Bán đảo Sơn Trà vươn ra biển như cánh tay vòng ra che kín Vịnh Đà Nẵng (ảnh: Internet)
Vịnh Đà Nẵng vốn được thiên nhiên ban tặng cảnh quan đẹp, bãi cát dài, đầm phá đặc trưng và hệ sinh thái san hô phong phú. Những giá trị này tạo nên tiềm năng phát triển du lịch sinh thái và nghiên cứu hải dương học, đồng thời là không gian sinh kế truyền thống của cộng đồng ngư dân. Bên cạnh đó, vị trí địa chiến lược của vịnh khiến mọi tác động nhân tạo đều gắn trực tiếp với bài toán phòng thủ bờ biển. Trong bối cảnh đó, đề xuất xây dựng đảo nhân tạo để hình thành khu đô thị mới, trung tâm nghiên cứu biển và quần thể du lịch cao cấp cần được đặt dưới lăng kính thận trọng, dựa trên phân tích khoa học và đánh giá tác động toàn diện.
Đặt dự án trong khung lý luận chung của Việt Nam cho thấy, yêu cầu phát triển bền vững được nêu rõ trong Nghị quyết số 24-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương khóa XI luôn đòi hỏi cân bằng giữa phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ môi trường, sử dụng hiệu quả tài nguyên thiên nhiên. Tinh thần này được cụ thể hóa hơn trong Nghị quyết số 36-NQ/TW về chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển, yêu cầu mọi dự án biển phải duy trì lợi ích lâu dài của quốc gia, không đánh đổi môi trường lấy tăng trưởng ngắn hạn. Đại hội XIII của Đảng tiếp tục nhấn mạnh mọi quyết sách phát triển cần được đặt trên nền tảng dữ liệu khoa học, đánh giá khách quan và trí tuệ cộng đồng. Những nguyên tắc này là nền tảng để Đà Nẵng tiếp cận câu chuyện đảo nhân tạo một cách tỉnh táo và chuẩn mực, không chạy theo xu hướng mà bỏ qua rủi ro môi trường, tác động xã hội hay hệ lụy quốc phòng.
Bán đảo Sơn nhìn ra biển (ảnh: Internet).
Bài học thế giới cho thấy, các dự án đảo nhân tạo có thể mang lại lợi ích kinh tế rõ rệt nhưng đồng thời cũng chứa đựng rủi ro lớn nếu thiếu kiểm soát khoa học. Singapore là ví dụ thành công trong mở rộng đảo Jurong hay dự án Marina Bay nhờ quy hoạch tích hợp, mô phỏng thủy văn kỹ lưỡng và sự tham gia chặt chẽ của cộng đồng khoa học. Ngược lại, Palm Jumeirah của Dubai, dù trở thành biểu tượng du lịch toàn cầu vẫn đối mặt áp lực lớn về xói lở và biến đổi dòng chảy. Những công trình phức hợp như sân bay Chek Lap Kok (Hồng Kông) hay Kansai (Nhật Bản) chứng minh rằng đảo nhân tạo chỉ có thể thành công khi được triển khai với công nghệ cao, thời gian nghiên cứu dài hạn và cơ chế giám sát môi trường nghiêm ngặt. Từ các kinh nghiệm này có thể thấy, một mô hình “nhân tạo hóa biển” không thể sao chép máy móc; tính địa phương của hệ sinh thái, dòng chảy, kinh tế xã hội và văn hóa cộng đồng luôn là yếu tố quyết định.
Đặt vào thực tiễn Đà Nẵng, các phân tích sinh thái và thủy văn cho thấy vùng ven bờ vốn nhạy cảm, thường xuyên chịu tác động của biến động dòng chảy và xói lở. Những can thiệp quy mô lớn vào cấu trúc đáy biển hoặc bãi cát tự nhiên có thể làm thay đổi hướng bồi lấp, gây xói lở cục bộ ở những khu vực khác, ảnh hưởng trực tiếp đến hệ sinh thái rạn san hô và nguồn lợi thủy sản ven bờ. Điều này đồng nghĩa với việc sinh kế của ngư dân vốn gắn bó lâu dài với vịnh Đà Nẵng có thể bị tổn thương, thậm chí mất đi. Du lịch biển, vốn dựa nhiều vào vẻ đẹp tự nhiên cũng có nguy cơ suy giảm chất lượng nếu các công trình nhân tạo phá vỡ cảnh quan hoặc làm giảm chất lượng môi trường nước.
Lặn san hô trên Vịnh Đà Nẵng (ảnh: Internet).
Nhưng nhìn nhận một cách đầy đủ, đảo nhân tạo nếu được triển khai có trách nhiệm, dựa trên quy hoạch khoa học, có thể tạo ra cơ hội đáng kể. Đà Nẵng có thể phát triển thêm không gian đô thị biển hiện đại, thu hút đầu tư dịch vụ cao cấp, tăng năng lực cảng biển và hình thành trung tâm nghiên cứu hải dương học tầm khu vực. Vấn đề không phải là “có làm hay không” mà là “làm như thế nào để không đánh đổi môi trường và an ninh biển đảo”. Điều này đòi hỏi một cách tiếp cận tích hợp, xem xét đồng thời lợi ích kinh tế, xã hội, môi trường và quốc phòng, bảo đảm hài hòa lợi ích trước mắt với tương lai lâu dài.
Để có thể đi đến các quyết định chiến lược chuẩn mực, Đà Nẵng cần một quy trình khoa học và minh bạch. Quy hoạch tổng thể phải đặt mục tiêu bảo vệ đa dạng sinh học lên cùng vị trí với phát triển đô thị. Mọi ý tưởng đảo nhân tạo cần được mô phỏng thủy văn - sinh thái kỹ lưỡng, khảo sát hệ sinh thái đáy, đánh giá tác động xã hội và sinh kế. Kết quả nghiên cứu phải được công khai và tham vấn rộng rãi các chuyên gia trong nước, quốc tế và cộng đồng dân cư chịu tác động. Đồng thời, công nghệ thi công cần ưu tiên các giải pháp giảm thiểu ảnh hưởng đến dòng chảy, hạn chế xói lở và bảo vệ chất lượng nước. Đây không chỉ là yêu cầu kỹ thuật mà còn là trách nhiệm chính trị trước nhân dân và trước lợi ích quốc gia trên biển.
Toàn cảnh Vịnh Đà Nẵng (ảnh: Internet).
Một vấn đề cần lưu ý nữa là khi nhắc đến đảo nhân tạo trên Vịnh Đà Nẵng, câu chuyện không chỉ dừng lại ở tầm nhìn quy hoạch hay tính toán kinh tế. Đó là lựa chọn mang tính thế hệ, liên quan đến an ninh tài nguyên, an ninh biển đảo, ổn định xã hội và tương lai phát triển bền vững của thành phố. Một khi can thiệp vào biển, mọi sai lầm đều khó có thể đảo ngược. Vì vậy, chỉ khi dự án được đặt trên nền tảng khoa học vững chắc, được giám sát chặt chẽ và hướng đến lợi ích lâu dài của quốc gia và nhân dân, đảo nhân tạo mới có thể trở thành động lực phát triển thay vì gánh nặng của môi trường và cộng đồng.
Đà Nẵng đang hướng đến mục tiêu trở thành đô thị biển hiện đại, đáng sống và giàu bản sắc. Sự lựa chọn hôm nay sẽ định hình tương lai nhiều thập niên tới. Mang tinh thần trách nhiệm cao nhất, mọi quyết sách liên quan đến đảo nhân tạo cần bảo đảm hài hòa giữa phát triển và gìn giữ, giữa tăng trưởng kinh tế và bảo vệ hệ sinh thái, giữa mở rộng không gian và bảo vệ chủ quyền biển đảo. Chỉ với cách tiếp cận đó, Đà Nẵng mới thực sự vươn ra biển lớn một cách bền vững, an toàn và xứng tầm vị thế của một trung tâm đô thị biển hàng đầu cả nước./.