Từ đam mê đất rừng đến mô hình nông nghiệp xanh nơi “núi cao thuốc quý”

Khao khát, bản lĩnh thành quyết tâm xây dựng doanh nghiệp

Tình cờ tham dự một hội thảo về chiến lược phát triển miền Tây Nghệ An, anh Phan Xuân Diện nhận ra tiềm năng đặc biệt của vùng đất Con Cuông – nơi khí hậu, thổ nhưỡng và nguồn gen bản địa rất thích hợp để phát triển cây dược liệu quý. Anh trăn trở: “Nếu bà con có nguồn thu nhập ổn định từ chính đất rừng quê mình, họ sẽ không còn phải vào rừng khai thác lâm sản nữa.”

Từ suy nghĩ ấy, mô hình Công ty Dược liệu Pù Mát ra đời, do anh Diện làm Chủ tịch HĐQT kiêm Giám đốc. Trên con đường dẫn vào khu trồng và chế biến, anh chỉ cho chúng tôi tuyến bê tông dài gần hai cây số cùng hệ thống điện mới kéo vào và nói: “Đây là sự đồng hành thật sự của chính quyền với doanh nghiệp.”

Câu chuyện về con đường ấy là minh chứng cho cách chính quyền và người dân cùng bắt tay kiến tạo nông nghiệp xanh. Ông Vi Văn Sơn, nguyên Chủ tịch UBND huyện Con Cuông, từng thuyết phục Hội đồng huyện phê duyệt dự án, bởi ông hiểu rằng: đầu tư cho hạ tầng không chỉ giúp doanh nghiệp “đứng chân” vững vàng, mà còn mở ra hướng đi mới cho bản làng miền Tây xứ Nghệ.

Từ đề án phát triển cây dược liệu ở Con Cuông, anh Phan Xuân Diện có cơ hội đi nhiều nơi, học hỏi kinh nghiệm trồng dược liệu khắp cả nước. Anh nhận ra, vùng đất miền Tây Nghệ An không chỉ phù hợp về khí hậu, thổ nhưỡng mà còn cho ra những loại dược liệu có hóa tính cao, chất lượng vượt trội, như cà gai leo, dây thìa canh, giảo cổ lam thiên nhiên… những “báu vật” của núi rừng Pù Mát.

Thế nhưng, để biến ý tưởng thành hiện thực, anh Diện đã phải đưa ra quyết định khiến nhiều người bất ngờ. Năm 2007, anh viết đơn xin nghỉ việc. Khi ấy, anh đang là Phó Trưởng phòng Nông nghiệp huyện Con Cuông, vị trí mà nhiều người mơ ước. Đồng nghiệp ngạc nhiên, lãnh đạo khuyên nên cân nhắc, còn bạn bè thì can ngăn. Ai cũng cho rằng, rời bỏ “biên chế nhà nước” là bước đi liều lĩnh.

“Thú thực, lúc đó tôi cũng chông chênh lắm,” anh nhớ lại. “Hai con còn nhỏ, kinh tế gia đình eo hẹp, vốn liếng chẳng có bao nhiêu, lại không biết bắt đầu từ đâu. Nhưng nghĩ đến bà con vùng cao, đến những cánh rừng Pù Mát cần được gìn giữ, tôi tự nhủ phải thử.”

Và thế là, anh chọn bắt đầu lại – ra khỏi ngành, bước vào con đường khởi nghiệp giữa đại ngàn.

Chính quyền đồng hành cùng doanh nghiệp

“Tôi không cô đơn,” anh Phan Xuân Diện nói khi nhớ lại những ngày đầu bắt tay xây dựng dự án dược liệu giữa rừng Pù Mát. Ngay từ ý tưởng đầu tiên, anh đã nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ từ ông Vi Văn Sơn, khi đó là Chủ tịch UBND huyện Con Cuông. Ông Sơn mong muốn địa phương có một sản phẩm đặc trưng vùng miền, vừa thu hút du khách, vừa tạo sinh kế bền vững để người dân không còn phải vào rừng khai thác lâm sản.

Từ quyết tâm chung ấy, con đường bê tông dài gần hai cây số được mở thẳng vào khu trồng và sản xuất dược liệu – một biểu tượng của sự đồng hành giữa chính quyền và doanh nghiệp. Tỉnh Nghệ An cũng hỗ trợ 30% nguồn vốn đầu tư, tổ chức các lớp tập huấn kỹ thuật, hội thảo chia sẻ kinh nghiệm, giúp dự án có nền tảng vững chắc ngay từ đầu.

Đặc biệt, bà con bản Quyết Tiến (xã Chi Khê) đã tự nguyện nhường lại phần đất rừng vùng đệm – vốn chỉ là rẫy hoang truyền đời, trồng lúa không hiệu quả, trồng sắn chẳng đáng công để cùng anh Diện xây dựng mô hình dược liệu xanh.

“Đam mê thì làm thôi,” anh Phan Xuân Diện cười, nhớ lại những ngày đầu khởi nghiệp đầy gian nan. Trồng cây đã khó, nhưng sản xuất mới thật sự là thử thách - bởi đó là câu chuyện của công nghệ, của kỹ thuật, và của những đêm mày mò học hỏi không ngừng.

“Doanh nghiệp mới thành lập, ai cũng mặc cảm,” anh kể. “Khi có sản phẩm rồi, đem đi giới thiệu, giao hàng, không ai biết đến, chẳng ai tin tưởng. Thiếu truyền thông, thiếu thương hiệu, mình chỉ biết kiên trì, vừa làm vừa giới thiệu từng chút một.”

Khó khăn nối tiếp khó khăn. Nguồn vốn eo hẹp, nhà xưởng và máy móc cần đầu tư lớn. “Tỉnh hỗ trợ 30% chi phí, ví dụ công trình 10 tỷ thì Nhà nước giúp 3 tỷ, còn lại 7 tỷ phải tự vay,” anh nói rồi đưa tay chỉ quanh. “Các anh xem, cơ ngơi này đều từ nợ mà thành đấy!”

Giữa câu chuyện, anh dẫn chúng tôi ra khu trồng. Không khí trong lành, hơi mưa lất phất phủ lên những luống dược liệu xanh mướt. Cà gai leo, dây thìa canh, giảo cổ lam… vươn lên thẳng tắp trên triền đồi, mơn mởn sức sống. Mảnh đất từng là rẫy hoang nay đã hóa thành vùng dược liệu xanh ngút mắt, như lời khẳng định cho niềm tin: đam mê đủ lớn sẽ biến gian khó thành mùa xanh hy vọng.

Doanh nghiệp tâm nguyện đáp ứng lòng tin

Anh Phan Xuân Diện nhớ lại: “Thời gian đầu, chúng tôi gặp rất nhiều khó khăn trong quản trị và kinh doanh. Khi ấy chỉ có vài ba người, tự chặt, tự vác, tự làm mọi việc.” Giờ đây, sau gần hai thập kỷ, Công ty Dược liệu Pù Mát đã có 24 cán bộ, nhân viên, hệ thống máy móc hiện đại, tự động hóa gần như hoàn toàn.

“Chúng tôi luôn tâm niệm phải làm sao để xứng đáng với sự quan tâm, hỗ trợ của Nhà nước,” anh Diện chia sẻ. Nhờ được hỗ trợ 100% kinh phí chuyển giao công nghệ, cơ sở đã từng bước phát triển ổn định, đến nay 15 sản phẩm của doanh nghiệp đạt chuẩn OCOP, trong đó 13 sản phẩm 4 sao và 2 sản phẩm 3 sao. Mục tiêu đến năm 2027, anh Diện và cộng sự đặt quyết tâm xây dựng sản phẩm OCOP 5 sao quốc gia - trà hòa tan cà gai leo, một dòng sản phẩm chủ lực mang thương hiệu miền Tây xứ Nghệ.

Hiện công ty đã hoàn thiện dây chuyền khép kín từ sơ chế, rửa, cắt, sấy đến sản xuất thành phẩm như túi lọc, cao viên hoàn, trà hòa tan, đáp ứng tiêu chuẩn an toàn và chất lượng.

Không chỉ dừng ở lợi nhuận, anh Diện xác định phát triển doanh nghiệp phải gắn liền với trách nhiệm cộng đồng. “Doanh nghiệp có thu nhập thì người dân cũng phải có thu nhập,” anh nói. Công ty hiện có 24 nhân sự, chủ yếu là người địa phương, với mức lương 7–10 triệu đồng/tháng, đồng thời liên kết với 69 hộ gia đình trồng dược liệu tại các xã Chi Khê, Yên Khê, Châu Khê và Thạch Ngàn. Doanh nghiệp cam kết thu mua đúng giá, theo thỏa thuận từ đầu năm, giúp bà con yên tâm canh tác, không phải vào rừng phát nương, góp phần bảo vệ vùng đệm Vườn quốc gia Pù Mát.

Bên cạnh hoạt động sản xuất, công ty còn tích cực tham gia các chương trình an sinh xã hội, hỗ trợ người dân khắc phục hậu quả bão lụt, và đặc biệt là nhận đỡ đầu ba trẻ mồ côi trong 5 năm, mỗi cháu 1,5 triệu đồng/tháng.

Chia tay vợ chồng doanh nhân Phan Xuân Diện và Hồ Thị Ái, chúng tôi mang theo niềm cảm phục về ý chí, nghị lực và khát vọng vươn lên của họ giữa đại ngàn miền Tây xứ Nghệ. Với anh chị, trồng cây dược liệu không chỉ là câu chuyện làm kinh tế, mà còn là cách giữ rừng, giữ đất và gìn giữ sinh kế cho cộng đồng nơi vùng đệm Vườn quốc gia Pù Mát.

Từ những luống cà gai leo, dây thìa canh, giảo cổ lam xanh mướt trên triền đồi, Công ty CP Dược liệu Pù Mát đã tạo dựng thương hiệu uy tín, sản xuất theo tiêu chuẩn GACP-WHO, với hệ thống nhà xưởng, thiết bị hiện đại, được Bộ Y tế cấp chứng nhận cơ sở đủ điều kiện an toàn thực phẩm (22/12/2017). Các sản phẩm của công ty không chỉ được Bộ Y tế xác nhận là “Thực phẩm bảo vệ sức khỏe”, mà còn được Bộ Công Thương vinh danh là “Sản phẩm nông nghiệp, nông thôn tiêu biểu cấp khu vực năm 2018.”

Giữa miền “núi cao thuốc quý,” vợ chồng anh Diện – chị Ái vẫn miệt mài gieo trồng không chỉ cây dược liệu, mà còn gieo niềm tin vào con đường phát triển xanh, bền vững, nơi mỗi tấc đất rừng đều nở hoa của khát vọng và tri ân.

Quốc Khánh, Nguyệt Hằng, Cát Tường (Văn phòng Bắc Trung Bộ)