Chè Shan tuyết là loại cây gỗ lớn, với thân cổ thụ cao đến hàng chục mét, được bao phủ bởi một lớp lông mao trắng đặc trưng. Người ta chỉ thu hoạch phần búp và lá non từ những cây trà cổ thụ này để chế biến trà. Búp trà thường khá lớn, trong khi lá trà dày và có lớp tuyết trắng trên bề mặt, tạo nên nét độc đáo cho loại trà này.
Đúng như tên gọi, chè Shan tuyết cổ thụ sinh trưởng ở những vùng núi cao từ 2.000-2.800 mét so với mực nước biển tại vùng Tây Bắc Việt Nam, nơi có khí hậu lạnh và sương mù bao phủ quanh năm. Hiện nay, có 6 tỉnh miền núi Tây Bắc nổi tiếng với loại trà tuyệt hảo này: Hà Giang, Lào Cai, Yên Bái, Sơn La, Điện Biên và Hòa Bình. Trong số các vùng này, Sơn La và Yên Bái là nơi sản xuất những loại trà Shan tuyết nổi tiếng nhất.
Trà Shan tuyết có lá to, dày và màu xanh sẫm, búp trà Shan to mập mạp màu trắng xám. Trà có mùi thơm dịu, nước vàng sánh màu mật ong. Nhờ được hưởng tinh hoa của đất trời nên dòng trà đặc sản này có hương vị đặc biệt khác hẳn với các loại chè khác.
Một đặc điểm rất đặc biệt và cũng làm nên cái tên gọi “chè Shan tuyết” đó là do lớp mao (lông tơ) trắng trên búp, lá chè. Những sợi lông tơ nhỏ li ti bám dầy quanh búp trà từ khi còn tươi, qua phương pháp chế biến riêng của người dân, lớp tuyết đó vẫn được giữ lại trên các lá chè khô (các phẩm trà Shan tuyết).
Lớp lông mao trên búp chè Shan tuyết là một đặc điểm nổi bật, giúp tạo nên sự khác biệt của loại trà này. Những búp chè được phủ lớp lông tơ mịn màng, trắng sáng, không chỉ làm tăng thêm vẻ đẹp mà còn cho thấy chất lượng cao của trà. Lớp lông này chứa nhiều dưỡng chất và giúp giữ lại hương vị tinh khiết, góp phần tạo ra một tách trà thơm ngon, với hương vị đậm đà và độc đáo.
Chè Shan tuyết được xếp hàng “đầu bảng” các loại chè. Mọi người vẫn bảo đây là loại chè “năm cực”. “Cực khổ” - khi trồng và thu hái; “cực sạch” - vì những điều kiện khí hậu, môi trường và cả công chăm giữ của người trồng; “cực hiếm” - vì sản lượng ít (đến nay, dù đã tăng thêm diện tích trồng nhưng mỗi năm nhiều lắm cũng chỉ mới thu hái được chừng 200 tấn chè búp); “cực ngon” - với đủ các phẩm chất đỉnh cao mà mỗi chén trà phải có như hương thơm, vị đậm, nước xanh. Và vì cả bốn “cực” trên nên đương nhiên, có thêm “cực đắt”.
Một năm chè Shan tuyết được thu hoạch thành 3 vụ trong đó vụ cuối thường vào khoảng tháng 8 đến tháng 9 âm lịch. Khi đến mùa thu hoạch, bạn sẽ bắt gặp hình ảnh cô gái Mông trong chiếc váy xòe bắt mắt trèo lên những cây chè cổ thụ hái búp xanh non. Chè Shan Tuyết càng già càng quý, càng nhiều tuyết trắng thì càng được yêu thích.
Búp chè Shan màu trắng xám, bọc một lớp phấn trắng mờ như tuyết được hái, được sao bằng kinh nghiệm và bàn tay khéo léo của người Mông. Sau khi chè tươi hái về, chọn những búp chè không bị sâu, không quá già, sau đó đưa vào chảo để sao. Sao chè nhất thiết phải dùng củi phơi khô cháy đượm thì nước chè mới xanh. Khi sao chè, phải luôn hơ tay trần vào chảo nóng để ước lượng nhiệt độ. Trong quá trình sao lửa phải liu riu thật đều, rồi đưa chè ra vò bằng tay, phải khéo léo sao cho chè không bị nát, vừa không mất hương chè, vừa không làm rơi hết những tuyết trắng còn bám ở búp chè. Đó là cả một quá trình cẩn thận, kỹ lưỡng mà người sao chè phải để hết tâm huyết vào. Đây là kinh nghiệm và bí quyết sao chè của người Mông trước đây truyền lại. Sau khi sao, những búp chè săn lại bằng hạt đỗ xanh, tuyết phủ trắng, mang hương thơm độc đáo thanh cao của núi ngàn.
Chè Shan là một loại trà rất đặc biệt, mang hương thơm quyến rũ, để lại dư âm lâu dài trên đầu lưỡi sau mỗi lần thưởng thức. Nước trà có màu vàng óng, điểm xuyết những lông tơ trắng, tỏa ra hương thơm thoang thoảng. Khi nhấp một ngụm nhỏ, vị chát lan tỏa, sau đó là vị ngọt đậm dần dần thăng hoa, như muốn níu kéo du khách ở lại với vùng đất này.