Đẳng cấp trà “một phẩm một vị”
Trà Shan tuyết cổ thụ chủ yếu tập trung ở các tỉnh Hà Giang, Yên Bái, Lai Châu – Những nơi có điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng đặc biệt. Khác với trà trung du, những cây trà cổ thụ cao từ 5-15 mét, thân to bằng vòng tay người ôm, búp trà phủ lớp lông trắng muốt như tuyết - đặc trưng tạo nên cái tên “Shan tuyết”.
Người dân tộc Mông và Dao vẫn giữ gìn phương pháp hái trà truyền thống, thủ công qua bao thế hệ. Họ chỉ chọn những búp trà non nhất, tinh khiết nhất, hái bằng tay vào những buổi sáng sớm, khi mà sương còn đọng trên lá trà, giữ nguyên hương vị tươi mới và tinh khiết. Mỗi bước chế biến trà Shan đều được thực hiện một cách tỉ mỉ, đậm nét văn hóa và kinh nghiệm lâu đời của đồng bào nơi đây. Quy trình chế trà gồm nhiều công đoạn công phu, bắt đầu từ việc ủ héo, sao trà trên chảo gang bằng củi, vò trà bằng tay cho đến phơi sương – mỗi công đoạn đều đòi hỏi sự khéo léo và tinh tế của người làm trà.
Những người thợ chế trà phải có kinh nghiệm hàng chục năm để điều chỉnh từng yếu tố như nhiệt độ, độ ẩm, và thời gian sao cho đúng, để trà có thể giữ được hương vị độc đáo. Trà Shan mang trong mình một hương vị đặc biệt, từ vị chát dịu dàng nhẹ nhàng chuyển hóa thành ngọt hậu, quyến rũ. Hương hoa rừng thoang thoảng hòa quyện trong từng ngụm trà, tạo nên một cảm giác thư thái, dễ chịu. Nước trà trong vắt, mang màu vàng hổ phách, như một làn sóng dịu nhẹ cuốn theo những cảm xúc tinh tế của người thưởng thức. Mỗi ngụm trà đều như một trải nghiệm nghệ thuật, làm say đắm lòng người với hương vị tự nhiên, thuần khiết mà không phải trà nào cũng có được.
Trà Shan tuyết cổ thụ được xếp vào hàng cao cấp nhất nhờ ba yếu tố hiếm có. Thứ nhất là độ cao, cây trà hấp thụ tinh khí núi rừng, tích tụ nhiều amino acid và polyphenol, tạo nên hương vị đặc biệt và có lợi cho sức khỏe. Thứ hai là tuổi đời của cây, với những rễ cây trăm năm hút khoáng chất sâu trong lòng đất, giúp trà có hương vị đậm đà. Cuối cùng, trà Shan tuyết cổ thụ hoàn toàn thuần tự nhiên, không sử dụng phân bón hay thuốc trừ sâu, khiến lá trà dày và giàu dưỡng chất, mang đến một sản phẩm tinh khiết và bổ dưỡng. Chính những yếu tố này đã làm nên giá trị cao cấp của Trà Shan tuyết cổ thụ, khiến nó trở thành một lựa chọn được yêu thích của những người yêu trà.
Mùa xuân là thời điểm thu hoạch trà ngon nhất, đặc biệt là búp "tôm cong" (búp non chưa xòe lá). 1kg trà loại này có giá từ 3–10 triệu đồng, thậm chí lên đến 20 triệu đồng với trà cổ thụ trên 300 tuổi. Giới sành trà ví loại trà này như "rượu vang Pháp" – càng để lâu càng quý, hương vị biến đổi theo thời gian.
Nghệ thuật thưởng trà Shan tuyết
Để cảm nhận trọn vẹn tinh túy của trà Shan tuyết, nghệ nhân trà khuyên dùng nước suối đầu nguồn, ấm đất nung và pha ở nhiệt độ 85–90°C. Lần tráng đầu tiên chỉ để đánh thức lá trà, từ lần thứ hai mới thưởng thức. Nước trà đầu có hương tươi mát, nước thứ ba mới lộ rõ vị ngọt sâu và hương gỗ quý.
Không chỉ là thức uống, trà Shan tuyết còn mang lại nhiều lợi ích sức khỏe nhờ hàm lượng EGCG (chống oxy hóa) cao gấp 3 lần trà xanh thường, giúp giải độc, giảm mỡ máu và làm chậm lão hóa.
Trà Shan tuyết gắn liền với đời sống tâm linh của đồng bào dân tộc. Người Mông coi cây trà cổ là "linh mộc", mỗi mùa thu hoạch đều có lễ cúng tạ rừng. Tuy nhiên, biến đổi khí hậu và nạn chặt phá rừng đang đe dọa những cây trà cổ thụ. Nhiều dự án như "Bảo tồn gen trà Shan tuyết" đã được triển khai, kết hợp giữa khoa học và tri thức bản địa để giữ gìn di sản này.
Ngày nay, trà Shan tuyết không chỉ là niềm tự hào của người Việt mà còn chinh phục thị trường quốc tế. Mỗi tách trà thơm không chỉ kể câu chuyện về thiên nhiên hùng vĩ, mà còn là lời mời gọi trân quý những giá trị thuần khiết còn sót lại giữa thời đại công nghiệp.
"Uống một chén trà Shan tuyết, như uống cả tinh hoa đất trời Tây Bắc" – đó là cảm nhận chung của những người may mắn được thưởng thức món quà quý giá này.