Tầm nhìn cải cách và sự phân cấp mạnh mẽ
Quyết định 2019/QĐ-BTC không chỉ đơn thuần là việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Quyết định số 382/QĐ-BTC ngày 26/2/2025 nhằm hoàn thiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Cục Hải quan, mà còn là minh chứng rõ nét cho tầm nhìn cải cách tổ chức bộ máy hành chính hiện đại và thống nhất.
Công chức Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Chân Mây kiểm tra hàng hóa XNK. Ảnh: N.Linh
Điểm đột phá lớn nhất nằm ở việc trao quyền chủ động cho Cục trưởng Cục Hải quan. Theo đó, Cục trưởng sẽ được quyền quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của các Chi cục trực thuộc sau khi có ý kiến của Bộ Tài chính. Thêm vào đó, việc quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức (nếu có) của các Ban thuộc Cục và các đơn vị thuộc Chi cục thuộc Cục cũng được phân quyền. Điều này thể hiện sự phân cấp quản lý mạnh mẽ, tiệm cận với xu hướng quản trị công hiện đại, giảm bớt sự chồng chéo và tăng tính linh hoạt trong hoạt động.
Để khẳng định quá trình kiện toàn tổ chức, Quyết định 2019/QĐ-BTC cũng đã kiên quyết bãi bỏ 4 văn bản cũ không còn phù hợp (Quyết định số 966, 968, 958, 955/QĐ-BTC cùng ban hành ngày 5/3/2025). Động thái này cho thấy sự quyết liệt của Bộ Tài chính trong việc chuyển đổi sang giai đoạn ổn định và vận hành hiệu quả.
Đảm bảo ổn định và nâng cao hiệu quả
Để đảm bảo tiến độ và hiệu quả trong việc sắp xếp ngành Hải quan, công tác lựa chọn nhân sự được thực hiện cực kỳ kỹ lưỡng. Mục tiêu là đảm bảo tính chuyên nghiệp, năng lực quản lý và sự phù hợp với yêu cầu đặc thù của từng vùng, từng lĩnh vực, từ đó bảo đảm sự ổn định, chuyên nghiệp và hiệu quả trong hoạt động quản lý nhà nước.
Song song với việc tổ chức lại bộ máy, Bộ Tài chính cũng chỉ đạo ngành Hải quan đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính và tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin. Đây là những nỗ lực hướng tới mục tiêu xây dựng một ngành Hải quan hiện đại, minh bạch và chuyên nghiệp, tạo thuận lợi tối đa cho doanh nghiệp, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế quốc gia.
Mô hình Hải quan hàng không tối ưu
Trong các loại hình cửa khẩu, khu vực hàng không luôn là vùng trọng điểm đặc biệt, với tốc độ thông quan cực nhanh, sản lượng hàng hóa có giá trị cao và lượng hành khách biến động liên tục. Đồng thời, đây cũng là nơi tiềm ẩn nhiều nguy cơ buôn lậu tinh vi, rửa tiền, vận chuyển hàng hóa phi mậu dịch hoặc các yếu tố nhạy cảm về an ninh quốc gia.
Trong bối cảnh đó, việc Bộ Tài chính quyết định tổ chức mô hình Hải quan khu vực hàng không chuyên biệt là một lựa chọn mang tính chiến lược quốc gia. Mô hình này nhằm củng cố năng lực phòng ngừa rủi ro, chủ động kiểm soát luồng vận chuyển hàng hóa và hành khách xuyên biên giới, trong khi vẫn duy trì sự thông suốt và thuận lợi tối đa cho hoạt động thương mại.
Đặc biệt, tại khu vực phía Nam, việc thiết lập một đầu mối Hải quan khu vực (khu vực XV) để quản lý nhà nước về hải quan đồng thời cả sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất và sân bay quốc tế Long Thành được đánh giá là phù hợp với thông lệ quốc tế và mang tính chiến lược rất rõ nét. Đây chính là hai đầu mối xuất nhập cảnh trọng yếu quốc gia.
Việc thành lập và ổn định đơn vị hải quan quản lý ngay trước thời điểm Sân bay quốc tế Long Thành bước vào giai đoạn vận hành thử nghiệm từ năm 2026 thể hiện sự chủ động sẵn sàng của đơn vị quản lý nhà nước về lĩnh vực hải quan. Điều này sẽ giúp chủ động kết nối dữ liệu từ hai sân bay ngay từ những ngày đầu vận hành, đồng thời duy trì ổn định tổ chức, nhân sự và luồng điều hành trong giai đoạn chuyển giao quan trọng.
Theo đánh giá của nhiều chuyên gia, đây không chỉ là một phương án tổ chức hành chính thông thường, mà là một quyết sách mang tính bảo vệ chủ quyền mềm về kinh tế và an ninh hàng không, thể hiện tinh thần “quản trị có dự liệu”.
Việc triển khai mô hình 20 Chi cục Hải quan mới cùng với việc tối ưu hóa quản lý hải quan hàng không hứa hẹn sẽ mang lại hiệu quả vượt trội, góp phần vào sự phát triển bền vững của nền kinh tế Việt Nam.
Bùi Quốc Dũng