Cuối năm luôn là khoảng thời gian sôi động, rộn ràng với chuỗi lễ hội, tiệc tất niên và những cuộc sum họp ấm cúng của gia đình, bạn bè. Từ các tuyến phố rực rỡ ánh đèn, trung tâm mua sắm đông vui cho đến mâm cơm đoàn viên, không khí lễ hội hiện diện ở khắp nơi, mang theo cảm giác hân hoan và sẻ chia.
Trong nhịp sống ấy, các loại đồ uống có vị ngọt như nước ngọt, trà sữa, nước ép đóng hộp hay nước trái cây pha sẵn trở thành lựa chọn quen thuộc nhờ sự tiện lợi, màu sắc bắt mắt và hương vị dễ thưởng thức. Những sản phẩm này góp phần tạo nên sự hứng khởi cho các buổi gặp gỡ, đồng thời phù hợp với nhiều lứa tuổi, từ người lớn đến trẻ em.
Tuy nhiên, phía sau sự hấp dẫn về hình thức và hương vị là những tác động lâu dài đến sức khỏe cần được quan tâm. Việc sử dụng thường xuyên các loại đồ uống nhiều đường có thể âm thầm ảnh hưởng đến thể trạng nếu không được kiểm soát hợp lý, khiến không ít người chỉ nhận ra tầm quan trọng của việc lựa chọn đồ uống phù hợp khi cơ thể đã phát đi những tín hiệu cảnh báo.
Đường là thành phần phổ biến trong các loại đồ uống có vị ngọt, mang lại nguồn năng lượng nhanh cho cơ thể nhưng hầu như không cung cấp vitamin hay khoáng chất thiết yếu. Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), lượng đường bổ sung mà một người trưởng thành nên tiêu thụ mỗi ngày không quá 25g. Trong khi đó, chỉ một lon nước ngọt thông thường đã chứa khoảng 35–40g đường, tương đương 7–10 thìa cà phê, vượt mức khuyến nghị ngay trong một lần sử dụng.
Khi cộng dồn với lượng đường từ bánh kẹo, mứt Tết, bánh chưng, bánh nướng và các món tráng miệng quen thuộc trong dịp lễ, tổng lượng đường nạp vào cơ thể có thể cao hơn đáng kể so với nhu cầu thực tế. Việc tiêu thụ nhiều năng lượng “rỗng” trong thời gian ngắn không chỉ ảnh hưởng đến cân nặng mà còn làm gia tăng nguy cơ rối loạn chuyển hóa nếu duy trì kéo dài.
Các loại đồ uống nhiều đường cũng tác động trực tiếp đến cơ chế điều hòa năng lượng của cơ thể. Khi đường huyết tăng nhanh, cơ thể phải điều chỉnh bằng cách tiết insulin. Nếu tình trạng này lặp lại thường xuyên, khả năng đáp ứng của cơ thể có thể suy giảm theo thời gian, ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa và cân bằng năng lượng. Bên cạnh đó, việc tiêu thụ quá nhiều đường còn liên quan đến những thay đổi không có lợi cho hệ tim mạch và chức năng trao đổi chất.
Đáng lưu ý, trẻ em và thanh thiếu niên là nhóm dễ hình thành thói quen sử dụng đồ uống ngọt do hương vị dễ uống và hình thức hấp dẫn. Nếu không được định hướng phù hợp, việc sử dụng thường xuyên các loại đồ uống này có thể ảnh hưởng đến sức khỏe răng miệng, thể trạng và thói quen ăn uống về lâu dài, cũng như tác động gián tiếp đến khả năng tập trung và sinh hoạt hàng ngày.
Không chỉ tác động đến thể chất, các loại đồ uống có vị ngọt còn ảnh hưởng đáng kể đến tâm lý người sử dụng. Khi thưởng thức nước ngọt, trà sữa hay đồ uống pha sẵn, cơ thể có xu hướng tạo ra cảm giác hưng phấn, dễ chịu trong thời gian ngắn, giúp tinh thần trở nên phấn chấn và tỉnh táo hơn. Chính cảm giác tích cực tức thời này khiến nhiều người có xu hướng tìm đến đồ uống ngọt như một cách “nạp năng lượng nhanh”.
Tuy nhiên, hiệu ứng này thường không kéo dài. Sau một khoảng thời gian ngắn, cơ thể có thể xuất hiện cảm giác mệt hơn hoặc mong muốn tiếp tục sử dụng đồ uống có vị ngọt. Nếu lặp lại thường xuyên, thói quen này dễ hình thành một vòng tiêu dùng khó nhận biết, tác động đến cảm xúc, sự tập trung và lựa chọn đồ uống hàng ngày. Trẻ em, thanh thiếu niên và cả người trưởng thành trong môi trường làm việc căng thẳng là những nhóm dễ chịu ảnh hưởng bởi cơ chế này.
Trong dịp lễ, Tết, những yếu tố tâm lý càng trở nên rõ nét hơn. Không khí vui tươi, các chương trình khuyến mãi, hình thức mua theo combo hoặc tặng kèm sản phẩm khiến việc lựa chọn và sử dụng đồ uống trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết. Việc chuẩn bị sẵn đồ uống để tiếp khách, phục vụ tiệc gia đình là thói quen phổ biến, nhưng nếu không được cân nhắc hợp lý, lượng đồ uống tiêu thụ có thể vượt quá nhu cầu thực tế.
Bên cạnh đó, đồ uống ngọt còn gắn với những thói quen văn hóa quen thuộc trong dịp lễ. Nhiều gia đình xem nước ngọt, trà sữa hay nước ép đóng hộp như một phần của sự chu đáo khi tiếp khách, hay một cách tạo thêm không khí vui vẻ cho các buổi sum họp. Trẻ em thường được dùng đồ uống ngọt như phần thưởng, trong khi người lớn lựa chọn các loại đồ uống có vị ngọt để duy trì sự tỉnh táo trong những cuộc gặp gỡ kéo dài. Khi những thói quen này lặp lại qua nhiều năm, việc kiểm soát lượng đường nạp vào cơ thể trở nên khó khăn hơn, từ đó tạo ra những tác động tích lũy cần được quan tâm đúng mức.
Để giữ gìn sức khỏe trong mùa lễ hội, các chuyên gia dinh dưỡng khuyến nghị nên ưu tiên những lựa chọn đồ uống đơn giản và tự nhiên như nước lọc, nước ép trái cây tươi không thêm đường hoặc các loại đồ uống tự pha từ nguyên liệu quen thuộc tại nhà. Trong trường hợp vẫn muốn thưởng thức đồ uống có vị ngọt, việc kiểm soát khẩu phần là yếu tố quan trọng: sử dụng với tần suất hợp lý, tránh uống nhiều lần trong ngày và chú ý cân đối cùng các bữa ăn. Bên cạnh đó, đọc kỹ thông tin dinh dưỡng trên nhãn sản phẩm sẽ giúp người tiêu dùng chủ động hơn trong việc lựa chọn, nắm rõ lượng đường, năng lượng và các thành phần đi kèm.
Những điều chỉnh nhỏ trong thói quen hàng ngày có thể mang lại lợi ích tích lũy lâu dài cho sức khỏe. Chẳng hạn, bổ sung nước lọc sau khi dùng đồ uống ngọt, giảm dần tần suất sử dụng trà sữa hay nước ngọt, hoặc duy trì vận động nhẹ nhàng sau các bữa tiệc đều góp phần giúp cơ thể cân bằng năng lượng tốt hơn. Đối với trẻ em, vai trò định hướng của gia đình đặc biệt quan trọng. Việc khuyến khích trẻ uống nước lọc, nước ép tươi và hạn chế sử dụng đồ uống ngọt như một hình thức “thưởng” sẽ giúp hình thành thói quen ăn uống lành mạnh ngay từ sớm, tạo nền tảng tích cực cho sức khỏe lâu dài.
Bên cạnh việc lựa chọn đồ uống hợp lý, duy trì chế độ ăn cân bằng trong các bữa chính cũng đóng vai trò quan trọng. Ưu tiên thực phẩm giàu chất xơ, protein và vitamin giúp cơ thể ổn định năng lượng, hạn chế những tác động không mong muốn từ việc tiêu thụ đường. Việc tránh dùng quá nhiều đồ ngọt ngay trước bữa ăn, đặc biệt với trẻ em, sẽ giúp duy trì cảm giác ngon miệng, đồng thời góp phần cân đối dinh dưỡng và năng lượng nạp vào mỗi ngày.
Dịp cuối năm và Tết là khoảng thời gian để tận hưởng niềm vui sum họp, sẻ chia bên gia đình và bạn bè. Tuy nhiên, vị ngọt từ các loại đồ uống nếu không được sử dụng hợp lý có thể ảnh hưởng đến sự cân bằng của cơ thể. Khi hiểu rõ những tác động lâu dài của việc tiêu thụ đường đối với thể chất, tâm lý và thói quen sinh hoạt, mỗi người sẽ dễ dàng đưa ra những lựa chọn phù hợp hơn cho bản thân và gia đình.
Giữ gìn sức khỏe trong mùa lễ hội không đồng nghĩa với việc từ bỏ niềm vui, mà là biết cách thưởng thức một cách chừng mực. Bước sang năm mới với thể trạng ổn định, tinh thần tỉnh táo và thói quen ăn uống lành mạnh chính là nền tảng vững chắc để tận hưởng trọn vẹn cuộc sống và dành những điều tốt đẹp nhất cho những người thân yêu.
Xuân Thanh