Mùa thi cử luôn là giai đoạn đầy thử thách đối với các sĩ tử, đòi hỏi một sự tập trung cao độ, khả năng ghi nhớ vượt trội và một tinh thần minh mẫn để có thể "vượt vũ môn" thành công. Áp lực từ khối lượng kiến thức khổng lồ, lịch học và ôn luyện dày đặc thường khiến các em học sinh, sinh viên phải đối mặt với tình trạng căng thẳng thần kinh kéo dài, dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe không mong muốn như mất ngủ, đau đầu, suy giảm khả năng chú ý, thậm chí là các rối loạn tiêu hóa hay suy giảm miễn dịch.
Để duy trì phong độ học tập tốt nhất, bên cạnh việc đảm bảo một chế độ nghỉ ngơi hợp lý, dinh dưỡng đầy đủ và luyện tập thể chất khoa học, việc sử dụng một số loại trà thảo dược cũng có thể được xem như một biện pháp hỗ trợ tự nhiên, giúp tăng cường tuần hoàn não, cải thiện trí nhớ và giữ cho tinh thần luôn tỉnh táo, sẵn sàng cho những kỳ thi quan trọng.
Trà bạch quả
Bạch quả, hay còn được biết đến với tên khoa học là Ginkgo biloba, là một loại dược liệu đã được y học cổ truyền và hiện đại công nhận rộng rãi về những tác dụng tích cực đối với sức khỏe não bộ. Từ lâu, bạch quả đã được sử dụng làm thành phần chính trong nhiều loại thực phẩm chức năng, vị thuốc và bài thuốc với mục đích tăng cường khả năng tuần hoàn máu não, cải thiện trí nhớ và chức năng nhận thức, đặc biệt hiệu quả đối với những người thường xuyên phải lao động trí óc căng thẳng như các sĩ tử trong mùa thi. Cơ chế hoạt động của bạch quả chủ yếu đến từ hai nhóm hợp chất chính là flavonoid và terpenoid.
Các chất này có tác dụng làm giãn mạch máu, tăng cường lưu lượng máu đến não, qua đó cung cấp đủ oxy và dưỡng chất cho các tế bào thần kinh hoạt động hiệu quả. Đồng thời, chúng còn hoạt động như những chất chống oxy hóa mạnh mẽ, giúp bảo vệ tế bào thần kinh khỏi sự tấn tổn thương do các gốc tự do gây ra, một trong những nguyên nhân dẫn đến suy giảm trí nhớ và các vấn đề về nhận thức. Đối với các sĩ tử, việc sử dụng trà bạch quả có thể giúp cải thiện khả năng tập trung, tăng cường trí nhớ ngắn hạn và dài hạn, đồng thời giảm bớt cảm giác mệt mỏi, uể oải khi phải học tập trong thời gian dài.
Để sử dụng, có thể dùng bạch quả dạng lát mỏng hoặc chiết xuất từ lá bạch quả khô để hãm trà. Liều lượng thông thường là khoảng 10 đến 15 gram cho mỗi lần dùng. Thời điểm tốt nhất để uống trà bạch quả là vào buổi sáng, giúp khởi đầu một ngày học tập tỉnh táo. Tuy nhiên, cần lưu ý tránh dùng vào buổi tối vì bạch quả có thể gây kích thích thần kinh nhẹ, ảnh hưởng đến giấc ngủ.
Trà nhân sâm
Nhân sâm từ lâu đã được xem là một trong những dược liệu thượng hạng, một "đại bổ nguyên khí" theo quan niệm của y học cổ truyền, mang lại nhiều lợi ích toàn diện cho sức khỏe. Đối với các sĩ tử đang trong giai đoạn ôn thi căng thẳng, trà nhân sâm là một lựa chọn tuyệt vời giúp tăng cường sức bền của trí não, chống lại sự mệt mỏi và duy trì sự tỉnh táo cần thiết. Trong y học cổ truyền, nhân sâm được ghi nhận với các tác dụng như ích khí an thần, kiện tỳ vị, và sinh tân chỉ khát, tức là bồi bổ khí lực, làm dịu tinh thần, tăng cường chức năng tiêu hóa và tạo tân dịch, giảm khô khát. Khoa học hiện đại đã xác định được các hoạt chất chính trong nhân sâm là ginsenosides.
Những hợp chất này có tác dụng tăng cường sức bền thể chất, cải thiện đáng kể chức năng nhận thức bao gồm trí nhớ và khả năng tập trung, đồng thời giúp giảm thiểu lo âu, căng thẳng, một yếu tố thường gặp trong mùa thi. Nhờ đó, sĩ tử có thể duy trì được sự tỉnh táo và hiệu suất làm việc trí óc ở cường độ cao trong thời gian dài hơn. Cách sử dụng trà nhân sâm khá đơn giản: dùng vài lát nhân sâm (khoảng 10 - 15 gram) hãm với nước sôi và uống trong ngày. Tương tự như trà bạch quả, không nên dùng nhân sâm vào buổi tối để tránh nguy cơ gây mất ngủ. Trong trường hợp không có sẵn nhân sâm, có thể sử dụng đảng sâm (Codonopsis pilosula) để thay thế, vì đảng sâm cũng có nhiều tác dụng bồi bổ tương tự dù dược lực có thể không mạnh bằng. Một lưu ý quan trọng là trẻ em dưới 12 tuổi không nên sử dụng trà nhân sâm.
Trà đinh lăng và trà kỷ tử
Trong kho tàng y học cổ truyền Việt Nam, đinh lăng được ví von như "nhân sâm của người nghèo" bởi những công dụng bồi bổ sức khỏe quý giá mà lại dễ tìm và có giá thành phải chăng hơn nhân sâm. Lá đinh lăng có vị ngọt hơi đắng, tính mát, theo Đông y có tác dụng bổ huyết, an thần, giúp giảm căng thẳng thần kinh và cải thiện trí nhớ hiệu quả. Đây là những đặc tính rất phù hợp với nhu cầu của học sinh, sinh viên trong mùa thi cử hoặc những người lao động trí óc thường xuyên. Nghiên cứu hiện đại cũng đã ghi nhận sự hiện diện của các hoạt chất saponin trong rễ và lá đinh lăng, có khả năng cải thiện tuần hoàn máu não và chống lại stress oxy hóa, một yếu tố gây hại cho tế bào thần kinh.
Ngoài ra, đinh lăng còn có tác dụng an thần nhẹ, giúp dễ ngủ hơn, đồng thời hỗ trợ tăng cường hệ miễn dịch và sức khỏe tổng thể, giúp sĩ tử có đủ sức đề kháng để vượt qua giai đoạn học tập căng thẳng. Để pha trà đinh lăng, chỉ cần dùng khoảng 10 - 15 gram lá đinh lăng khô, rửa sạch rồi hãm với nước sôi uống trong ngày. Có thể kết hợp đinh lăng với một chút cam thảo hoặc cỏ ngọt để tăng thêm hương vị và làm dịu tính của trà.
Bên cạnh đinh lăng, kỷ tử cũng là một vị thuốc quý thường được khuyên dùng cho sĩ tử. Việc phải ngồi học trong thời gian dài, ít vận động, cùng với việc tiếp xúc liên tục với sách vở hoặc các thiết bị điện tử như máy tính, điện thoại khiến các em dễ gặp phải các vấn đề về xương khớp, và đặc biệt là tình trạng khô mắt, mỏi mắt. Trà kỷ tử, với tác dụng "bổ can thận, ích tinh, minh mục" theo y học cổ truyền – tức là bổ gan thận, dưỡng não và làm sáng mắt – chính là một giải pháp hỗ trợ hữu hiệu. Các hợp chất polysaccharides có trong kỷ tử là những chất chống oxy hóa mạnh, có khả năng hỗ trợ chống mỏi mắt và giảm nguy cơ suy giảm nhận thức do căng thẳng. Kỷ tử còn được biết đến với tác dụng cải thiện hoạt động của hệ thần kinh, tăng cường miễn dịch và có tiềm năng làm chậm quá trình thoái hóa thần kinh. Cách dùng trà kỷ tử rất đơn giản: ngâm khoảng 10 - 15 quả kỷ tử với nước sôi trong khoảng 10 phút rồi uống. Để tăng thêm hiệu quả thanh lọc cơ thể và bổ mắt, có thể kết hợp kỷ tử với một ít hoa cúc hoặc trà xanh loại nhẹ.
Trà hoa cúc và trà hương nhu
Một trong những vấn đề lớn nhất mà sĩ tử thường gặp phải trong mùa thi chính là căng thẳng và mất ngủ, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng tập trung và ghi nhớ. Trà hoa cúc, với hương thơm dịu nhẹ, thanh mát, là một lựa chọn thảo dược tuyệt vời để giải quyết tình trạng này. Hoa cúc có tác dụng thư giãn hệ thần kinh, giúp giảm bớt lo âu, căng thẳng và cải thiện chất lượng giấc ngủ một cách tự nhiên. Một giấc ngủ sâu và đủ giấc là yếu tố cực kỳ quan trọng để não bộ nghỉ ngơi, củng cố kiến thức đã học và phục hồi năng lượng cho ngày học tập tiếp theo. Ngoài ra, trà hoa cúc còn giúp giảm tình trạng mỏi mắt, khô mắt do phải nhìn sách vở và màn hình quá nhiều.
Cách pha trà hoa cúc cũng rất dễ: dùng khoảng 2 - 3 gram hoa cúc khô (hoặc 1 - 2 bông hoa cúc tươi loại lớn), hãm với nước sôi trong khoảng 5 - 10 phút. Có thể thêm một chút mật ong hoặc vài lát cam thảo để tăng thêm hương vị và hiệu quả thư giãn. Thời điểm lý tưởng để uống trà hoa cúc là vào buổi tối trước khi đi ngủ hoặc trong những lúc nghỉ ngơi giữa các giờ học căng thẳng.
Bên cạnh hoa cúc, hương nhu cũng là một loại thảo dược có tác dụng an thần, giảm stress và điều hòa giấc ngủ hiệu quả, rất phù hợp cho sĩ tử. Áp lực học tập kéo dài và sinh hoạt thiếu điều độ trong mùa thi dễ dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe như mất ngủ, căng thẳng thần kinh, giảm khả năng tập trung, đau đầu, rối loạn tiêu hóa và suy giảm hệ miễn dịch. Trà hương nhu có thể giúp cải thiện những tình trạng này. Một số nghiên cứu trên động vật đã cho thấy chiết xuất từ hương nhu có hoạt tính chống oxy hóa và làm giảm các chỉ số gây căng thẳng oxy hóa trong não, qua đó giúp tăng cường bảo vệ hệ thần kinh. Để sử dụng, lấy khoảng 8 - 10 gram lá hương nhu khô, hãm với nước sôi như cách pha trà thông thường. Có thể thêm một ít mật ong để dễ uống hơn và tăng cường tác dụng thư giãn.
Lưu ý quan trọng khi sử dụng trà thảo dược mùa thi
Mặc dù các loại trà thảo dược kể trên mang lại nhiều lợi ích tiềm năng cho sức khỏe trí não và tinh thần của sĩ tử, cần phải nhấn mạnh rằng chúng chỉ đóng vai trò hỗ trợ. Một chế độ nghỉ ngơi đầy đủ, dinh dưỡng cân bằng và vận động thể chất hợp lý vẫn là những yếu tố nền tảng không thể thiếu để có một mùa thi thành công. Việc sử dụng trà thảo dược cần được thực hiện một cách điều độ, tránh lạm dụng, bởi ngay cả những sản phẩm từ thiên nhiên cũng có thể gây ra những tác dụng không mong muốn nếu dùng không đúng cách hoặc quá liều.
Điều quan trọng nữa là các sĩ tử, đặc biệt là những em có tiền sử bệnh lý hoặc đang sử dụng các loại thuốc điều trị khác, nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc các nhà y học cổ truyền có chuyên môn trước khi bắt đầu sử dụng thường xuyên bất kỳ loại trà thảo dược nào. Việc lựa chọn nguồn cung cấp thảo dược uy tín, đảm bảo chất lượng cũng là một yếu tố cần được quan tâm để tránh mua phải sản phẩm kém chất lượng hoặc bị pha trộn.
Bảo An