Thống kê của Văn phòng Thông báo và Điểm hỏi đáp quốc gia về Vệ sinh Dịch tễ và Kiểm dịch Động thực vật Việt Nam (SPS Việt Nam) cho thấy, trong 6 tháng đầu năm, Việt Nam đã ghi nhận sự gia tăng bất thường về số lượng cánh báo vi phạm an toàn thực phẩm từ thị trường Liên minh châu Âu (EU), với tổng cộng 57 cảnh báo, tăng hơn 80% so với cùng kỳ năm ngoái.
Sự gia tăng này dẫn đến việc EU tăng cường tần suất kiểm tra biên giới đối với nông sản xuất khẩu từ Việt Nam. Hiện tại, 4 mặt hàng nông sản phải chịu sự kiểm soát nghiêm ngặt hơn, bao gồm thanh long (30%), ớt (50%), đậu bắp (50%) và sầu riêng (10%).
Theo ông Đăng Phúc Nguyên, Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam (Vinafruit), mỗi năm EU chi khoảng 35 tỷ Euro nhập khẩu rau quả, là thị trường tiêu thụ rau quả lớn nhất trên thế giới hiện nay. Thời gian qua, xuất khẩu nông sản của Việt Nam sang EU tăng đáng kể, song hiện chỉ đứng thứ 27 trong số các nước xuất khẩu rau quả vào EU với thị phần khiêm tốn 1%.
Điều đáng nói, nhiều sản phẩm nông sản Việt Nam xuất sang EU thiếu tính đồng nhất. Tình trạng không đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, tồn dư thuốc bảo vệ thực vật, hàm lượng kim loại nặng… vẫn còn là nút thắt lớn. Một số mặt hàng rau quả của Việt Nam xuất khẩu vào EU như: Ớt, rau húng, quế, thanh long… đã bị cảnh báo nhiều lần về về mặt chất lượng.
Đại diện Vinafruit cho biết rằng các quy định xử phạt về an toàn thực phẩm và an toàn sinh học của EU hiện đang ngày càng trở nên nghiêm ngặt. Hàng hóa không tuân thủ các yêu cầu nhập khẩu của EU có thể đối mặt với nguy cơ bị trả lại hoặc bị tiêu hủy tại chỗ. Trong một số trường hợp nếu tần suất vi phạm cao, EU có thể áp dụng biện pháp kiểm soát chặt như tăng tần suất, tỷ lệ kiểm tra, thậm chí cấm nhập khẩu vào thị trường EU một thời gian. Đã có thời điểm EU đưa ra cảnh báo sẽ cấm các mặt hàng rau quả của Việt Nam nếu phát hiện đủ 5 lô hàng không đảm bảo.
Theo Cục Bảo vệ thực vật - Bộ NN&PTNT, nguyên nhân làm tăng mức độ cánh báo nông sản Việt Nam nhập khẩu vào EU là do nhiều doanh nghiệp xuất khẩu chưa thực sự tuân thủ các quy định của nhà nhập khẩu. Ngoài ra, theo thói quen, người sản xuất ở một số nơi còn chưa có biện pháp, kế hoạch sử dụng các loại thuốc bảo vệ thực vật, thuốc kháng sinh, phân bón không đúng hướng dẫn. Do đó, để hạn chế các vi phạm ngay cả sản xuất và doanh nghiệp cần quan tâm các quy định, chuẩn hóa ngay từ vùng trồng, đến quy trình sản xuất và xuất khẩu.
Nếu không có giải pháp kịp thời, nông sản thực phẩm và thủy sản xuất khẩu của Việt Nam có nguy cơ bị tăng cường kiểm tra biên giới theo quy định của EU, ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu và tăng cường sự cạnh tranh trên thị trường quốc tế.
Cục Bảo vệ thực vật cho biết, hiện EU luôn rà soát và sửa đổi thường xuyên các quy định, các doanh nghiệp xuất khẩu trong thời gian tới, trước khi dự định xuất hàng nên truy cập vào các trang thông tin để cập nhật, rà soát lại các quy định để nắm thông tin chính xác hơn, hạn chế rủi ro trong hoạt động xuất khẩu.
Mới đây, Văn phòng SPS Việt Nam vừa nhận được thông báo của Ban thư ký Ủy ban SPS Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) về việc EU lấy ý kiến Thành viên WTO đối với các thông báo dự thảo biện pháp SPS. Theo đó, tùy từng sản phẩm, EU đề xuất mức dư lượng tối đa (MRL) theo ngưỡng thiết lập, tăng, giảm, đặc biệt có mức MRL giảm hàng trăm lần so với quy định đang áp dụng đối với một số hoạt chất.
Đối tượng điều chỉnh lần này khá nhiều như quả bơ, chuối, xoài, đu đủ, dứa, ổi, sầu riêng và các loại quả khác, nhóm rau tươi hoặc rau đông lạnh, hành, tỏi, cà chua, ớt, đậu bắp, trà, cà phê, hạt tiêu, gạo, một số sản phẩm có nguồn gốc động vật….
Bốn hoạt chất nằm trong điều chỉnh là Zoxamide, Fenbuconazole và Penconazole và Acetamiprid. Theo Văn phòng SPS Việt Nam, đây là những hoạt chất liên quan đến nhiều sản phẩm nông sản thực phẩm của Việt Nam đã và đang xuất khẩu sang thị trường EU trong những năm qua. Ngày dự kiến áp dụng là tháng 2-2025.
Trong những mặt hàng nói trên cà phê, hồ tiêu, chè là những mặt hàng đang mang lại lượng ngoại tệ lớn cho doanh nghiệp Việt Nam khi xuất sau EU.