Tại khuôn khổ Lễ hội Trà Quốc tế - World Tea Fest 2025, đặc biệt là thông qua các phiên thảo luận tại hội thảo quốc tế Tea Summit, bức tranh toàn cảnh về tương lai của ngành trà đã được phác họa rõ nét với những cơ hội bứt phá song hành cùng những thách thức cần vượt qua để phát triển bền vững.
Sức mạnh kết nối và trách nhiệm gìn giữ di sản văn hóa
Câu chuyện về trà không chỉ dừng lại ở những con số kinh tế khô khan mà khởi nguồn từ những giá trị nhân văn sâu sắc. Tuy nhiên, một thực tế đáng quan ngại đang diễn ra là cùng với sự biến đổi khí hậu khắc nghiệt, tình trạng già hóa dân số và sự suy giảm nhân lực tại nông thôn khi thanh niên rời bỏ nông nghiệp, văn hóa trà và tri thức về trà đang đứng trước nguy cơ phai nhạt dần. Chia sẻ về vấn đề này, ông Mori Kazuki, CEO Công ty Cổ phần Chè Lâm Đồng, đã đưa ra một góc nhìn đầy trăn trở nhưng cũng rất nhân văn. Ông cho rằng thế hệ đang sống trong thời đại này mang trên vai trọng trách phải tiếp nối, tái tạo và truyền lại những giá trị tinh túy nhất của trà cho thế hệ mai sau theo một cách thức phù hợp với tương lai.
Theo ông Mori Kazuki, xuyên suốt chiều dài lịch sử nhân loại, trà luôn đóng vai trò là chất xúc tác tạo nên những không gian đối thoại cởi mở, là biểu tượng của sự thấu hiểu và tình hữu nghị vượt qua mọi biên giới quốc gia. Trà sở hữu một sức mạnh kỳ lạ, đó là khả năng kết nối giữa con người với con người một cách tự nhiên và chân thành nhất. Dù có sự khác biệt về văn hóa, tôn giáo, quan điểm chính trị hay hệ giá trị sống, nhưng chỉ cần cùng nhau ngồi xuống bên chén trà nóng, rào cản dường như được xóa bỏ, con người trở nên mở lòng hơn để lắng nghe và thấu hiểu nhau. Chính vì vậy, việc xây dựng một môi trường làm việc hạnh phúc, đảm bảo đời sống vật chất và tinh thần cho những người làm trà là điều kiện tiên quyết để dòng chảy văn hóa này không bị đứt đoạn, tiếp tục kiến tạo sự thịnh vượng và hòa bình cho cộng đồng.
Cú hích từ xu hướng tiêu dùng vì sức khỏe
Bên cạnh giá trị văn hóa, động lực tăng trưởng mạnh mẽ nhất của ngành trà hiện nay đến từ sự thay đổi trong nhận thức về sức khỏe của người tiêu dùng toàn cầu. Nhu cầu sử dụng các sản phẩm có lợi cho sức khỏe, đặc biệt là các dòng chè cao cấp, chè pha lạnh tiện lợi đang gia tăng chóng mặt trên quy mô toàn cầu, trong đó thị trường Trung Quốc nổi lên như một điểm đến đầy tiềm năng. Tại sự kiện, bác sĩ Trần Ngô Phúc Quân, Giám đốc Vận hành Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Huế, đã cung cấp những phân tích khoa học thuyết phục về vai trò của trà như một thức uống chức năng. Ông cho biết trong lá trà chứa hơn 4.000 loại hoạt chất sinh học có tác động tích cực đến cơ thể con người, và thế giới đang ngày càng công nhận trà là một giải pháp tự nhiên để nâng cao sức khỏe. Mối liên hệ mật thiết giữa thói quen uống trà thường xuyên và tuổi thọ cao của người dân Nhật Bản là một minh chứng sống động cho giá trị này.
Xu hướng tiêu dùng mới này đang mở ra cơ hội vàng để thúc đẩy xuất khẩu cho các sản phẩm chè chất lượng cao của Việt Nam. Với lợi thế sở hữu các dòng chè xanh nổi tiếng mang hương vị nhẹ nhàng, cân bằng cùng các sản phẩm ướp hương độc đáo như chè sen, chè nhài, Việt Nam hoàn toàn có thể tạo ra sự khác biệt và gia tăng thị phần tại các thị trường lớn. Dự báo trong thời gian tới, thị phần chè Việt tại Trung Quốc sẽ tiếp tục mở rộng nhờ sự chuyển dịch thị hiếu của người tiêu dùng nước này sang các sản phẩm tốt cho sức khỏe.
Thách thức nâng tầm giá trị và bài toán thương hiệu
Mặc dù sở hữu tiềm năng to lớn, ngành trà Việt Nam vẫn đang phải đối mặt với bài toán nan giải về giá trị gia tăng. Ông Hoàng Vĩnh Long, Chủ tịch Hiệp hội Chè Việt Nam, đã đưa ra những số liệu đáng chú ý về vị thế của ngành chè nước nhà. Năm 2024, Việt Nam đứng thứ 5 thế giới về sản lượng và xuất khẩu, với hơn 146 nghìn tấn chè được đưa ra thị trường quốc tế, thu về hơn 256 triệu USD. Trong 10 tháng đầu năm 2025, đà tăng trưởng vẫn được duy trì với hơn 109 nghìn tấn xuất khẩu, trị giá gần 189 triệu USD. Tuy nhiên, một thực tế đáng buồn là giá trị chè xuất khẩu bình quân của Việt Nam vẫn còn thấp, chỉ bằng khoảng 65% so với mức giá bình quân của thế giới.
Nguyên nhân cốt lõi nằm ở việc phần lớn sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam vẫn dừng lại ở dạng nguyên liệu thô, chưa qua chế biến sâu và thiếu vắng những thương hiệu mạnh đủ sức cạnh tranh trên kệ hàng quốc tế. Thêm vào đó, ngành chè toàn cầu cũng đang đối mặt với những thách thức chung về môi trường, yêu cầu ngày càng khắt khe về tiêu chuẩn phát triển bền vững, biến động giá cả và rủi ro đối với các nông hộ sản xuất nhỏ lẻ. Để tháo gỡ điểm nghẽn này, ông Hoàng Vĩnh Long nhấn mạnh rằng các doanh nghiệp cần tập trung nguồn lực để nâng cao chất lượng sản phẩm theo các tiêu chuẩn an toàn quốc tế, đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ chế biến sâu và phát triển các dòng sản phẩm giá trị gia tăng như chè thành phẩm đóng gói, chè đặc sản mang đậm bản sắc vùng miền.
Việt Nam hiện có khoảng 128 nghìn ha diện tích trồng chè với sản lượng chè tươi đạt 1,2 triệu tấn mỗi năm. Ngành nông nghiệp đang nỗ lực chuyển đổi sang các giống chè mới cho năng suất và chất lượng cao hơn, đồng thời thúc đẩy xu hướng kết nối chặt chẽ giữa sản xuất và tiêu thụ. Chủ tịch Hiệp hội Chè Việt Nam khẳng định đầy lạc quan rằng nếu thực hiện tái cơ cấu đúng hướng, tập trung vào chất lượng thay vì số lượng, giá trị ngành chè Việt Nam hoàn toàn có thể tăng gấp đôi trong vòng 5 đến 7 năm tới. Đây là mục tiêu đầy tham vọng nhưng hoàn toàn khả thi nếu có sự đồng lòng của cả cộng đồng doanh nghiệp, người nông dân và các nhà hoạch định chính sách, đưa cây chè Việt Nam không chỉ là nguồn sinh kế mà còn là niềm tự hào quốc gia trên bản đồ nông sản thế giới.
Bảo An