Giữa cao nguyên B’Lao lộng gió, nơi những đồi trà phủ xanh từ triền núi xuống thung lũng, một cuộc chuyển mình âm thầm nhưng mạnh mẽ đang diễn ra. Lâm Đồng, thủ phủ trà nổi tiếng của Việt Nam, đang bước vào thời kỳ mới, nơi người trẻ nắm giữ vai trò định hình thị hiếu và nhu cầu thị trường. Và để không bị bỏ lại phía sau, các doanh nghiệp trà buộc phải thay đổi, từ canh tác, chế biến đến mẫu mã, công nghệ.
Máy nghiền tentra xuất khẩu.
Cuộc chuyển mình này không đến từ xu hướng nhất thời, mà từ sự thay đổi sâu sắc trong văn hóa tiêu dùng. Nếu như trước đây, những ấm trà nóng, hương vị đậm sâu được pha theo nghi lễ truyền thống là biểu tượng của ngành trà, thì nay giới trẻ lại tiếp cận trà theo cách khác: qua ly matcha sánh mịn, tách tentra dùng trong pha chế trà sữa, hay các sản phẩm thực phẩm, mỹ phẩm chiết xuất từ trà. Điều này tạo ra nhu cầu hoàn toàn mới, buộc ngành trà Lâm Đồng phải tái cấu trúc nếu muốn tiếp tục phát triển.
Ông Nguyễn Đức Sỹ, Giám đốc Công ty Trà Phú Sỹ tại Bảo Lộc, thừa nhận rằng ngành trà hôm nay đã bước sang “chương mới” so với 20 năm trước. Công ty của ông, vốn có kinh nghiệm trồng và chế biến trà từ năm 2008, giờ phải dành đến 70% sản lượng cho các dòng tentra và matcha, phục vụ nhóm khách hàng trẻ vốn quen thuộc với văn hóa trà hiện đại. “Nếu không thay đổi, doanh nghiệp sẽ bị đào thải khỏi thị trường”, ông Sỹ nói. Sự thẳng thắn này phản ánh thực tế chung: doanh nghiệp trà Lâm Đồng đã bước vào cuộc cạnh tranh mới, nơi sáng tạo và công nghệ là chìa khóa.
Tương tự, Công ty Trà Kim Điền, đại diện cho thế hệ thứ ba làm trà ở vùng Bảo Lâm, cũng đang chuyển mình mạnh mẽ. Bà Lại Quỳnh Dao, Giám đốc công ty, cho biết doanh nghiệp đã chuyển hướng từ sản xuất trà truyền thống sang trồng và chế biến trà theo công nghệ Nhật Bản, đặc biệt tập trung vào matcha chất lượng cao. Những vườn trà được phủ lưới đen để tăng hàm lượng diệp lục, những quy trình phơi trong bóng râm và kỹ thuật nghiền mịn bằng cối chuyên dụng cho thấy sự thay đổi toàn diện từ gốc đến ngọn. Với họ, sự trẻ hóa của thị trường không phải thách thức, mà là cơ hội.
Không chỉ Công ty Trà Phú Sỹ hay Công ty Trà Kim Điền, hàng loạt doanh nghiệp khác như Công ty Trà Tam Dương, Công ty Trà Gia Đạt Việt… cũng đang bước vào cuộc đổi mới. Lý do nằm ở sự dịch chuyển của thị trường toàn cầu. Ông Nguyễn Văn Nhâm, nguyên Trưởng Phòng Kinh tế Bảo Lộc, cho biết trà ô long từng chiếm ưu thế trong xuất khẩu, nhưng những năm gần đây thị trường quốc tế thay đổi mạnh, giá và sản lượng đều gặp khó. Trong khi đó, nhu cầu matcha và tentra tăng đều, không chỉ trong ngành đồ uống mà còn trong thực phẩm, mỹ phẩm. Điều này đặt ngành trà Lâm Đồng vào vị thế phải tính toán lại chiến lược dài hạn.
Sự thay đổi của ngành trà không diễn ra ngẫu nhiên. Bà Cao Thị Thanh, Phó Giám đốc Sở Công thương Lâm Đồng, cho biết ngành công thương đã sớm nhận thấy xu hướng tiêu dùng của giới trẻ từ cách đây 10–15 năm. Khi trà sữa trở thành hiện tượng toàn cầu, khi matcha xuất hiện trong bánh, trong kem, trong đồ uống và cả trong sản phẩm chăm sóc da, ngành trà truyền thống không thể đứng ngoài cuộc chơi. Vì vậy, tỉnh đã hỗ trợ các doanh nghiệp tiếp cận công nghệ mới, đặc biệt là các loại cối nghiền matcha cho sản phẩm mịn, thơm và giữ nguyên dưỡng chất.
Cùng với đó, ngành nông nghiệp cũng đồng hành trong việc hướng dẫn kỹ thuật canh tác chuyên biệt. Trà làm matcha khác hoàn toàn trà làm uống thông thường: nó đòi hỏi quy trình chăm sóc kỹ lưỡng, thu hoạch đúng thời điểm và chế biến trong điều kiện kiểm soát khắt khe. Điều này tạo ra tiêu chuẩn mới, giúp trà Lâm Đồng bước lên một nấc thang giá trị cao hơn.
Từ góc nhìn doanh nghiệp, sự đổi mới này không chỉ là đáp ứng nhu cầu mà còn là chiến lược sống còn. Bà Nguyễn Thị Thúy Huyền, Giám đốc Công ty Trà Gia Đạt Việt, khẳng định xuất khẩu matcha và tentra của công ty sang Nhật Bản, Nga, Đài Loan hiện vượt xa xuất khẩu trà ô long truyền thống. “Giới trẻ đã thay đổi cách sử dụng trà, và chúng ta phải thay đổi theo họ”, bà nói.
Điều đáng nói là xu thế trẻ hóa thị trường không khiến trà mất đi bản sắc vốn có. Ngược lại, nó mở ra một hướng tiếp cận mới: giữ lại tinh túy của trà, nhưng trình bày theo cách phù hợp với nhịp sống hiện đại. Một ly matcha chuẩn vị hay một gói tentra chất lượng cao vẫn mang trong mình hương vị của đất đỏ bazan, khí hậu cao nguyên và bàn tay người làm trà, chỉ là được kể bằng một ngôn ngữ mới, ngôn ngữ của thế hệ trẻ.
Ngày nay, khi bước chân vào các cửa hàng đồ uống hiện đại ở Việt Nam hay quốc tế, người ta dễ dàng bắt gặp những sản phẩm có nguồn gốc từ Lâm Đồng: matcha trong các loại latte, bột trà xanh trong bánh ngọt, hoặc các loại tentra dùng trong công nghệ thực phẩm. “Đó chính là minh chứng rõ nhất cho sự thay đổi đúng hướng”, bà Cao Thị Thanh nhận định. Bám sát xu thế, đổi mới công nghệ và làm chủ quy trình sản xuất hiện đại đã giúp trà Lâm Đồng mở rộng thị trường, nâng cao giá trị và bước vào cuộc cạnh tranh toàn cầu với vị thế mới.
Cuộc đổi mình của ngành trà Lâm Đồng không chỉ là sự chuyển dịch mang tính kinh tế, mà còn là bước tiến văn hóa. Nó cho thấy sự thích ứng linh hoạt của một ngành nghề truyền thống trước dòng chảy thị trường, đồng thời phản ánh vai trò ngày càng lớn của người trẻ trong việc định hình thói quen tiêu dùng. Khi những đồi trà xanh ngát ở Bảo Lộc, Bảo Lâm tiếp tục nở ra những hướng phát triển mới, ngành trà Lâm Đồng đang tự tin bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên mà người trẻ là trung tâm của mọi đổi thay.