Viện Pasteur TP.HCM: Kiến tạo hệ thống y tế dự phòng vững bền, chủ động thích ứng với thách thức biến đổi khí hậu

Vai trò nòng cốt trong phòng, chống và kiểm soát các dịch bệnh truyền nhiễm

- Biến đổi khí hậu đang kéo theo hàng loạt hệ lụy về môi trường, ảnh hưởng trực tiếp và lâu dài đến sức khỏe cộng đồng. Xin PGS.TS cho biết, trước thực trạng này, Viện Pasteur TP.HCM đang ưu tiên tập trung vào những mục tiêu chiến lược nào nhằm ứng phó hiệu quả và bảo vệ sức khỏe người dân?

Trước những thách thức môi trường gia tăng do biến đổi khí hậu toàn cầu, tác động trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng, Viện Pasteur TP.HCM xác định một số mục tiêu trọng tâm nhằm ứng phó kịp thời, nâng cao hiệu quả trong công tác y tế dự phòng.

Trọng tâm hàng đầu là công tác phòng, chống dịch bệnh truyền nhiễm. Không chỉ dừng lại ở các dữ liệu ca bệnh từ hệ thống giám sát bệnh truyền nhiễm của quốc gia, Viện Pasteur TP.HCM chủ động theo dõi dữ liệu về dân số và khí hậu nhằm đưa ra các dự báo về diễn tiến dịch bệnh trên địa bàn quản lý.

Ngoài ra, Viện thường xuyên cập nhật tin tức từ các nước lân cận và trên thế giới để xác định sớm những mối nguy có thể xâm nhập vào Việt Nam, cử một số đoàn công tác đến các địa phương kiểm tra, hỗ trợ kỹ thuật việc thực hiện các giám sát và biện pháp phòng, chống dịch bệnh theo hướng dẫn của Bộ Y tế. Từ các kết quả phân tích dữ liệu và giám sát tại thực địa, chúng tôi đề xuất và triển khai các biện pháp phòng ngừa, ứng phó kịp thời.

Một mục tiêu quan trọng khác là nâng cao năng lực của cán bộ y tế. Viện thường xuyên tổ chức các lớp tập huấn, hội thảo chuyên đề về phòng, chống dịch bệnh từ tuyến tỉnh cho tuyến huyện nhằm củng cố và cập nhật kiến thức cho nhân lực y tế địa phương.

Bên cạnh đó, Viện Pasteur TP.HCM luôn coi trọng hợp tác quốc tế để chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm và cùng nhau đối mặt với những thách thức y tế toàn cầu.

- Từ góc nhìn của ông với vai trò là một chuyên gia đầu ngành, đâu là những mối đe dọa nghiêm trọng nhất đối với y tế công cộng hiện nay – cả trước mắt lẫn trong dài hạn?

Thế giới đang đối mặt với nhiều thách thức y tế công cộng phức tạp và đa dạng. Trong đó, dịch bệnh và thiên tai có thể xảy ra ở bất kỳ quốc gia nào. Theo Tổ chức Y tế Thế giới, các vấn đề khẩn cấp về sức khoẻ có liên quan đến khí hậu đang gia tăng, chiếm 56% các vấn đề y tế công cộng khẩn cấp tại Châu Phi từ năm 2001 đến năm 2021.

Các bệnh không lây như bệnh lý về tim mạch, ung thư, bệnh phổi mãn tính, đái tháo đường chiếm hơn 75% tỷ lệ tử vong trên toàn cầu, chịu ảnh hưởng lớn từ lối sống và các yếu tố nguy cơ. Thách thức trong quản lý bệnh không lây, sức khoẻ răng miệng và sức khoẻ tâm thần làm gia tăng nhu cầu phối hợp toàn cầu. Những vấn đề ô nhiễm không khí, môi trường cũng tác động đến con người và làm gia tăng nguy cơ mắc nhiều bệnh.

Đặc biệt, một nửa thế giới đang khó tiếp cận với các dịch vụ chăm sóc sức khoẻ thiết yếu và hàng tỉ người đối mặt với khó khăn về tài chính vì giá cả các dịch vụ chăm sóc sức khoẻ. Rào cản lớn nhất là thiếu hụt những chính sách y tế hỗ trợ phát triển hệ thống chăm sóc sức khoẻ cơ bản và bảo vệ tài chính. Các thách thức trong kinh tế xã hội cũng tác động không nhỏ đến lực lượng y tế trên toàn cầu. Nhiều nhân viên y tế gặp trở ngại về nâng cao năng lực, điều kiện làm việc không đảm bảo,…

Để ứng phó hiệu quả với những mối đe dọa này, sự hợp tác đa ngành, đầu tư vào hệ thống y tế dự phòng và nâng cao nhận thức cộng đồng là vô cùng quan trọng. Viện Pasteur TP.HCM nỗ lực đồng hành cùng các địa phương trong việc xây dựng hệ thống y tế dự phòng bền vững và thích ứng hiệu quả với biến đổi khí hậu.

- Hiện nay, Viện Pasteur TP.HCM có đang triển khai các hoạt động nghiên cứu hoặc thử nghiệm vắc xin, sinh phẩm y tế mới nào nhằm chủ động ứng phó với các dịch bệnh đang nổi và thách thức y tế trong tương lai?

Sốt xuất huyết và Tay chân miệng là 2 bệnh dịch lưu hành mạnh tại khu vực Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam. Viện Pasteur TP.HCM đã và đang phối hợp cùng các đối tác nước ngoài như (Mỹ, Đài Loan (Trung Quốc) thực hiện các nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 3 - giai đoạn quan trọng nhất để xác định hiệu quả bảo vệ của vắc xin tại cộng đồng. Các nghiên cứu vắc xin bệnh Tay chân miệng đã kết thúc giai đoạn nghiên cứu thực địa, hiệu quả bảo vệ của vắc xin mang lại cao (từ 96-99%). Vắc xin phòng bệnh Sốt xuất huyết dự kiến triển khai trong giai đoạn 2025-2031.

Trung tâm thử nghiệm lâm sàng Viện Pasteur TP.HCM là Trung tâm đầu tiên được thành lập theo Quyết định số 321/QĐ-BYT ngày 03/2/2017 của Bộ Y tế, có chức năng triển khai các thử nghiệm lâm sàng vắc xin và sinh phẩm. Trung tâm dự kiến mở rộng lĩnh vực triển khai các thử nghiệm lâm sàng thiết bị y tế (bao gồm sinh phẩm chẩn đoán in vitro) trong thời gian tới.

- Về công tác giám sát dịch bệnh truyền nhiễm thì sao, thưa ông?

Viện Pasteur TP.HCM đang triển khai công tác giám sát dịch bệnh truyền nhiễm một cách chủ động, tuân theo các quy định và hướng dẫn của Bộ Y tế, và phù hợp với đặc điểm dịch tễ của các địa phương khu vực phía Nam.

Viện giám sát thường xuyên các bệnh truyền nhiễm nhằm theo dõi diễn tiến dịch bệnh, phát hiện sớm sự gia tăng bất thường của bệnh lưu hành hay sự xuất hiện các trường hợp nguy hiểm, mới nổi và có nguy cơ bùng phát trong cộng đồng. Bên cạnh đó, triển khai các giám sát trọng điểm với một số bệnh như sốt xuất huyết Dengue, tay chân miệng, cúm, dịch hạch, viêm não màng não, Rotavirus tại một số điểm ghi nhận đông ca bệnh hoặc có nguy cơ cao xảy ra dịch để có thể phân tích chuyên sâu đặc điểm của bệnh và tác nhân gây bệnh.

Ngoài giám sát thường xuyên và giám sát trọng điểm vừa kể trên, Viện Pasteur TP.HCM còn thực hiện giám sát dựa vào sự kiện (EBS) để phát hiện các dấu hiệu cảnh báo từ các nguồn tin của cộng đồng, mạng xã hội, mạng lưới thông tin truyền thông, cơ quan, tổ chức và mạng lưới y tế. Viện cũng theo dõi chặt chẽ tình hình dịch bệnh ở các nước lân cận và trên thế giới để có những cảnh báo sớm và biện pháp phòng ngừa phù hợp.

Viện Pasteur TP.HCM đặc biệt chú trọng đến việc tăng cường năng lực xét nghiệm để phát hiện sớm và chính xác các tác nhân gây bệnh. Các nỗ lực thu thập mẫu bệnh phẩm, bảo quản, vận chuyển đúng kỹ thuật, đảm bảo chất lượng mẫu luôn được Viện quan tâm và hướng dẫn các đơn vị tuyến dưới thực hiện.

Chúng tôi đã tổ chức các đoàn công tác đi giám sát thực địa tại các địa bàn có nguy cơ xảy ra dịch bệnh. Khi xảy ra chùm ca bệnh hoặc ổ dịch bệnh truyền nhiễm nguy hiểm hoặc vượt quá khả năng kiểm soát của địa phương, Viện sẵn sàng điều động chuyên gia hỗ trợ kỹ thuật, phối hợp điều tra dịch tễ, đồng thời xét nghiệm và xác định tác nhân gây bệnh, đề xuất triển khai các biện pháp xử lý kịp thời.

Thông qua hệ thống giám sát dịch tễ rộng khắp và các hoạt động hỗ trợ kỹ thuật chuyên sâu, Viện Pasteur TP.HCM đóng vai trò nòng cốt trong việc phòng, chống và kiểm soát các dịch bệnh truyền nhiễm tại khu vực phía Nam. Những nỗ lực này không chỉ góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng mà còn giúp hệ thống y tế Việt Nam nâng cao năng lực ứng phó với các nguy cơ y tế phức tạp do biến đổi khí hậu và toàn cầu hóa gây ra.

Đẩy mạnh đào tạo và truyền thông giúp người dân thay đổi hình vi có lợi cho sức khoẻ

- Viện Pasteur TP.HCM đã ký kết hợp tác chiến lược với Unilever Việt Nam giai đoạn 2024-2029, nhằm nâng cao sức khỏe cộng đồng thông qua các hoạt động nghiên cứu, đào tạo và truyền thông về vệ sinh và phòng chống dịch bệnh. Đây có phải một hướng đi mới mà Viện đang đẩy mạnh?

Trong khuôn khổ hợp tác dài hạn giữa các đối tác trong và ngoài ngành y tế như Công ty Unilever, các công ty dược phẩm trong và ngoài nước, Viện Pasteur TP.HCM đã phối hợp triển khai các hoạt động truyền thông nâng cao sức khỏe cộng đồng thông qua kênh truyền thông phù hợp với các nhóm đối tượng đặc thù. Công tác truyền thông nguy cơ giúp người dân nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi có lợi cho sức khoẻ và chủ động phòng ngừa dịch bệnh cho cộng đồng.

- Được biết, PGS.TS Nguyễn Vũ Trung cùng các cộng sự tại Viện Pasteur TP.HCM đã chủ trì nhiều khóa đào tạo chuyên sâu về dịch tễ học thực địa, đồng thời thúc đẩy hợp tác nghiên cứu với các bệnh viện chuyên khoa và triển khai các chương trình tập huấn phòng, chống dịch tại nhiều địa phương phía Nam. Ông có thể chia sẻ rõ hơn về những hoạt động trọng điểm này cũng như tác động thực tiễn của chúng đối với công tác y tế dự phòng và kiểm soát dịch bệnh?

Viện Pasteur TP.HCM đã đẩy mạnh đào tạo, nâng cao năng lực cho đội ngũ y tế địa phương; tổ chức các lớp tập huấn cho cán bộ y tế tuyến dưới về công tác giám sát và phòng chống dịch bệnh. Ba năm qua, Viện đã tổ chức đào tạo dịch tễ học thực địa theo các khóa ngắn hạn (3 tháng) và trung hạn (9 tháng) cho 125 học viên của 20 tỉnh/thành phố, 24/24 quận, huyện tại TPHCM.

Cùng với sự tham gia của các chuyên gia của Bộ Y tế và các chuyên gia lâm sàng đến từ nhiều bệnh viện tuyến cuối tại khu vực phía Nam, những lớp tập huấn do Viện Pasteur TP.HCM tổ chức đã cung cấp kiến thức cập nhật và chuyên sâu về chẩn đoán, điều trị ca bệnh, kiểm soát nhiễm khuẩn trong cơ sở y tế. các biện pháp phòng, chống dịch, truyền thông giáo dục sức khỏe… Viện cũng chú trọng đến hình thức cầm tay chỉ việc và hỗ trợ kỹ thuật trực tiếp tại các địa phương.

- Viện Pasteur TP.HCM hiện đang tích cực thúc đẩy hợp tác chiến lược với các đối tác uy tín như Bệnh viện Da Liễu TP.HCM và Trường Đại học Tôn Đức Thắng nhằm phát triển các chương trình đào tạo chuyên sâu, nghiên cứu khoa học và ứng dụng công nghệ tiên tiến trong lĩnh vực y tế. Xin ông cho biết, trong thời gian tới, Viện có kế hoạch mở rộng mô hình hợp tác này ra quy mô rộng hơn hay đa dạng hóa các đối tác chiến lược không?

Viện Pasteur TP.HCM luôn chủ động tìm kiếm và phối hợp với các đơn vị chuyên môn uy tín trong và ngoài nước. Trong năm 2023 - 2024, Viện đã ký các MOU với với nhiều đối tác lâu năm như Bệnh viện Da liễu TP.HCM, Bệnh viện Tâm Anh, Bệnh viện Phổi Trung ươngUnilever và các trường Đại học Tôn Đức Thắng, Đại học Thủ Dầu Một. Mô hình hợp tác Viện-Trường, Viện-Bệnh viện sẽ tiếp tục được mở rộng để thực hiện chức năng đào tạo, nghiên cứu khoa học và ứng dụng công nghệ trong đơn vị đầu ngành về lĩnh vực y tế dự phòng được Bộ Y tế giao phó.

Hải Phong - Nguyễn Hào