trà sen

Trà sen, đặc biệt là trà sen Tây Hồ, có nguồn gốc từ lâu đời trong lịch sử văn hóa Việt Nam. Dù không có tài liệu cụ thể ghi chép chính xác thời điểm xuất hiện, nhưng trà sen đã được ghi nhận từ thời kỳ phong kiến, trong các triều đại nhà Lý, Trần và Lê. Dưới thời vua Tự Đức trà sen chỉ dùng trong những dịp đặc biệt hoặc ngày lễ của giới quý tộc, vua chúa.

Ngày nay trà sen được dùng phổ biến trong dân gian, đặc biệt ở các làng quê vào mùa hè khi sen nở rộ, với người dân vùng Tây Hồ, Hà Nội, nổi tiếng với nghệ thuật ướp trà sen. Trải qua nhiều thời kỳ, trà sen không chỉ được biết đến trong nước mà còn được giới thiệu ra thế giới, trở thành một sản phẩm du lịch văn hóa hấp dẫn. Trà sen không chỉ là một thức uống mà còn là biểu tượng của văn hóa và truyền thống Việt Nam, mang đậm hương vị và tinh hoa của đất trời.

Để làm trà sen những nghệ nhân làm trà sẽ loại bỏ từng cánh hoa mỏng manh một cách cực kỳ cẩn thận và đổ đầy trà xanh vào đó. Sau đó, bông hoa được đóng lại và các cánh hoa được buộc lại với nhau bằng dây thừng hoặc lụa mịn để chè xanh không bị khô và rụng. Lá trà xanh sẽ hấp thụ hương hoa nếu chúng được bao phủ bởi hoa sen suốt đêm.

Trà xanh và hương sen dịu nhẹ kết hợp với nhau tạo nên một mùi thơm dễ chịu. Vị ngọt tỏa ra một mùi thơm tuyệt đẹp, êm dịu. Pha trà sen là một quá trình phức tạp và đầy thử thách, đòi hỏi sự khéo léo tinh tế. Văn hóa  trà sen Việt Nam coi đó là đỉnh cao của mọi nỗ lực nghệ thuật.

Văn hóa trà sen của người việt

Đỉnh cao của văn hóa trà Việt là trà sen Hồ Tây. Mùa làm trà sen bắt đầu khi những búp sen hồng hé nở. Làm trà sen ở đây không hẳn vì thu nhập của người làm mà họ làm vì muốn bảo vệ nét văn hóa tinh tế của người Hà Nội.

Trong văn hóa thưởng trà của người Hà Nội, trà ướp hương sen Hồ Tây là một loại trà thượng hạng. Từ đó, với hương vị đất Hà Thành, kỹ thuật ướp trà sen Hồ Tây đã phát triển thành một nét đẹp văn hóa. 

Trà sen có giá trị vì nó đã được truyền tinh chất sống thơm của một bông sen trăm cánh. Phải trải qua kỳ công của những người làm trà sen nơi đây mới có thể thưởng thức được chén trà thơm quyện tinh hoa của đất trời. Trà sen Hồ Tây đã trở thành một thứ quà Hà Nội nổi tiếng, không phải ngẫu nhiên. Bởi mọi công đoạn chế biến đều cầu kỳ và chính xác nên trà sen là vô giá.

Quy trình pha trà sen Tây Hồ chuẩn

Bước 1: Sau khi loại bỏ lớp lá và cánh sen bên ngoài, ta có thể quan sát thấy trà ướp sen hơi ẩm, cánh trà to, còn nếu là trà chất lượng cao thì cánh trà vẫn còn khá ít sau khi trà được mở ra. Một hương vị chua nhẹ là kết quả của quá trình chế tạo và sàng lọc tỉ mỉ. Để chuẩn bị pha trà, chúng ta lấy hết trà ra khỏi hoa sen.

Bước 2: Bây giờ, ta cho trà vào ấm và pha một ít trà. Sau khi đun sôi nước, nên để nguội xuống nhiệt độ từ 90 đến 95 độ.

Bước 3: Trà đậm đà là nhờ nhiệt độ nước thích hợp, giúp trà không bị cháy khi cho nước sôi vào pha. Lúc này rót nước nóng vào ấm đã đựng sẵn trà, rót một dòng lớn để cánh trà phân bố đều trong ấm. Khi đến gần miệng ấm thì rót một luồng nhẹ để bọt chảy qua khe hở.

Bước 4: Trà sau đó được pha trong khoảng 10 giây, sau đó rót tất cả trà từ ấm vào bình được chỉ định. Chức năng của ấm là đảm bảo trà được pha đều, không có tách quá đậm hay quá nhạt. Trà xanh của chúng ta sẽ ngon hơn, không quá nồng và vẫn giữ được dược tính nhờ thời gian ngâm ít và nhiệt độ nước chuẩn.

Bước 5: Bây giờ chúng ta đổ đầy trà đã pha trong ấm trà vào các cốc. Mở nắp ấm trà sau khi bạn đã rót hết trà ra khỏi ấm, không đậy ấm trà. Sau đó, khuấy trà bằng que tre. Không nên dùng trà để hâm nóng tách trà tiếp theo bằng cách hãm trong ấm. Chúng ta tiếp tục đổ đầy nước vào ấm sau khi uống hết lượt trà đầu tiên; quy trình vẫn như vậy, nhưng đợt trà thứ hai cần thêm vài giây để ngâm.